Đọc Trí thức tinh hoa Việt Nam đương đại của Hàm Châu

Sinh ra trong một gia đình khoa bảng, bản thân ông cũng là người suốt đời học tập không mệt mỏi; ông hiểu rõ, không có kiến thức, không thể giúp ích cho chính mình chứ chưa nói giúp ích cho cuộc đời.

Mỗi người yêu nước theo một cách khác nhau. Nhà báo Hàm Châu chọn việc làm sáng lên những tấm gương yêu nước làm sự nghiệp của ngòi bút và của đời mình.

Từ nhận thức đội ngũ trí thức, nhưng là đội ngũ trí thức yêu nướcmới là người có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giải quyết các yêu cầu của thời đại; thúc đẩy sự phát triển không ngừng của tư duy và bảo vệ, nuôi dưỡng các giá trị văn hóa truyền thống, ông đã dành cả đời mình, chính xác là 52 năm làm báo để chuyên chú cho một đề tài: Khắc họa chân dung của những trí thức tinh hoa Việt Nam đương đại; tinh hoa trí thức thế hệ Hồ Chí Minh và những đóng góp của họ trong công cuộc kháng chiến, kiến quốc.

Kết quả của tình yêu và lao động miệt mài của nhà báo Hàm Châu được kết tinh trong bộ sách 1.224 trang, khổ 15,5 x 23 cm, được NXB Trẻ xuất bản năm 2014.

Sách khắc họa chân dung của 56 nhân vật gồm Tạ Quang Bửu, Hồ Đắc Di, Hoàng Minh Giám, Nguyễn Văn Huyên, Đặng Thai Mai, Trần Đại Nghĩa, Trần Đức Thảo, Nguyễn Tài Cẩn, Nguyễn Văn Đạo, Hà Văn Tấn, Nguyễn Tài Thu, Hoàng Tụy, Đặng Thái Sơn, Ngô Bảo Châu, Đàm Thanh Sơn, Trịnh Xuân Thuận, Trần Thanh Vân... được sắp xếp theo ba chương: 1. Trí thức thế hệ thứ nhất (từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945); 2. Trí thức các thế hệ tiếp theo (từ sau ngày Hà Nội giải phóng năm 1954); 3. Trí thức người Việt Nam ở nước ngoài.

Sách có độ tin cậy cao vì tác giả là người được tiếp xúc trực tiếp, nhiều lần với các nhân vật của mình; tác giả là người có trình độ khoa học cơ bản để hiểu các vấn đề khoa học; phần lớn các bài viết được nhân vật xem lại, chỉnh sửa chính xác đến từng chi tiết nhỏ nhất.

Không chỉ là một nhà báo, với kiến thức văn học, lịch sử và các môn khoa học tự nhiên phong phú; Hàm Châu đã làm nên một cuốn sách có nhiều tầng nghĩa. Có người tìm thấy những ý tưởng khoa học vĩ đại và say mê với nó; có người thấy hấp dẫn với những chi tiết, hình ảnh sinh động trong cuộc sống con người, qua đó hiện lên tính cách nhân vật; có người soi thấy hình ảnh lịch sử của dân tộc qua cuộc dời của những nhân vật tiêu biểu. Và đây cũng là chủ ý của tác giả.

Ông tâm sự: Thời trẻ, tôi say mê đọc bộ Sử ký của Tư Mã Thiên.Tôi cảm thấy, sở dĩ bộ sách ấy hấp dẫn bạn đọc nhiều nước hơn hai thiên niên kỷ, là do tác giả không chỉ chép lại một cách đầy đủ, cặn kẽ những sự kiện lịch sử "động trời" bên nước Trung Hoa thời Xuân Thu - Chiến Quốc và thời Tần Hán, mà còn qua phần Bản kỷ và phần Liệt truyện, vẽ nên những bức chân dung sống động, đầy chi tiết về những con người "nhào nặn nên lịch sử".

Nhận xét về cuốn sách này, nhà văn hóa Hữu Ngọc viết: "Cuốn sách gây niềm tự hào và niềm tin vào dân tộc cho tất cả người Việt Nam trong và ngoài nước".