Như chúng ta còn nhớ, khi chúng ta vừa hoàn thành cuộc tổng khởi nghĩa cách mạng tháng Tám 1945 thành công, ngày 2-9-1945, Bác đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong những ngày tháng đầy gian khổ, khó khăn và bộn bề công việc đó, nhưng Bác vẫn luôn dành cho các cháu thiếu niên, nhi đồng những tình cảm hết sức quý giá. Ngày 17-9-1945, nhân dịp Tết Trung thu đầu tiên của Nước Việt Nam độc lập, Bác đã có liền hai bức thư "Tết Trung thu với nền độc lập" gửi đến "Cùng các trẻ em yêu quý". Với tình cảm tràn đầy yêu thương, Bác viết: "Hôm nay là Tết Trung thu. Mẹ đã sắm cho các em nào đèn, nào trống, nào pháo, nào hoa... Cái cảnh trăng tròn gió mát, hồ lặng trời xanh của Trung thu lại làm cho các em thêm vui cười hớn hở. Các em vui cười hớn hở, Già Hồ cũng vui cười hớn hở với các em. Ðố các em biết vì sao?...". Ðằng sau câu hỏi đó là cả một tấm lòng tràn đầy tình thương mến, hy vọng và tin tưởng; là sự căn dặn ân cần và niềm mong mỏi các em học tập, vui chơi, rèn luyện thành những người vừa có tài, vừa có đức, vừa có sức khỏe để trở thành người có ích cho gia đình và cộng đồng xã hội. Bức thư thứ hai, ngoài những tình cảm và sự căn dặn ân cần, Bác còn muốn gửi đến mọi người hai thông điệp mà Bác từng theo đuổi nó suốt cả cuộc đời hoạt động của mình, đó là "Trẻ em Việt Nam sung sướng" và "Việt Nam độc lập muôn năm". Không lâu sau Tết Trung thu độc lập đầu tiên đó, với dã tâm xâm lược nước ta một lần nữa, thực dân Pháp gây hấn ở Nam Bộ; rồi cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ, Ðảng, Chính phủ và Bác Hồ rời Hà Nội lên chiến khu Việt Bắc. Nhân dịp Tết Trung thu năm 1948, Bác viết trong thư: "Mặc dầu giặc Tây độc ác, chúng quyết không thể ngăn trở trăng thu vừa đẹp, vừa tròn. Mặc dầu giặc Tây hung tàn, chúng quyết không thể ngăn trở các cháu vui tươi và hăng hái. Mặc dầu giặc Tây bạo ngược, chúng quyết không thể ngăn trở chúng ta kháng chiến thắng lợi, thống nhất và độc lập thành công". Tết Trung thu năm 1949, Bác lại có thư gửi các cháu thiếu nhi. Bác khen ngợi "các cháu tiến bộ hơn năm ngoái" cả "về mặt thi đua học hành" và "về mặt tham gia kháng chiến"...
Ðặc biệt, có những bức thư Trung thu được Bác mở đầu hay kết thúc bằng những câu thơ, hoặc toàn bức thư là những vần thơ đầy xúc động với bao nỗi niềm yêu thương, ân cần, chu đáo của một người ông hiền từ nhớ thương từng đứa cháu nhỏ. Ðó là "Thư Trung thu gửi các cháu nhi đồng" (1951). Mở đầu bức thư Bác viết: "Trung thu trăng sáng như gương, / Bác Hồ ngắm cảnh, nhớ thương nhi đồng. / Sau đây Bác viết mấy dòng, / Gửi cho các cháu, tỏ lòng nhớ nhung". Những vần thơ như thế này của Bác đã đọng trong đáy lòng của bao thế hệ thiếu nhi từ ngày đó tới nay. Cũng trong bức thư Trung thu năm 1951 này, Bác khuyên thiếu nhi phải biết Yêu (yêu Tổ quốc, yêu đồng bào...); biết Ghét (ghét bọn người "Vì chúng nó mà ta khổ"); biết Ðoàn kết (với thiếu nhi trong và ngoài nước); biết Cố gắng (gắng học hành, giữ gìn vệ sinh, giúp đỡ thương binh và gia đình chiến sĩ...) và biết Thi đua (tùy theo sức của mình); Thư Trung thu năm 1952, sau khi tỏ lời khen ngợi, động viên, căn dặn các cháu, Bác kết thúc bức thư bằng những vần thơ mà sau này, những vần thơ đó đã trở thành lời ca bất hủ cho bài hát truyền thống Ðội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh: "Ai yêu các nhi đồng / Bằng Bác Hồ Chí Minh? / Tính các cháu ngoan ngoãn, / Mặt các cháu xinh xinh, / Mong các cháu cố gắng / Thi đua học và hành. / Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, / Tùy theo sức của mình: / Ðể tham gia kháng chiến, / Ðể gìn giữ hòa bình. / Các cháu hãy xứng đáng: / Cháu Bác Hồ Chí Minh!". Tết Trung thu năm 1953 là một trong những cái Tết Trung thu đầy dấu ấn đáng nhớ cho các cháu thiếu nhi một thời và muôn thời. Ðó là cái Tết Trung thu Bác viết thư cho các cháu toàn bằng thơ. Theo Giáo sư Hoàng Xuân Nhị thì "... Bác là lãnh tụ của Ðảng, của dân tộc, thế mà trong bài thơ, có thể nói, Bác nghiêm chỉnh báo cáo với các cháu nhi đồng những đặc điểm nổi bật nhất của tình hình trong năm... Qua bài thơ, chúng ta thấy tinh thần dân chủ của Bác rất sâu và thái độ quý trọng nâng niu, tình thương của Bác đối với các cháu nhi đồng rất đẹp". Vâng, toàn bộ thư Trung thu bằng thơ như sau: "9 Tết Trung Thu, /8 năm kháng chiến, / Các cháu khôn lớn, / Bác rất vui lòng. / Thu này Bác gửi thơ chung, / Bác hôn các cháu khắp vùng gần xa, / Thu này hơn những thu qua, /; Kháng chiến thắng lợi gấp ba, bốn lần./ (...); Khắp nơi Nam, Bắc, Tây, Ðông, /; Ðưa tin thắng lợi cờ hồng tung bay. / Các cháu vui thay! / Bác cũng vui thay!/ Thu sau so với thu này vui hơn". Ðúng như lời tiên đoán có tính chất khẳng định của Bác, Trung thu năm 1954 là "Trung thu hòa bình đầu tiên, sau 8, 9 năm kháng chiến anh dũng của nhân dân ta.", nên dường như ánh trăng trong thư Trung thu năm nay cũng thật êm ái như tấm lòng hiền dịu của Bác: "Trăng thu trong đẹp, sáng rọi khắp nơi, từ Nam đến Bắc. Cũng như lòng Bác yêu quý tất cả các cháu miền Bắc và miền Nam". Và cũng dường như thấu rõ ruột gan của tên sen đầm quốc tế, nên kết thúc thư Trung thu năm 1954, Bác lại viết hai câu thơ đồng thời cũng là lời dự đoán: "Ðến ngày Nam Bắc một nhà,/ Các cháu xúm xít, thì ta vui lòng". Tết Trung thu năm 1956 và 1957, Bác đều viết thư gửi thiếu nhi cả nước để "Thân ái chúc các cháu: / Vui vẻ, mạnh khỏe,/ Ðoàn kết chặt chẽ. / Thi đua học hành, / Tiến bộ mau lẹ". Và trong thư "Nói chuyện Trung thu với các em nhi đồng" (1960), Bác muốn nhắc nhở các em thiếu nhi rèn luyện, phấn đấu học tập, lao động, biết thực hành tiết kiệm, biết giữ gìn đạo đức trong sạch để hoàn thành tốt nghĩa vụ của một công dân trong giai đoạn của quá trình hội nhập và phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa...
