Lễ hội Ná Nhèm là nghi thức, nghi lễ thờ cúng Thành hoàng, đức thánh Cao Sơn Quý Minh, thờ Đức vua Miêu Tĩnh và Đức vua Cao Quyết, gắn liền với sự tích đánh giặc giữ làng và các hoạt động văn hóa, trò chơi, trò diễn của người Tày, Nùng xã Trấn Yên (Bắc Sơn).
Trong lễ hội, các thành viên bôi nhọ lên mặt thể hiện khuôn mặt giặc “Sấc Tài Ngàn” khi còn sống. Đó cũng là quan niệm của đồng bào về linh hồn, thế giới tâm linh. Người tham dự lễ hội phải bôi nhọ mặt bởi họ tin rằng làm như thế sẽ đánh lạc hướng những linh hồn ma giặc.
Điểm đặc sắc của lễ hội Ná Nhèm là màn rước sinh thực khí nam (Tàng thinh) và sinh thực khí nữ (Mặt nguyệt). Ý nghĩa của việc này là ước mong sinh sôi nảy nở, “con đàn cháu đống”, “đông cửa đông nhà”.
 |
Những thanh niên tham gia lễ hội, trang trí bôi nhọ mặt. |
Tiến sĩ Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa tỉnh Lạng Sơn, cho biết: “Ở lễ hội Ná Nhèm có mấy cái đặc biệt, khi đánh trận thì họ hóa trang, cho nên bôi mặt tiếng Tày là Ná Nhèm, Nả Nhèm, hóa trang này chính là để phòng thủ. Lễ hội Ná Nhèm thể hiện ở thế giới có âm dương, vũ trụ có âm dương, cái sinh ra là vốn quý nhất, là con người, tính nhân văn tạo ra hình tượng âm dương, nhật nguyệt, khí cụ ấy tạo ra đường sinh, tiếng Tày Bắc Sơn là tàng thinh, nơi vô cùng quý, sản xuất ra chính con người, con người xây dựng quê hương, bản quán, chính con người quy tụ, đoàn kết, khát vọng đấu tranh và thần tượng hóa thành lễ hội Ná Nhèm".
Ông Phạm Bá Phương, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Trấn Yên cho biết: Lễ hội Ná Nhèm gắn liền với sự tích đánh giặc giữ làng của người Tày xã Trấn Yên (Bắc Sơn). Cùng với các hoạt động tín ngưỡng, trong lễ hội còn có rất nhiều trò diễn đặc sắc như đánh trận tập và tiến cống lễ vật, trò Sĩ-Nông-Công-Thương, Ngư-Tiều-Canh-Mục (kén dâu, kén rể) cùng nhiều trò chơi dân gian như đánh đu, đánh cờ….
Lễ hội không chỉ thể hiện tinh thần thượng võ của dân tộc Việt Nam mà còn thấm đượm tinh thần dân chủ và mang tính nhân văn sâu sắc. Lễ hội Ná Nhèm theo tiếng dân tộc Tày gọi là lễ hội mặt nhọ, là một trong những lễ hội độc đáo của bà con dân tộc Tày, Nùng, được tổ chức vào Rằm tháng Giêng hằng năm. Lễ hội Ná Nhèm được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2015.
 |
Thanh niên tham gia màn rước sinh thực khí nam. |
 |
Các nghệ nhân tham gia biểu diễn tiết mục múa Sĩ- Nông- Công-Thương. |
