Điệp viên hoàn hảo X6 và tầm vóc của một vị tướng tình báo chiến lược

Cuốn sách đã góp phần làm rõ hai cuộc đời của Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn với những thông tin lịch sử, thể hiện những đặc tính của "một câu chuyện tình báo thời Chiến tranh lạnh đặc biệt ly kỳ và lôi cuốn".

Đã sáu năm, kể từ khi nhân vật chính của cuốn sách - Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn qua đời. Song những câu chuyện xoay quanh cuộc đời hai mặt phi thường của ông chưa bao giờ thôi hấp dẫn những bạn đọc Việt Nam và thế giới. Ông đã sống một cuộc đời đầy nhiệt huyết, kiên cường và bản lĩnh giữa hai chiến tuyến, hai làn đạn: núp dưới danh nghĩa nhà báo, phóng viên uy tín của Reuters, Times,... để hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của một nhà tình báo chiến lược Việt Nam, trở thành một mắt xích quan trọng trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Đã có nhiều bài viết, tư liệu nghiên cứu cũng như những thước phim tài liệu về điệp viên mang bí danh X6, nhưng phải đến cuốn sách này, dưới cách nhìn nhận, đánh giá của một nhà sử học người Mỹ, một chuyên gia xuất sắc chuyên nghiên cứu về cuộc chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam, người ta mới thật sự được cảm nhận một cách đầy đủ, chân thật, khách quan và sống động về chân dung của tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn.

Nói như nhà sử học Dương Trung Quốc là "Chỉ một tác giả người Mỹ như La-ri Bơ-mân mới lý giải được vì sao Phạm Xuân Ẩn không chỉ được đồng bào, đồng chí Việt Nam của mình khâm phục, vinh danh như một người anh hùng mà nhiều người Mỹ đã từng quen biết ông vẫn giữ được sự kính trọng và chia sẻ những việc Phạm Xuân Ẩn đã hành xử với tư cách một người Việt Nam yêu nước".

Tác giả La-ri Bơ-mân chia sẻ, câu chuyện Điệp viên hoàn hảo X6bắt đầu vào một buổi tối tháng 7-2001 tại nhà hàng Song Ngư trên đường Sương Nguyệt Ánh, TP Hồ Chí Minh khi lần đầu tác giả tình cờ gặp "một quý ông gầy gò". Họ ngồi đối diện nhau như định mệnh.

Và dù suốt buổi tối hôm ấy, "quý ông gầy gò" không hé lộ bất cứ chi tiết nào về quá khứ nhưng kiến thức uyên bác, khả năng phân tích chính trị sắc sảo và khiếu hài hước tinh tế đã khiến vị giáo sư người Mỹ ngờ ngợ ngay rằng người mình đang tiếp kiến là một nhà tình báo huyền thoại, một vị tướng anh hùng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Ấn tượng mạnh mẽ ban đầu này đã thôi thúc La-ri Bơ-mân phải gặp lại tướng Phạm Xuân Ẩn nhiều lần sau đó, và thuyết phục bằng được ông đồng ý cho tác giả thực hiện một cuốn hồi ký riêng về cuộc đời.

Phải mất tới năm năm với 18 lần sang Việt Nam, La-ri Bơ-mân mới thu thập được tương đối tư liệu để cho in cuốn Điệp viên hoàn hảo - Hai cuộc đời khó tinnăm 2007 tại Mỹ.

Và thêm sáu năm sau đó, với tổng cộng gần 30 chuyến bay sang Việt Nam, ấn bản đầy đủ Điệp viên hoàn hảo X6mới được ra mắt tại Việt Nam với nhiều thông tin cập nhật chưa từng được công bố do chính Phạm Xuân Ẩn tiết lộ với La-ri Bơ-mân trong những ngày cuối đời của ông có kèm bản ghi âm. Tác giả đã đặc biệt trân trọng lời hứa với người đã khuất: Rằng chỉ được công bố những thông tin này từng giai đoạn sau khi Phạm Xuân Ẩn qua đời.

Với độ dày gần 400 trang được tổ chức thành chín chương, tập hồi ký của tác giả La-ri Bơ-mân đã khắc họa chân thực và sống động từng dấu ấn trong cuộc đời tình báo của Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn, kể từ khi ông bắt đầu hoạt động cách mạng những năm 50 của thế kỷ trước với vai trò điệp báo, được cấp trên bố trí sang học ngành báo chí tại Mỹ, tới khi về nước, làm việc cho hãng tin Reuters, tạp chí Timescủa Mỹ. Bằng kiến thức uyên bác, cương trực và khả năng giao tiếp độc đáo theo phong cách thượng lưu, thừa hưởng văn hóa được đào tạo chính quy từ Mỹ, ông đã thâm nhập và là bạn tri kỷ với các tướng lĩnh, trùm an ninh mật vụ cả Mỹ và Sài Gòn, giới báo chí Việt Nam Cộng hòa và Mỹ cũng như các chính khách chóp bu của chính quyền Sài Gòn để khai thác những thông tin tuyệt mật mang tầm chiến lược cho cách mạng... Từ đây, cuốn sách đã làm toát lên chân dung một nhà tình báo vĩ đại, tài năng và bản lĩnh nhưng lại vô cùng khiêm nhường, bình dị. Bên cạnh đó, đọc Điệp viên hoàn hảo X6, người đọc còn bắt gặp những cảm xúc rất đời, rất nhân văn nơi vị tướng tình báo tài ba: ấy là tình yêu với trẻ con, là sự hứng thú với các loài vật nuôi, là nỗi buồn man mác, nỗi cô đơn không thể tỏ bày...

Và vượt qua ranh giới về cuộc đời của một con người, cuốn sách Điệp viên hoàn hảo X6 còn góp phần làm sáng tỏ cả một chương sử không dễ nhận thức vì sự khốc liệt và bi tráng của nó. Đúng như nhà sử học Dương Trung Quốc nhận định: "Trong một chừng mực nào đó, qua cây bút của một nhà sử học Mỹ, cuốn sách viết về nhà tình báo Việt Nam sẽ giúp bạn bè thế giới, nhất là những người Mỹ hiểu hơn về đất nước và con người Việt Nam qua một cuộc chiến tranh cách nay đã bốn thế kỷ". Và hơn hết "Đọc tư liệu của La-ri Bơ-mân, bạn sẽ hiểu tại sao chiến thắng Việt Nam chưa bao giờ nằm trong tầm với của nước Mỹ"-trích nhận định của Đa-vít Lam, tác giả cuốn Việt Nam, Bây giờ: Một phóng viên trở lại.

Được biết, dựa trên những tư liệu mà La-ri Bơ-mân đã dày công sưu tập về cuộc đời ly kỳ, bí ẩn của vị tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn, Công ty Trí Việt thời gian tới sẽ tiếp tục hợp tác cùng La-ri Bơ-mân để thực hiện một bộ phim về chân dung và cuộc đời điệp viên X6 với niềm tin rằng: "Sẽ rất có ý nghĩa khi người Việt Nam được lắng nghe những ngôn từ và phong cách của Phạm Xuân Ẩn, đặc biệt là thế hệ trẻ, bởi cuộc đời của ông không chỉ là câu chuyện về chiến tranh mà còn là câu chuyện về hàn gắn, về lòng trung thành với đất nước và bạn bè trong gần năm thập kỷ".