Hai dự án nhằm góp phần phân luồng, giảm ùn tắc giao thông nhưng chậm tiến độ vì GPMB
Theo văn bản số 228/KTNN-TH ngày 21-8-2020 do Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc ký ban hành Báo cáo kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư dự án, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) cho rằng UBND TP Hồ Chí Minh, các sở, ngành và các đơn vị có liên quan đã có nhiều cố gắng trong triển khai thực hiện, điều hành quản lý dự án đầu tư xây dựng (ĐTXD) bốn tuyến đường chính trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm và dự án ĐTXD cầu Thủ Thiêm 2 theo hình thức hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao). Theo dó, bước đầu đã hoàn thành các công trình, hạng mục theo hồ sơ thiết kế được duyệt trong phạm vi mặt bằng đã được bàn giao cho nhà đầu tư.
Đến năm 2018, dự án ĐTXD bốn tuyến đường chính (trong đó có một tuyến đường giao thông cấp I - tuyến R1 và ba đường giao thông cấp II - tuyến R2, R3, R4) đã đưa vào khai thác một số đoạn đường thuộc tuyến R2, R3 và R4 đem lại những kết quả nhất định về phân luồng, giảm ùn tắc giao thông trên các tuyến đường đi từ Quận 2, Quận Bình Thạnh vào Quận 1 và ngược lại.
Cùng với đó, dự án ĐTXD cầu Thủ Thiêm 2 (đã hoàn thành 60% khối lượng công việc) khi hoàn thành sẽ tiến tới đồng bộ hóa kết nối các tuyến đường huyết mạch quan trọng của trung tâm TP Hồ Chí Minh, đồng thời tăng cường cảnh quan đô thị và hình thành mục tiêu của Khu đô thị Thủ Thiêm.
Tuy nhiên, KTNN cho rằng mặc dù UBND TP Hồ Chí Minh và các đơn vị liên quan có nhiều cố gắng trong quản lý và điều hành dự án nhưng trong quá trình thực hiện còn một số tồn tại, hạn chế.
Cụ thể, tiến độ thực hiện của cả hai dự án nêu trên đều chậm so với tiến độ phê duyệt ban đầu và được cam kết trong hợp đồng BT. Đặc biệt, dự án ĐTXD bốn tuyến đường chính theo kế hoạch cam kết tiến độ của các bên liên quan thì đến quý I năm 2022 mới hoàn thành, chậm đến hơn bốn năm. Nguyên nhân chủ yếu của việc chậm tiến độ, theo KTNN nhận định là do vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng (GPMB).
Bên cạnh đó, KTNN cũng cho rằng, trong quản lý đầu tư, UBND TP Hồ Chí Minh và các đơn vị liên quan cần khắc phục, xử lý một số tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện, quản lý dự án để bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả của dự án, như: chưa kịp thời cập nhật chỉ số giá năm 2012 để tính lại chi phí trượt giá trong Tổng mức đầu tư (TMĐT) dự án bốn tuyến đường chính; công tác thiết kế, dự toán; công tác GPMB; hoàn thiện thủ tục hồ sơ theo quy định; chưa thực hiện đầy đủ cam kết của hợp đồng BT.
Chưa cập nhật kịp thời chỉ số giá làm tăng tổng mức đầu tư
Qua kiểm toán tình hình thực hiện dự án, KTNN đã chỉ ra một số hạn chế tồn tại về tổng mức đầu tư (TMĐT); lập và phê duyệt bản vẽ thi công (BVTC), dự toán; ký kết, quản lý hợp đồng các gói thầu; quản lý tiến độ thực hiện dự án; quản lý chi phí đầu tư của nhà đầu tư.
Đối với dự án ĐTXD bốn tuyến đường chính có TMĐT được phê duyệt là 12.182,175 tỷ đồng, Báo cáo kiểm toán chỉ ra thiếu sót của UBND TP Hồ Chí Minh trong việc phê duyệt TMĐT khi không kịp thời cập nhật chỉ số giá năm 2012 để tính lại chi phí dự phòng trượt giá, làm tăng tổng mức đầu tư thêm 350,91 tỷ đồng.
Tuy nhiên, KTNN cũng khẳng định khoản chi phí này đã được loại trừ ngay trong Tổng vốn đầu tư của Hợp đồng BT theo cơ chế thanh toán đồng thời được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận tại Văn bản số 1909/TTg-KTN ngày 12-11-2013 và được Bộ Tài chính hướng dẫn tại Văn bản số 17463/BTC-QLCS, do đó không ảnh hưởng đến việc cân đối thanh toán khi ký Hợp đồng BT và giá trị quyết toán dự án hoàn thành.
Về chi phí xây dựng là 6.500 tỷ đồng trong TMĐT dự án, KTNN cho rằng qua so sánh suất đầu tư tại Mục 1, Chương 4, Quyết định số 634/Q9Đ-BXD ngày 9-6-2014 của Bộ Xây dựng, đối với đường giao thông cấp I (tuyến R1) và đường giao thông cấp II (tuyến R2, R3, R4) thì chi phí được đề cập tính suất đầu tư trong TMĐT của dự án không cao hơn suất đầu tư công bố của Bộ Xây dựng năm 2013.
Cụ thể, tổng chi phí các hạng mục trong TMĐT của dự án chưa được đề cập trong suất vốn đầu tư của Bộ Xây dựng là 3.860 tỷ đồng (chiếm 60,12%) và các hạng mục giao thông của dự án so với suất vốn đầu tư của Bộ Xây dựng là 2.561 tỷ đồng (chiếm 39,88%) trong chi phí xây dựng của TMĐT (nền, mặt đường 552,6 tỷ đồng; cầu 2.008 tỷ đồng).
Bên cạnh đó, Báo cáo kiểm toán cũng nêu rõ theo Kết luận thanh tra số 1037/KL-TTCP ngày 26-6-2019 của Thanh tra Chính phủ, dự án ĐTXD bốn tuyến đường chính có tính toán khối lượng chưa đúng 18,98 tỷ đồng và khảo sát không kỹ dẫn đến tăng chi phí đầu tư xử lý nền đất yếu 481,3 tỷ đồng trong TMĐT.
Về vấn đề này, Báo cáo kiểm toán diễn giải cho rằng việc lập TMĐT thì chi phí xây dựng được tính theo khối lượng chủ yếu từ thiết kế cơ sở, các khối lượng khác dự tính và giá xây dựng phù hợp với thị trường theo quy định tại Khoản a, Điều 5 Nghị định 112/2009/NĐ-CP của Chính phủ. Do đó, trong quá trình triển khai thực hiện ở bước thiết kế bản vẽ thi công, trên cơ sở ý kiến chỉ đạo của UBND TP Hồ Chí Minh tại Quyết định số 5872/QĐ-UBND ngày 28-10-2013, các đơn vị có liên quan đã đưa ra phương án xử lý nền đất yếu phù hợp và giảm được được chi phí trên.
Chậm tiến độ, chậm thanh toán dễ dẫn đến phát sinh chi phí
Về tiến độ thực hiện các dự án BT nêu trên hiện đang chậm hơn rất nhiều so với hợp đồng đã ký, nguyên nhân chính là do vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng, KTNN đề nghị UBND TP Hồ Chí Minh thực hiện gia hạn và phê duyệt điều chỉnh các dự án để bảo đảm cơ sở pháp lý thực hiện. Đồng thời, chỉ đạo UBND Quận 2, UBND Quận 1 và các đơn vị liên quan khẩn trương hoàn thành công việc GPMB, di dời hạ tầng kỹ thuật, sớm bàn giao cho nhà đầu tư thi công hoàn thành hai dự án ĐTXD nêu trên.
Đáng chú ý, qua kiểm toán, KTNN cũng đề nghị UBND TP Hồ Chí Minh chỉ đạo các đơn vị có liên quan thực hiện xử lý tài chính hơn 27 tỷ đồng, điều chỉnh giảm giá trị dự toán các gói thầu hơn 110 tỷ đồng và điều chỉnh giá trị hợp đồng đối với khối lượng không thực hiện của các gói thầu gần 255 tỷ đồng.
Cụ thể, đối với dự án ĐTXD cầu Thủ Thiêm 2, giảm thanh toán chi phí các gói thầu hơn 3,85 tỷ đồng, giảm giá trị hợp đồng còn lại của các gói thầu hơn 4 tỷ đồng, điều chỉnh giảm dự toán các gói thầu hơn 25,6 tỷ đồng và hoàn thiện các thủ tục theo quy định để thanh toán gần 12 tỷ đồng.
Đối với dự án ĐTXD bốn tuyến đường chính, giảm thanh toán chi phí các gói thầu hơn 17,5 tỷ đồng, giảm giá trị hợp đồng còn lại của các gói thầu hơn 1,6 tỷ đồng, điều chỉnh giảm giá trị hợp đồng đối với khối lượng không thực hiện của các gói thầu gần 255 tỷ đồng và hoàn thiện thủ tục gần 12 tỷ đồng, điều chỉnh giảm giá trị dự toán của các gói thầu hơn 86,3 tỷ đồng, hoàn thiện thủ tục theo quy định để thanh toán hơn 50,5 tỷ đồng và hoàn thiện thủ tục đối với giá trị của các hợp đồng còn lại hơn 37 tỷ đồng.
Trong đó, việc điều chỉnh giảm giá trị hợp đồng đối với khối lượng không thực hiện của các gói thầu gần 255 tỷ đồng là do điều chỉnh quy hoạch (phạm vi phần đường trên tuyến R1 chuyển thành cầu cạn qua dự án Quảng trường Trung tâm) và sẽ bổ sung dự toán thay thế. Việc điều chỉnh này nhằm phù hợp với điều kiện thực tế của dự án so với dự toán ban đầu.
Bên cạnh đó, KTNN cũng đề nghị UBND TPHCM quan tâm, chỉ đạo thực hiện việc xác nhận khối lượng, giá trị hạng mục hoàn thành để thanh toán theo quy định của hợp đồng BT.
Đối với dự án cầu Thủ Thiêm 2, đến nay khối lượng hoàn thành của dự án đã đạt hơn 60% giá trị nhưng nhà đầu tư chưa được xác nhận khối lượng và giá trị để thực hiện việc cấp chứng nhận quyền sử dụng đất.
Đối với dự án bốn tuyến đường chính, giá trị khối lượng hoàn thành của dự án đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận là 3.007,5 tỷ đồng nhưng nhà đầu tư mới được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng tương ứng giá trị 1.841,4 tỷ đồng.
Kiểm toán Nhà nước cũng đưa ra khuyến cáo việc chậm thanh toán có thể dẫn đến phát sinh chi phí của dự án theo quy định của hợp đồng BT đã ký kết.
