Trong những năm qua, ở Hà Nội, công tác xã hội hóa được thúc đẩy rõ nét nhất là ở lĩnh vực giáo dục và y tế. Theo kết quả giám sát của Thường trực HÐND thành phố Hà Nội, từ năm 2009 đến nay, toàn thành phố có 145 dự án xã hội hóa với tổng mức đầu tư hơn 11 nghìn tỷ đồng, đạt 206,2% kế hoạch. Trong đó, giáo dục - đào tạo có 116 dự án, vốn đăng ký hơn 3.000 tỷ đồng, diện tích đất là 937.729 m2; y tế có 29 dự án, vốn đăng ký hơn 8.000 tỷ đồng, diện tích đất là 815.946 m2. Nhiều dự án đã được triển khai và đi vào hoạt động hiệu quả. Hiện nay, có 400 dự, án trường học, cơ sở giáo dục, bệnh viện ngoài công lập trên địa bàn, gồm 371 cơ sở giáo dục, 29 bệnh viện. Số học sinh theo học các trường ngoài công lập chiếm hơn 10% tổng số học sinh và số giường bệnh ngoài công lập cũng chiếm hơn 10% tổng số giường bệnh của thành phố. Một số cơ sở bảo đảm chất lượng hoạt động, tạo được sự cạnh tranh lành mạnh giữa các cơ sở công lập và ngoài công lập, từng bước đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhân dân trên hai lĩnh vực này, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố nói chung.
Xây dựng chợ và trung tâm thương mại cũng là lĩnh vực được xã hội hóa mạnh trong những năm qua, góp phần hạn chế hoạt động của các chợ tạm, các trung tâm thương mại quy mô nhỏ lẻ. Mặc dù quy mô và chất lượng dịch vụ còn hạn chế, nhưng 14 trung tâm thương mại được đầu tư xây dựng đã có vai trò đáng kể trong việc xây dựng văn minh thương mại và tạo dựng hình ảnh đô thị hiện đại. Bên cạnh đó, nhiều chợ được cải tạo, xây mới đáp ứng nhu cầu dân sinh cũng như yêu cầu về quản lý kinh doanh, kiểm soát nguồn gốc, chất lượng hàng hóa... Năm nay, nhiều dự án xây dựng điểm đỗ xe ô-tô trên địa bàn cũng đã được các nhà đầu tư đăng ký thực hiện, đáp ứng nhu cầu bức xúc của nhân dân. Ðó là các dự án: bãi đỗ xe lắp ghép tại đường Trần Khát Chân (quận Hai Bà Trưng), bãi đỗ xe Kim Liên (quận Ðống Ða), dàn thép đỗ xe tự động tại phố Trần Nhật Duật (quận Hoàn Kiếm) và phố Nguyễn Công Hoan (quận Ba Ðình), dàn đỗ xe cao tầng tại hè phố Nguyễn Ðình Chiểu và Công viên Thống Nhất...
Tuy nhiên, những kết quả đạt được từ công tác xã hội hóa chưa xứng với tiềm năng, lợi thế của thành phố. Còn nhiều lĩnh vực, mặc dù nhu cầu của người dân rất lớn, thành phố tha thiết kêu gọi, nhưng vẫn vắng bóng các nhà đầu tư. Ðiển hình là lĩnh vực cung cấp nước sạch, nhất là nước sạch cho khu vực nông thôn, thành phố đã nhiều lần kêu gọi đầu tư nhưng chẳng mấy doanh nghiệp quan tâm, vẫn chỉ có doanh nghiệp nhà nước đứng ra đảm nhiệm. Trong khi các doanh nghiệp này luôn phải loay hoay với bài toán vốn và bảo đảm cung cấp đầy đủ nước sinh hoạt cho khu vực nội thành đã là nhiệm vụ khó khăn. Cách trung tâm thành phố có hơn 30 km nhưng gần chục năm qua, người dân ở xã Chàng Sơn và xã Hữu Bằng (huyện Thạch Thất) sống trong cảnh thiếu nước nghiêm trọng, phải đi mua từng thùng nước để sử dụng. Mỗi tháng mỗi gia đình ở địa bàn này phải tốn từ vài trăm nghìn đồng tới một triệu đồng để mua nước sinh hoạt. Theo Phó Chủ tịch UBND xã Chàng Sơn Nguyễn Kim Toàn, đã có vài doanh nghiệp đến thăm dò nguồn nước, khảo sát nhu cầu của nhân dân. Xã sẵn sàng tạo những điều kiện thuận lợi nhất để doanh nghiệp triển khai dự án, phục vụ người dân trong xã, nhưng các doanh nghiệp cứ đến rồi lại đi, không hiểu lý do tại sao.
Tương tự, người dân thị trấn Yên Viên (huyện Gia Lâm) phải mua nước hằng ngày để nấu ăn bởi chưa được cung cấp nước sạch, trong khi nguồn nước ngầm trên địa bàn không bảo đảm... Chương trình xây dựng nông thôn mới cần rất nhiều nguồn lực nhưng xã hội hoá trong lĩnh vực này vẫn là bài toán khó. Chủ trương xây dựng nông thôn mới là Nhà nước hỗ trợ, doanh nghiệp đầu tư và nhân dân đóng góp, nhưng trong thực tế, nguồn vốn đầu tư chủ yếu vẫn từ ngân sách, sự tham gia đóng góp của nhân dân và doanh nghiệp ở mức độ rất hạn chế...
Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do một số lĩnh vực đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn, nhưng hiệu quả kinh tế không cao, cho nên các doanh nghiệp ngại đầu tư hoặc không muốn tham gia. Thí dụ như đầu tư cấp nước cho khu vực ngoại thành đòi hỏi chi phí lớn bởi dẫn nước đi xa phải lắp đặt đường ống dài, mà hiệu quả không cao do nhu cầu mua nước của người dân khu vực này thấp hơn, việc hồi vốn và cho lãi chậm. Ngay cả trong lĩnh vực giáo dục và y tế, công tác xã hội hóa cũng gặp nhiều khó khăn do đầu tư ban đầu rất lớn, từ chi phí giải phóng mặt bằng, xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn nhân lực... Vì vậy, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ nguồn lực để tham gia, nhất là khi công tác giải phóng mặt bằng luôn luôn là công việc rất khó khăn, mất nhiều thời gian... Bên cạnh đó, một số ngành, một số địa phương chưa thật sự vào cuộc tích cực để giúp đỡ doanh nghiệp, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc phát sinh để thúc đẩy dự án được triển khai nhanh gọn.
Vì vậy, để đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư trên mọi lĩnh vực, nhất là lĩnh vực xây dựng cơ bản đòi hỏi nguồn lực rất lớn, thành phố cần rà soát lại các cơ chế, chính sách hiện có; đồng thời tiếp tục nghiên cứu các cơ chế hỗ trợ, chính sách ưu đãi sao cho phù hợp mỗi lĩnh vực, địa bàn để thu hút doanh nghiệp và cho hiệu quả xã hội cao. Tại mỗi dự án cũng cần có sự tính toán chia giai đoạn, chia khu vực đầu tư cho hợp lý trên quan điểm cái gì khó khăn, nặng nhọc thì Nhà nước đảm nhận, còn lại thì để xã hội chia sẻ. Mới đây, tại Hội nghị giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội và dự toán ngân sách thành phố năm 2013, Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thế Thảo nhấn mạnh: Cùng với việc tăng hiệu quả đầu tư công bằng cách cắt giảm những dự án không hiệu quả, dự án không thực thi, cần đẩy mạnh công tác xã hội hóa nhằm giảm gánh nặng cho ngân sách. Những dự án nào có lợi nhuận cao, dễ thực hiện thì ưu tiên cho xã hội đầu tư, còn dự án, công trình nào khó thực hiện, ít lợi nhuận thì thành phố phải đảm đương. Các ngành, các cấp tích cực nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách nhằm huy động được nhiều hơn nữa các nguồn lực cho đầu tư phát triển...
Năm 2013 là năm thành phố tập trung đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng đô thị và xây dựng nông thôn mới. Mong rằng, công tác xã hội hóa sẽ được đẩy mạnh tạo nên những dấu ấn rõ nét trong mỗi công trình.
