Chuyện của thời chiến tranh
Ðầu năm 2000, tôi có dịp tham dự cuộc gặp gỡ thanh niên Việt Nam - Lào, tổ chức tại Quảng Trị. Một cuộc gặp gỡ đầy cảm động, mà trong đó, có lẽ ấn tượng nhất là hôm các đại biểu của thanh niên hai nước đến thăm, giao lưu với cán bộ, chiến sĩ Ðoàn C68 anh hùng. Ðoàn C68 từng có gần hai mươi năm chiến đấu tại Lào. Hôm đó, đồng chí Phun-von Bút-tha-la-voong, Ủy viên T.Ư Ðảng, Bí thư thứ nhất T.Ư Ðoàn thanh niên cách mạng Lào đã nói:
- Mọi dòng sông, con suối, núi đồi, nương rẫy trên khắp đất nước chúng tôi đều từng in dấu chân của người lính tình nguyện Việt Nam, trong đó có cán bộ, chiến sĩ C68. Các đồng chí đã chiến đấu, đã hy sinh vì hòa bình, vì tình đoàn kết giữa hai dân tộc. Nhân dân Lào, tuổi trẻ Lào hôm nay mãi mãi ghi sâu những hy sinh lớn lao đó. Tượng đài Chiến sĩ tình nguyện Việt Nam trên đất nước chúng tôi là biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của tình đoàn kết quốc tế thiêng liêng.
Dạo đó, gặp lại những người lính tình nguyện Việt Nam năm xưa, nhiều bạn trẻ đoàn viên thanh niên cách mạng Lào rất xúc động. Tôi nhìn thấy họ lặng người trước những hiện vật trong Nhà truyền thống của đơn vị, từ khẩu súng, chiếc bi-đông, bộ tăng, võng, đôi dép cao-su... Họ bồi hồi đặt nén hương thơm lên phần mộ những liệt sĩ chưa biết tên trong nghĩa trang Ðường 9...
Một cô gái Lào cho tôi biết, quê cô ở tỉnh Sa-vẳn-na-khệt, nơi ngày xưa có bộ đội của C68 tình nguyện, mẹ cô kể vậy. Và chính bộ đội C68 đã cứu mẹ cô khi bà bị phỉ vây bắt. Cô gái Lào tôi không còn nhớ tên, chỉ biết cô là diễn viên của Ðoàn văn công Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Lào.
Ðồng chí Ðinh Thanh Niên, cán bộ của đơn vị, từng 15 năm làm bộ đội tình nguyện tâm sự với tôi: Cả tuổi trẻ của tôi là sống cùng các bạn Lào, được nhân dân các bộ tộc Lào đùm bọc, chăm sóc. Cuộc đời chiến sĩ tình nguyện, cuộc chiến đấu gian khổ, ác liệt trên đất nước Triệu Voi đã cho tôi sự trưởng thành. Hồi đó, tôi từng làm thơ đấy. Thơ tặng một người con gái Lào: Anh ở bên này lắm mưa nhiều nắng - Giăng nỗi nhớ em qua dãy Trường Sơn - Em ở bên kia mùa xuân hoa chăm pa thầm lặng - Hương nồng nàn miên man - Anh nhớ em, nhớ gốc đa làng anh - Anh nhớ những mùa khô Lào khát cháy - Ðường hành quân ắp đầy khuôn mặt em... Ðã hai mươi năm rồi chúng tôi trở về nước, không biết bây giờ cô ấy ở đâu...
Khó có thể liệt kê hết chiến công của những người lính tình nguyện C68 trên đất nước Lào. Ðại tá Nguyễn Hữu Truyền, Ðoàn trưởng đã tóm tắt quãng đường vinh quang và gian khổ ấy rằng: - Mười bảy năm hoạt động, gắn bó thủy chung son sắt với cấp ủy, chính quyền, lực lượng vũ trang và nhân dân các bộ tộc ở Trung và Hạ Lào, cùng đồng cam cộng khổ "Hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa" đã góp phần củng cố mối quan hệ liên minh, đoàn kết chiến đấu đặc biệt Việt Nam - Lào.
Từ năm 1968 đến cuối năm 1974, Ðoàn C68 vừa tác chiến, xây dựng, bảo vệ vững chắc hành lang phía tây tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn, vừa phối hợp cùng các lực lượng vũ trang của bạn đánh địch, phát động quần chúng nổi dậy giải phóng ở địa bàn chiến lược Trung và Hạ Lào, đánh bại một cánh quân địch trong chiến dịch Ðường 9 - Nam Lào năm 1971; nhất là vào cuối năm 1972 - đầu năm 1973, đã cùng bạn kiên cường chiến đấu 128 ngày đêm, đánh bại các cuộc phản kích của 80 tiểu đoàn địch, bảo vệ và mở rộng vùng giải phóng của bạn.
Theo lời kể của Ðại tá Nguyễn Ðức Hòa - Chính ủy, người từng có nhiều chuyến đi khảo sát và bàn giao sơ đồ mộ chí hài cốt liệt sĩ của đơn vị, thì giờ đây những nơi mà bộ đội C68 từng ngã xuống, đã là những bản làng, thôn xóm, nương rẫy bình yên. Những ngôi chùa từng bị chiến tranh tàn phá đã được dựng lại. Hoa chăm pa, đoọc mạy pi đến mùa xuân nở rộ thơm ngát bản làng. Ðại tá Nguyễn Ðức Hòa thật sự xúc động khi thấy rất nhiều hoa nở đầy dưới chân các tượng đài Chiến sĩ tình nguyện Việt Nam... "Nơi dấu chân người lính tình nguyện từng qua, đất đã nở hoa!" - Anh Hòa nói.
Và hôm nay, nhiệm vụ vẫn nặng nề
Cơn bão có dấu hiệu đổ bộ vào các tỉnh Trung Bộ. Biển Thuận An sóng bạc đầu tới tấp đánh vào bờ. Ở xã Hải Dương, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế, bờ biển tiếp tục bị sạt lở trầm trọng, thêm nhiều ngôi nhà bị sóng cuốn trôi, mồ mả ông bà tổ tiên cũng bị sóng biển cuốn... Ông Ðào Thông, trưởng thôn Thái Dương Hạ nói: Hôm ấy, nhờ các đồng chí bộ đội C68 về giúp chuyển dân ngoài bãi vào trong ni, chớ không thì chúng tôi lấn bấn hung!
Ðêm hôm đó, vừa hành quân đến Hải Dương, cán bộ, chiến sĩ đơn vị M76 - Ðoàn C68 đã phối hợp lực lượng dân quân xã di chuyển được 22 hộ dân ra khỏi khu vực nguy hiểm; sáng hôm sau, tiếp tục di dời 20 hộ nữa. Có một số gia đình vì tiếc cơ ngơi bề thế khang trang trị giá hàng trăm triệu đồng mà không chịu chuyển đi theo chủ trương của trên, các chiến sĩ M76 phải tuyên truyền, vận động, thuyết phục bà con: "Thôi thì trước mắt bà con cứ đi đã, sau này bão tan, không có gì nguy hiểm rồi hãy trở về. Chứ bà con ở đây, có điều gì không hay xảy ra, chúng con có tội...". Ðêm hôm sau, cơn bão tràn qua, một phần đất làng Hải Dương đã bị sóng cuốn trôi, nhưng không một người dân nào bị thiệt mạng...
Ðóng quân trên một vùng đất nhiều thiên tai, bão lũ khắc nghiệt, cán bộ, chiến sĩ Ðoàn C68 đã thường xuyên có những chuyến hành quân làm nhiệm vụ khẩn cấp như vậy. Tháng 10-2005: 586 cán bộ, chiến sĩ đơn vị M9 cơ động đi giúp dân phòng, chống, khắc phục hậu quả bão lụt ở các xã Vĩnh Sơn, Vĩnh Lâm, Vĩnh Long, huyện Vĩnh Linh và xã Trung Sơn, Trung Hải huyện Gio Linh; xã Cam Hiếu huyện Cam Lộ.
Cán bộ, chiến sĩ đơn vị không quản ngại vất vả mưa lũ dâng to, di dời 392 hộ dân ra khỏi vùng nguy hiểm, sửa và dựng lại 29 ngôi nhà, nạo vét kênh mương thủy lợi với 27.805 m3 đất, chuyển và phơi 56 tấn lúa, vệ sinh 11 trường học, bệnh xá; gặt lúa chạy lũ 1,25 ha; phơi lúa bị ướt 25,5 tấn; đồng thời tích cực vệ sinh môi trường, khám, chữa bệnh cho nhân dân.
Tháng 11-2005, đập Hòa Duân (Thuận An, Thừa Thiên - Huế) có nguy cơ bị vỡ, Ðoàn 968 được lệnh điều lực lượng cơ động tới ứng cứu. Lập tức hơn 200 cán bộ, chiến sĩ khẩn trương cơ động đến ngay các xã Thủy Tân (Hương Thủy), Quảng Vinh, Quảng Phú (Quảng Ðiền) giúp đỡ nhân dân.
Cán bộ, chiến sĩ đơn vị đã vật lộn, ngâm mình trong mưa, lũ, không quản ngại hy sinh để di dời 80 hộ dân và hàng trăm tấn vật dụng, lương thực ra khỏi vùng nguy hiểm; đào đắp 1.400 m3 đất, đắp 1,7 km đê ngăn lũ; sau lũ đã tích cực giúp nhân dân tu sửa lại hơn 300 nhà cửa, 54 trường học, bệnh xá, trụ sở UBND xã, giải phóng 52 km đường giao thông, 30 km đường dây điện, vệ sinh môi trường thôn xóm; thăm hỏi tặng quà, hỗ trợ cho 10 gia đình chính sách bị thiệt hại nặng trong bão.
Trong những ngày đầu tháng 2-2006, cán bộ, chiến sĩ đơn vị đang tập trung làm công tác chuẩn bị ra quân huấn luyện, được tin tại thôn Tân Hiệp xã Cam Tuyền (Cam Lộ, Quảng Trị) xảy ra sự cố sụt, lún đất gây nguy hiểm cho hàng trăm hộ dân. Phân đội 4, đơn vị M9 huy động 260 cán bộ, chiến sĩ tổ chức giúp dân di dời khỏi vùng nguy hiểm, giúp nhân dân dựng 10 nhà bạt để ở tạm, chuyển 60 hộ dân đến nơi an toàn, tháo dỡ 66 ngôi nhà, 100 tấn vật dụng, phát 4 ha đồi cho khu tái định cư mới, làm 600 m đường, đóng góp hơn 900 ngày công và 8,4 triệu đồng giúp nhân dân ổn định lại cuộc sống.
Tháng 10-2006, hơn 700 cán bộ, chiến sĩ của các đơn vị M9, M76 được lệnh về các vùng trọng điểm của tỉnh Quảng Trị, tỉnh Thừa Thiên- Huế giúp nhân dân phòng, chống, khắc phục thiệt hại do cơn bão số 6 gây ra. Ðặc biệt tại các xã Lộc Vĩnh, Lộc Bình, Lộc Thủy, Vinh Hiền, thị trấn Lăng Cô của huyện Phú Lộc hàng trăm ngôi nhà bị sập, tốc mái...
Cán bộ, chiến sĩ đơn vị M76 đã kịp thời có mặt tại những vùng hiểm nguy nhất cứu người, tài sản của nhân dân thoát khỏi bão dữ. Sau khi hết bão lại có mặt để giúp nhân dân dựng, sửa chữa nhà cửa, hàng chục cây số đường giao thông, kênh mương, trường học, trạm y tế giúp bà con nhanh chóng ổn định cuộc sống; di dời đến nơi an toàn 280 hộ dân, vận chuyển 200 tấn vật chất, sửa chữa và làm mới 570 nhà, sửa chữa 52 km đường, 30 km đường dây điện nông thôn, đào đắp 2.650 m3 đất đá tu bổ đê và hệ thống đường giao thông, thủy lợi; được chính quyền và nhân dân đánh giá cao.
Tháng 5-2007, do ảnh hưởng của đợt mưa kéo dài, hệ thống đê bao của năm xã ven biển huyện Hải Lăng - Quảng Trị sạt lở, làm ngập lụt hàng trăm ha của nhân dân... Tháng... năm... và cùng với đó là các con số thống kê khối lượng công việc, số lượt cán bộ, chiến sĩ Ðoàn C68 đã về những miền quê thôn xóm với nhân dân, ở cùng nhân dân trong những nguy nan như vậy.
Trong hai mươi năm (1988 - 2008) trở về Tổ quốc, dấu chân của người lính Ðoàn C68 đã in khắp hầu hết vùng đất Bình - Trị - Thiên gian khó. Tôi nhớ một lần sau cơn "đại hồng thủy" xảy ra trên địa bàn Thừa Thiên - Huế, Quảng Trị hồi cuối năm 1999, tôi đi qua Ðông Hà, nhìn qua bên kia sông Hiếu, trong hoang tàn đổ nát, tiêu điều, nhận ra rất rõ bóng những chiến sĩ Ðoàn C68 quân phục lấm lem bùn đất.
Tháng 6-2008, chúng tôi trở lại Ðoàn C68. Một mùa gió và nắng khắc nghiệt lại đến. Vậy mà, doanh trại đơn vị M9 và các phân đội bừng nở muôn vàn sắc hoa. Ðơn vị M9 là một điển hình của Quân khu về xây dựng cảnh quan môi trường văn hóa, doanh trại xanh, sạch, đẹp. Nhiều đoàn cán bộ trong LLVT Quân khu, rồi cả nước bạn Lào đã đến tham quan, học tập mô hình. Khách cứ trầm trồ mãi về những vườn hoa, cây cảnh, hệ thống đường đi lối lại trong đơn vị, lại càng khâm phục hơn nữa khi biết rằng nơi đây chính là tâm điểm của gió tây nam khô bỏng, cháy rát.
Vậy mà hoa vẫn nở, lá vẫn xanh và những khuôn mặt chiến sĩ trẻ tươi rói niềm hân hoan. Ở nơi càng khắc nghiệt thì tình người càng thắm đượm... Mảnh đất tưởng chừng chỉ có cát, đá, sỏi và bom đạn sót lại từ thời chiến tranh, đã cho con người một nguồn hạnh phúc, dẫu vẫn còn đơn sơ, nhưng thật đáng trân trọng.
Nhiều lần tôi lên thăm các chiến sĩ làm nhiệm vụ điểm cao, gió tây nam nóng thổi vù vù. Khô khát. Nước hiếm, phải gánh lên từ dưới chân đồi. Vậy mà nhìn vào đôi mắt của các chiến sĩ, thấy rất yên bình và thanh thản. Giờ giải lao, một chiến sĩ chạy vào nhà vốc nắm gạo tấm ra gọi đàn gà con về ăn. Bầy gà con kêu chíu chít, ở trên đồi cao, giữa trận gió tây nam, và những đồi sim tím bạt ngàn đã ghi lại trong tâm trí tôi hình ảnh của sự hồi sinh mãnh liệt... Ðất đã nở hoa theo dấu chân những người lính...
