Pháp luật về SHTT của Việt Nam đã có những bước tiến khá mạnh, do vậy việc đào tạo nhân lực về SHTT của Việt Nam cần được coi trọng và có biện pháp thúc đẩy đúng mức.
Tình hình đào tạo nhân lực về SHTT ở Việt Nam
Hiện nay, ở Việt Nam, chưa có trường đại học nào thuộc khối kỹ thuật đưa môn SHTT vào chương trình đào tạo. Một số trường, thí dụ như Ðại học Bách khoa Hà Nội đã đưa chuyển giao công nghệ (một phần có liên quan đến SHTT) vào chương trình giảng dạy, Ðại học Kinh tế quốc dân đưa chuyển giao công nghệ vào một phần của môn Quản lý công nghệ để giảng dạy...
SHTT cũng được giảng dạy tại một số trường đại học đào tạo cử nhân luật khác, nhưng nội dung giảng dạy cũng chỉ dừng lại ở những kiến thức cơ bản nhất trong 15 tiết học thuộc môn học Luật Dân sự và Tư pháp quốc tế.
Ngoài ra, thực hiện việc nâng cao kiến thức hội nhập kinh tế quốc tế cho giảng viên các trường đại học và cao đẳng trong cả nước, Trường cán bộ Thương mại Trung ương thuộc Bộ Thương mại và Học viện Quản lý Giáo dục thuộc Bộ giáo dục và Ðào tạo đã đưa môn SHTT vào chương trình bồi dưỡng với thời lượng năm tiết. Việc đào tạo này đã được thực hiện tại một số trường: Ðại học Nông nghiệp, Ðại học Thủy lợi, Ðại học Xây dựng, Ðại học Thương mại, Ðại học Cần Thơ, Ðại học Sư phạm Kỹ thuật Nam Ðịnh, Cao đẳng Sư phạm Vĩnh Phúc, Cao đẳng Sư phạm Hưng Yên, Trung học Kinh tế Hà Nội... hoặc tại một số đơn vị thuộc các tỉnh như: Sở Thương mại Bắc Cạn, Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội...
Cục SHTT, Hội SHTT Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam... cũng là những địa chỉ đào tạo về SHTT nhưng nghiêng về mảng sở hữu công nghiệp, chủ yếu để phục vụ nhu cầu của các doanh nghiệp Việt Nam. Cục Bản quyền Tác giả về văn học - nghệ thuật thì nghiêng về bồi dưỡng kiến thức thuộc mảng quyền tác giả và quyền liên quan nhằm phục vụ các đối tượng nhân lực thuộc các cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, thông tin, quản lý thị trường...
Nhìn chung, việc đào tạo nhân lực về SHTT ở Việt Nam chưa được tiến hành một cách đồng bộ, quy mô đào tạo nhỏ, chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội, hơn nữa chỉ một phần nhỏ đội ngũ giảng viên là các chuyên gia đã được đào tạo chính quy ở nước ngoài. Bởi vậy, chất lượng đào tạo nhân lực về SHTT còn nhiều hạn chế.
Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực về SHTT
Từ thực tế về việc đào tạo nguồn nhân lực SHTT, chúng tôi kiến nghị năm giải pháp sau:
Thứ nhất, đào tạo giảng viên về SHTT: Ðây là việc quan trọng nhất của quá trình đào tạo nhân lực về SHTT. Hiện nay, đội ngũ giảng viên cơ hữu của các trường đại học có thể trực tiếp giảng dạy về SHTT rất ít, phần lớn trong số họ đều là những người được đào tạo chính quy về pháp luật nói chung, chỉ có một số người được đào tạo sâu về pháp luật SHTT, nhưng chuyên ngành SHTT không đơn giản chỉ gồm các kiến thức pháp luật, mà còn cần cả các kiến thức chuyên sâu về sáng chế, giống cây trồng, mạch tích hợp bán dẫn, văn học-nghệ thuật... Vì vậy, các giảng viên chuyên giảng dạy pháp luật về SHTT cần được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ SHTT. Việc đào tạo chuyên sâu này có thể được tiến hành ở nước ngoài hoặc trong nước.
Thứ hai, đào tạo chuyên gia có trình độ đại học và sau đại học về SHTT: Kinh nghiệm cho thấy, ta không thể áp dụng nguyên xi chương trình đào tạo về SHTT của trường đại học danh tiếng trên thế giới vào Việt Nam được. Sau nữa, trong bối cảnh các trường đại học ở nước ta đang dần tự chủ về mặt tài chính thì trường đại học nào sẽ gánh vác việc đào tạo nhân lực về SHTT cũng cần được tính đến. Kinh nghiệm của các nước phát triển cho thấy, không chỉ các trường đại học luật có thể đảm nhận việc này mà nhiều cơ sở đào tạo về quản lý cũng đảm nhận được, mô hình đào tạo của Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn là một thí dụ tham khảo.
Thứ ba, đưa SHTT trở thành môn học bắt buộc đối với các trường đại học và cao đẳng. Kinh nghiệm của các nước phát triển cho thấy, kiến thức về SHTT không chỉ cần thiết đối với những người công tác trong lĩnh vực SHTT mà còn cần thiết đối với mọi người, nhất là trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Bởi vậy, việc đưa SHTT trở thành một môn học bắt buộc đối với các trường đại học và cao đẳng là cần thiết.
Thứ tư, đào tạo ngắn hạn cấp chứng chỉ về SHTT: Loại hình đào tạo này đã đáp ứng được nhu cầu cấp thiết của xã hội, nhất là đối với những người đang công tác trong lĩnh vực SHTT mà chưa qua đào tạo. Các khóa học đã thu hút những người công tác tại các cơ quan như Cục SHTT, Hội SHTT Việt Nam, Quản lý thị trường, Hải quan, Công an, Tòa án, UBND các cấp, các tổ chức đại diện SHTT, các doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và các tổ chức khác...
Thứ năm, nâng cao nhận thức về SHTT thông qua các lớp bồi dưỡng kiến thức và các phương tiện thông tin đại chúng: Ðây là việc làm cần thiết, tuy nhiên qua khảo sát thực tế cho thấy, nếu chỉ có Trường Cán bộ Thương mại Trung ương và Học viện Quản lý Giáo dục đảm nhận việc phổ cập kiến thức về SHTT cho toàn bộ giảng viên của các trường đại học và cao đẳng trên toàn quốc với tần suất trường/tuần thì phải mất khoảng bốn năm mới làm xong việc này. Bởi vậy, cần nghiên cứu để cho các đơn vị khác có khả năng đảm nhận thêm việc phổ cập kiến thức về SHTT cho các giảng viên đại học và cao đẳng trên toàn quốc theo chương trình bồi dưỡng kiến thức hội nhập kinh tế quốc tế của Chính phủ.
TS Trần Văn Hải
(Trường ÐH KHXH và NV)
