“Dân chủ là của cải quý báu nhất của nhân dân" 

Như vậy, từ rất sớm Người đã khẳng định Nhà nước ta là một Nhà nước của dân, do dân, vì dân, người dân làm chủ nên có địa vị cao nhất, có quyền quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, của dân tộc. Khi nhân dân là chủ thể của mọi quyền lực thì tất nhiên người cầm quyền, cán bộ công chức Nhà nước chỉ là người được nhân dân tin tưởng, ủy quyền để thay mặt dân gánh vác, giải quyết những công việc chung. Làm công bộc cho nhân dân là nhiệm vụ vô cùng khó khăn nặng nề, cho nên muốn hoàn thành, người lãnh đạo phải thực hành phương châm: óc nghĩ, mắt thấy, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm. Bác Hồ thường xuyên nhắc nhở: Vị thế của người cầm quyền là dân đặt ở đâu thì làm ở đó, ngay cả Chủ tịch nước cũng như một người lính vâng mệnh lệnh quốc dân ra trước mặt trận. Người đã nghiêm khắc phê phán: "Cậy thế mình ở trong ban này ban nọ, rồi ngang tàng phóng túng, muốn sao được vậy, coi khinh dư luận, không nghĩ đến dân. Quên rằng dân bầu mình ra là để làm việc cho dân, chứ không phải để cậy thế với dân" (2). Người còn nhấn mạnh: "Dân chủ là của cải quý báu nhất của nhân dân" (3). Ngày 30-5-1957, nói chuyện với đại biểu nhân dân TP Hải Phòng, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Bây giờ chúng ta là dân chủ. Dân chủ là thế nào? Là dân làm chủ. Dân làm chủ thì Chủ tịch, bộ trưởng, thứ trưởng, ủy viên này khác là làm gì? Làm đày tớ. Làm đày tớ cho nhân dân, chứ không phải là làm quan cách mạng" (4).

Người dân muốn làm chủ phải có trình độ và hiểu biết để nhận thức một cách đúng đắn quyền làm chủ của mình. Trước kia, khi đất nước chưa giành được độc lập thì nhân dân ta còn hạn chế về học vấn, số đông nhân dân  thất học. Chính quyền thực dân, phong kiến  đã thực hiện chính sách ngu dân, bắt  dân ta như điếc như mù. Khi chính quyền về tay nhân dân thì quần chúng phải được học tập để nhận thức và hiểu biết cách làm chủ của mình. Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu, cho nên phổ cập giáo dục và tri thức phổ thông là phương pháp tốt nhất, bởi muốn giữ vững nền độc lập, muốn làm cho dân giàu nước mạnh, mọi người Việt Nam phải hiểu biết quyền lợi và bổn phận của mình; phải có kiến thức mới có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà. Mặt khác, trình độ văn hóa của nhân dân được nâng cao sẽ giúp chúng ta đẩy mạnh  phát triển kinh tế-xã hội và phát huy dân chủ. Không ngừng nâng cao trình độ văn hóa của nhân dân là một việc làm rất quan trọng để xây dựng nước ta thành một nước dân chủ và giàu mạnh. Ðặc biệt đối với thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của nước nhà, muốn xứng đáng vai trò người chủ thì phải chăm chỉ học tập ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.      

Ý nghĩa dân chủ rất rộng. Bác Hồ nói: Nước lấy dân làm gốc; gốc có vững cây mới bền. Xây lầu thắng lợi trên nền nhân dân. Trong bộ máy chính quyền cách mạng, mỗi người có một nhiệm vụ khác nhau nhưng đều cùng mục đích phục vụ nhân dân. Mọi người luôn nhớ hình ảnh gần gũi của Bác Hồ: Bác vẫn ra hội trường Phủ Chủ tịch xem phim cùng anh chị em phục vụ, bảo vệ, văn phòng... Một lần, phim Hoàng tử Cóc vừa mới công chiếu nên đồng chí thuyết minh lúng túng, Bác quay lại nói: Chú thuyết minh như vậy làm mất cả cái hay của bộ phim. Chú để Bác thuyết minh cho. Thế là Bác cầm micro thuyết minh trực tiếp từ tiếng Pháp. Bộ phim hôm ấy dường như hay hơn hẳn vì được chính Bác Hồ tự mình phục vụ mọi người (5). Nhà nước của dân,  do dân, vì dân thì tư tưởng nhân dân phải được tự do,  mọi người  được bày tỏ ý kiến của mình, góp phần tìm ra chân lý. Ðó là quyền lợi và cũng là nghĩa vụ của tất cả công dân. Người công nhân yêu quý công xưởng, máy móc như yêu quý con mình. Người nông dân yêu quý ruộng đồng, tư liệu sản xuất như bạn thân của mình. Mọi người hết lòng giữ gìn của công, luôn  luôn tự mình lo toan, gánh vác, không ỷ lại, không ngồi chờ. Mỗi người ra sức góp công, góp của để xây dựng nước nhà. Ngày 1-5-1969, sau khi đọc xong bản dự thảo Ðiều lệ tóm tắt của HTX nông nghiệp, Bác nói: "Ðiều lệ này của hợp tác xã rất quan trọng. Nó nhằm bảo đảm thật sự quyền làm chủ tập thể của các xã viên" (6), vì vậy mặc dù đang rất mệt, Người đã tự tay sửa một số từ trong điều lệ và viết lời giới thiệu.

Công cuộc đổi mới đất nước hơn 20 năm qua khẳng định rằng, chỉ có chế độ xã hội XHCN của chúng ta mới thật sự chăm lo quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân lao động, bảo đảm mọi quyền lợi của nhân dân, mở rộng dân chủ. Nhà nước do dân ủng hộ, giúp đỡ, góp ý kiến phê bình, xây dựng để hoạt động tốt. Như thế, người cán bộ Nhà nước cũng vì dân, chỉ phục vụ lợi ích, nguyện vọng của nhân dân, không có đặc quyền đặc lợi, thật sự trong sạch, cần - kiệm - liêm - chính.

Thực hành dân chủ là một luận điểm bao quát, nhưng cụ thể hóa được những việc cần làm trong quá trình hoạt động của chính quyền các cấp. Bác Hồ thường nhắc, thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng có thể giải quyết mọi khó khăn. Trong mọi công việc, ngay từ khi lập kế họach và suốt cả thời gian thực hiện phải mạnh dạn phát động quần chúng, làm cho mọi người thấm nhuần tinh thần làm chủ tập thể. Khi thực hành quy chế dân chủ ở cơ sở, tất cả cán bộ, đảng viên, đoàn viên là những người gương mẫu, tận tụy, và giữ vai trò lãnh đạo, hướng dẫn, lắng nghe nhân dân. Làm được như thế thì  nhất định sẽ ngăn ngừa được tệ mất dân chủ, quan liêu, mệnh lệnh, lãng phí, tham ô. Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ quan tâm để dân chủ được thực hành rộng rãi trong quần chúng nhân dân mà dân chủ trước hết trong Ðảng. Khi sửa lại bản Di chúc lịch sử lần cuối, ngày 20-5-1969, Người căn dặn phải thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình, đó là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Ðảng bởi vì: "Chỉ có đảng chân chính cách mạng và chính quyền thật dân chủ mới dám mạnh dạn tự phê bình, hoan nghênh phê bình, và kiên quyết sửa chữa "(7).

Là người sáng lập Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Ðông-Nam Á, bằng sự lãnh đạo thiên tài của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Ðảng Cộng sản Việt Nam đã tập hợp được quần chúng nhân dân đứng lên làm cách mạng, giành độc lập cho dân tộc, hạnh phúc cho đồng bào. Nguồn sức mạnh vô địch ấy xuất phát từ khối đại đoàn kết toàn dân, sự khơi dậy, phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của nhân dân. Dưới ánh sáng tư tưởng của Người, sự nghiệp cách mạng Việt Nam đã, đang và sẽ vững bước đi lên bởi tất cả chúng ta đều ghi sâu lời dạy của Bác: "...Ngày nay chính chúng ta là người chủ. Chúng ta làm chủ cuộc sống mới do chúng ta xây dựng lên. Chúng ta làm chủ tương lai của mình và của con cháu mình. Cho nên, chúng ta sẵn sàng đem hết sức mình cống hiến cho sự nghiệp chung của giai cấp, của Tổ quốc " (8).

 BÙI KIM HỒNG
Giám đốc Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch

...............................................

1- Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5 trang 698 - 1995

2- Sđd, tập 4, trang 57 - 1995

3- Sđd, tập 8, trang 279 - 1996

4- Sđd, tập 8, trang 375 - 1996

5- Theo: Bác Hồ, con người và phong cách, NXB Lao động 1999, tr.145

6- Hồ Chí Minh, biên niên tiểu sử, NXB CTQG 1996, tr.338

7- Sđd, tập 8, trang 223 - 1996

8- Sđd, tập 10, trang 111 - 112 - 1996.