Kết quả khiêm tốn
Hầu hết các lĩnh vực, sản phẩm liên quan quan hệ thương mại hai nước được đưa ra bàn đàm phán như: hàng công nghiệp, nông sản, dệt may; các lĩnh vực như dịch vụ thương mại, đầu tư, tài chính, viễn thông, thương mại điện tử cũng như các quy định về xuất xứ, biện pháp bồi thường, thủ tục hải quan, lao động, bảo đảm vệ sinh an toàn, môi trường. Thông tấn xã Thái-lan (TNA) cho biết, các mặt hàng điện tử, đồ gỗ, cao-su, kính và sứ xây dựng, nhựa, trang sức và thực phẩm nằm trong số dự kiến 8.100 mặt hàng của hai bên sẽ được giảm thuế xuống mức 0% khi thỏa thuận có hiệu lực. Phía Thái-lan bày tỏ hài lòng khi Mỹ đồng ý cắt giảm thuế ngay đối với khoảng 1.300 mặt hàng xuất khẩu của Thái-lan. Tất nhiên, các bên phải trình Quốc hội xem xét và phê chuẩn thì những thỏa thuận trên mới thực thi. Những kết quả trên là quá khiêm tốn và chưa đạt mục tiêu đề ra đối với hai bên.
Ðối với các mặt hàng "nhạy cảm" như thịt, sữa, ngô, trà, cà-phê và hành, Thái-lan đề xuất thực hiện lộ trình mười năm cắt giảm dần thuế nhập khẩu, đồng thời yêu cầu phía Mỹ bãi bỏ trợ giá xuất khẩu nông sản để tạo ra cạnh tranh bình đẳng trên thị trường. Thái-lan nêu ra hai mặt hàng mà phía Mỹ cho là "nhạy cảm": đó là đường và gạo nhưng Mỹ vẫn kiên quyết duy trì bảo hộ hai sản phẩm này đồng thời trợ cấp xuất khẩu đối với mặt hàng đậu tương, ngô và bơ sữa. Thái-lan cáo buộc Mỹ thường kèm cả vấn đề chính trị trong thương mại, trong đó thường "ưu tiên" hạn ngạch nhập khẩu cho đồng minh thân cận Australia và Philippines. Ông N.Vi-rốt, nhà nghiên cứu thuộc Viện nghiên cứu phát triển Thái-lan (TDRI) cho biết, Philippines thường xuất khẩu đường với giá cao vào Mỹ, trong khi lại nhập khẩu đường với giá rẻ của Thái-lan. Trong khi xét về lượng, đường xuất khẩu của Thái-lan vào Mỹ hiện chỉ có vài nghìn tấn/năm, chiếm một phần nhỏ trong tổng số ba triệu tấn đường xuất khẩu hằng năm của Thái-lan. Về vấn đề xuất khẩu tôm, Thái-lan cũng đang đấu tranh đòi phía Mỹ bãi bỏ việc áp thuế chống bán phá giá nhằm tạo cơ hội gia tăng lượng hàng xuất khẩu vào thị trường lớn nhất thế giới này.
Hai bên cũng thảo luận nhiều vấn đề bản quyền - sở hữu trí tuệ, trong đó coi trọng vấn đề bảo hộ thương hiệu. Thái-lan đề nghị Mỹ bảo hộ thương hiệu gạo thơm hương hoa nhài và lụa tơ tằm, đồng thời yêu cầu Chính phủ Mỹ mở cửa thị trường dịch vụ cho các công ty Thái-lan tham gia rộng rãi hơn. Trong khi đó, Mỹ đưa ra vấn đề đòi Thái-lan thực hiện vấn đề bản quyền dược phẩm. Nếu thực hiện điều khoản này thì sẽ gây khó khăn cho hàng trăm công ty dược phẩm của Thái-lan, khiến giá thuốc cho người bệnh trong nước sẽ tăng lên. Ðiều đó khiến hàng chục nghìn lượt người tổ chức biểu tình mạnh mẽ tại Chiêng Mai và Băng-cốc phản đối FTA Thái-Mỹ vì họ cho rằng, nông dân và người bệnh Thái-lan sẽ phải chịu thiệt thòi đầu tiên nếu thực hiện FTA. Các đảng đối lập cũng lên tiếng chỉ trích và gửi kiến nghị phản ứng tới chính phủ. Hơn 150 công ty dược trong nước thuộc Hiệp hội sản xuất dược phẩm Thái-lan (TPMA) cũng đã gửi bản kiến nghị chung tới đoàn đàm phán Thái-lan không nên đưa vấn đề trên vào đàm phán. Cho đến nay, các công ty dược phẩm của Thái-lan vẫn nhận dữ liệu (công thức sản xuất) từ Cục quản lý dược và thực phẩm Thái-lan (FDA) để sản xuất thuốc. FDA nhận các dữ liệu về thuốc từ các nhà sản xuất nước ngoài vì Chính phủ Thái-lan quy định các hãng dược phẩm nước ngoài nào muốn bán sản phẩm tại Thái-lan phải đăng ký dữ liệu trên với FDA. Nếu thực hiện điều khoản dữ liệu độc quyền theo thảo thuận FTA mà Mỹ đang ép Thái-lan thì FDA không được phép cung cấp các dữ liệu trong vòng năm năm tới cho các công ty dược phẩm trong nước.
Bế tắc lĩnh vực nhạy cảm
Bên cạnh những mặt hàng nông sản nhạy cảm thì lĩnh vực nhạy cảm nhất lại là mở cửa thị trường tài chính và bảo hiểm, nhất là tài chính là chủ đề trọng tâm của vòng đàm phán lần này. Mỹ đã yêu cầu Thái-lan mở cửa lĩnh vực tài chính theo lộ trình ba năm, cụ thể nới lỏng các quy định về dịch vụ tài chính và quỹ tín thác đầu tư để các ngân hàng Mỹ được tự do hoạt động tại Thái-lan. Bà Uây-sen, trưởng đoàn đàm phán FTA phía Mỹ cho rằng, khi đàm phán FTA với Singapore, nước này đã đưa ra lộ trình mở cửa thị trường này trong thời hạn ba năm và Mỹ cho đó là khoảng thời gian hợp lý để Thái-lan mở cửa thị trường tài chính.
Tuy nhiên, ông Na-rít Chai-ya-sút, trưởng đoàn đàm phán FTA của Thái-lan thông báo với phía Mỹ rằng, họ chỉ có thể mở cửa từng bước, từng bộ phận của thị trường tài chính trong vòng mười năm tới. Các quan chức Thái-lan đều nhận định rằng, Singapore và Thái-lan tuy cùng khối ASEAN song mỗi nước có một hoàn cảnh, điều kiện khác nhau, nên không thể áp dụng hình thức giống nhau. Hiện nay, tại Thái-lan đã có 39 công ty môi giới tài chính và 18 công ty tín dụng đầu tư nước ngoài đang hoạt động. Chính phủ Thái-lan coi ổn định nền kinh tế là ưu tiên hàng đầu, trong đó có việc huy động các quỹ ngắn hạn và kiểm soát tài khoản đồng bạt vãng lai. Trong khi đó, Thứ trưởng Thương mại Thái-lan S.Út-ta-ma cho rằng, Thái-lan không đặt ra mốc thời gian cố định kết thúc đàm phán FTA với Mỹ. Phó Thống đốc BOT W.Ta-ri-sa ủng hộ việc tự do hóa lĩnh vực tài chính, mở cửa thị trường Thái-lan theo từng bước có điều tiết quản lý. Thái-lan đã rút được nhiều bài học từ cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ hồi 1997 -1998. Khi đó, nước này đã nôn nóng thực hiện quá sớm việc tự do hóa luân chuyển nguồn vốn và cho phép các công ty tài chính nước ngoài tự do hoạt động.
Lĩnh vực bảo hiểm cũng không đạt được tiến triển nào khi hai bên mới dừng lại ở mức sẽ tập hợp thêm những yêu cầu để đưa ra trong vòng đàm phán tới. Tổng giám đốc Cục Bảo hiểm quốc gia Thái-lan T.Pốt-cha-ni cho biết, vấn đề mấu chốt nằm ở chỗ Mỹ ép Thái-lan mở cửa thị trường này, cho phép các công ty bảo hiểm Mỹ được tự do thiết lập các chi nhánh và kinh doanh tại đây. Phía Thái-lan bảo lưu quan điểm cho rằng hiện nay, các công ty Mỹ không cần thiết phải mở thêm chi nhánh tại Thái-lan vì thực tế, nhiều doanh nghiệp bảo hiểm Mỹ đã tiến hành kinh doanh thông qua các đại lý tại địa phương. Do đó, Thái-lan cần ít nhất mười năm để điều chỉnh các luật liên quan kinh doanh bảo hiểm đối với công ty nước ngoài, đồng thời bày tỏ hy vọng đến lúc đó, số công ty bảo hiểm nước ngoài sẽ tăng từ 25% hiện nay lên 49%. Thái-lan cũng đòi phía Mỹ phải mở cửa thị trường bảo hiểm và cho rằng, các doanh nghiệp nước này phải có quyền bình đẳng kinh doanh tại thị trường Mỹ. Ðối với loại hình bảo hiểm nhân thọ, Thái-lan còn yêu cầu một lộ trình mở cửa kéo dài 15 năm bởi họ cho rằng, thị trường Thái-lan vẫn còn quá nhỏ để các doanh nghiệp bảo hiểm trong nước chịu được tác động của việc tự do hóa.
Trong tháng hai tới, dự kiến Thái-lan và Mỹ tiếp tục tổ chức vòng đàm phán thứ bảy tại Mỹ để tiếp tục bàn về các vấn đề chưa được giải quyết của vòng đàm phán vừa rồi. Phát biểu ý kiến với giới doanh nghiệp nước ngoài, Thủ tướng Thái-lan Thặc-xỉn Xin-na-vắt nhấn mạnh, chính phủ của ông tiếp tục đẩy mạnh tiến trình đàm phán FTA với Mỹ vì lợi ích kinh tế lâu dài của Thái-lan. Mỹ vẫn là bạn hàng lớn của Thái-lan, đồng thời là một trong những nước mà Thái-lan đang xuất siêu, ước tính hằng năm lên tới hơn mười tỷ USD. Tuy nhiên, chặng đường đi tới một thỏa thuận FTA còn nhiều chông gai phía trước.
HÀ THANH GIANG
Phóng viên báo Nhân Dân thường trú tại Thái-lan
