* Thưa anh, với những khán giả chưa hề biết Dạ cổ hoài lang, anh giới thiệu về vở kịch của mình như thế nào?
- Tôi nói, hãy thử xem đi. Cổ mà không cổ vì chuyện kịch diễn ra ở một nơi có đời sống hiện đại nhất - nước Mỹ. Câu chuyện hiện đại của tôi lại được kể theo lối xưa cổ điển, có đầu có cuối có khóc có cười cho dễ xem.
Một người ông lành mạnh, minh mẫn trốn nhà thương điên mà ông đang bị nhốt về nhà, tính làm đám giỗ cho người vợ đã khuất. Ông thấy đứa cháu nội - một thiếu nữ, đang bày tiệc và những tưởng cháu nhớ bà, nhưng không phải, cô gái ấy nhớ người yêu của mình. Cô làm tiệc sinh nhật của chính mình để chờ người bạn trai tới chúc mừng.
Trên sàn diễn, bạn sẽ thấy có những lúc tiệc sinh nhật lẫn vào một đám giỗ người chết. Chuyện khấn vái lẫn vào chuyện làm tình, chuyện hôn hít.
Sự hỗn độn ấy buộc người ông phải theo anh bạn già (kẻ tình địch xưa) của mình bỏ trốn lên sân thượng một cao ốc chọc trời giữa một ngày tuyết lạnh, chỉ để ca Dạ cổ hoài lang cho thấu trời nỗi nhớ quê hương. Chỉ vậy thôi mà ông phải đổi bằng chính mạng sống của mình. Những người làm Dạ cổ hoài lang chúng tôi muốn gõ một tiếng trống, báo độ lạnh chết người kia!
* Cái lạnh kia là cao trào của xung đột nào, mâu thuẫn nào trong không ít xung đột và mâu thuẫn người xem có thể thấy trong vở diễn: giữa trẻ và già với những xung khắc thế hệ, giữa người đi và kẻ ở trong một thời điểm đất nước trải qua những thử thách khắc nghiệt nhất; giữa nhịp sống duy cảm của người đa đoan, thường chậm lụt với nhịp sống hối hả của kẻ duy lý, gấp gáp cho bằng người...?
- Tất cả những mâu thuẫn vừa kể, trong độ sâu sắc khác nhau đều có trong ý tưởng kịch bản, trong mảng miếng dàn dựng của đạo diễn, trong nhấn nhá của diễn viên... Nhưng chúng tôi muốn tích hợp tất cả vào một mâu thuẫn lớn hơn, đó là mâu thuẫn giữa hai nền văn hóa Đông và Tây, giữa hai cực muôn đời âm và dương của cuộc đời này.
Xét cho cùng, trong toàn vở diễn làm gì có va đập chính với tà, tiêu cực và tích cực. Trong các vai diễn, không ai cực tốt cũng không ai cực xấu, họ không phân biệt thiện ác, ai ai cũng hiền lương và đang bị đời sống thúc ép tới hóa thành cực đoan.
Kịch kết trong hố sâu ngăn cách giữa hai tòa nhà, một bên trẻ, một bên già, một bên Tây, một bên Đông. Và bão tuyết thì đang gào thét. Đây là một cái kết mở. Chúng tôi muốn dừng ở hố sâu ngăn cách, để kêu gọi sự hội nhập.
* Xin anh cho biết những đóng góp của các diễn viên Thành Lộc, Việt Anh, Hồng Vân, Lê Vũ Cầu, Quốc Thảo, Ngọc Trinh... vào kịch bản của mình?
| Một cảnh trong vở |
- Mỗi vở diễn là một công trình tập thể, nhưng với riêng Dạ cổ hoài lang, trong khởi đầu 10 năm trước, tính tập thể kia là rất cao vì đó là kịch bản mà những người bạn cùng trang lứa, còn đang rất trẻ thực hiện với nhau.
Tôi viết, Công Ninh dựng, Hồng Vân, Việt Anh, Thành Lộc, Quốc Thảo chia nhau vai diễn. Tôi viết cũng bắt đầu trên trang giấy trắng như ai, nhưng việc soạn thảo một kịch bản văn học của tôi lại kết thúc trên chính sàn diễn.
Tôi xin nói rõ hơn, ý tưởng sân khấu của tôi ngay từ ban đầu đã được những người bạn nghề đào sâu hơn.
Chính những người bạn diễn từ những tình huống kịch tôi đưa ra mà diễn xuất thần, đạo diễn Công Ninh chỉnh sửa, định hình và tôi lại viết một lần nữa.
Trong quá trình chạy vở diễn tập, những người bạn cùng sáng tạo với tôi, khiến những thông điệp người viết cần chuyển giao mềm đi, thực hơn, dễ đến với người xem.
Cũng là một diễn viên, tôi biết, sau 10 năm rồi thì mỗi đêm tiếp theo, người diễn vẫn đồng sáng tạo với người viết và người dựng kịch!
* Còn đóng góp của khán giả vào Dạ cổ hoài lang ngoài việc họ bỏ tiền mua vé vào xem?
- Phải nói ngay, việc xếp hàng mua vé, đăng ký mua vé, gọi điện mua vé... và quan trọng nhất, bỏ tiền mua vé là đóng góp lớn nhất vào việc nuôi sống Dạ cổ hoài lang tới tuổi diễn thứ 10.
Trong khi chúng ta đang đẩy mạnh việc xã hội hóa sân khấu, đang giảm dần, tiến tới xóa bỏ bao cấp của Nhà nước cho những hoạt động văn hóa đa chức năng trong đó có chức năng giải trí, thì sức sống của Dạ cổ hoài lang đã khẳng định việc khó kia có thể thực hiện.
Người xem có thể nuôi vở diễn nếu họ yêu thích vở diễn ấy.
Nhưng không chỉ đóng góp tiền bạc như thế, khán giả còn thực hiện việc thẩm định tác phẩm bằng những cách rất riêng của mình. Những biểu cảm của người xem trong khán phòng đã biên tập để hoàn chỉnh vở diễn.
Trong một đêm diễn, khi Phương Linh trong vai cô cháu gái nhổ những chân nhang cúng bà nội vứt đi, một khán giả ngồi hàng ghế đầu đứng lên, bạt tai Phương Linh và thêm vào đoạn diễn lời thoại của chính mình: "Đồ con gái mất nết" thì đó là một lời khen, không chỉ riêng Phương Linh mà tất cả chúng tôi nhớ mãi.
Chúng tôi nhớ mình đã được mời vào khán phòng riêng của Bộ Chính trị diễn cho các ông Nông Đức Mạnh, Võ Văn Kiệt, Phan Văn Khải cùng xem. Đó là một khích lệ rất lớn.
Chúng tôi biết khán giả miền bắc khó tính và đã chuẩn bị rất kỹ khi đưa Dạ cổ hoài lang ra Hà Nội biểu diễn báo cáo. Vậy mà, đêm diễn trước các bậc thầy, các đàn anh, những bạn nghề... chúng tôi vẫn rất lo lắng, hồi hộp. Nhưng khi vở diễn kết thúc, đèn khán phòng bật sáng, chúng tôi đã nhìn thấy nước mắt thưởng thức của những khán giả rất chọn lọc kia. Đó là một kỷ niệm mà tôi không bao giờ quên!
* Theo dõi báo chí, thấy nói, tại nước ngoài đang có chuyện xâm hại bản quyền tác giả vở kịch Dạ cổ hoài lang, anh biết những gì về chuyện này?
- Tôi được biết vừa qua Dạ cổ hoài lang đã diễn ở Mỹ. Theo lời giải thích của những người thực hiện thì xuất diễn này mang mục đích từ thiện. Và vì trước đó đạo diễn Hồng Phúc dựng lại Dạ cổ hoài lang với nhan đề Điệu buồn phương Nam nên họ nghĩ rằng việc tổ chức diễn Dạ cổ hoài lang, như trên đã nói, là không có vấn đề gì.
Ý kiến của tôi về việc này là tôi ủng hộ việc làm mang mục đích từ thiện. Là tác giả, tôi cũng mong muốn kịch bản của mình được giới thiệu rộng rãi cho kiều bào ở hải ngoại thưởng thức. Nhưng mọi chuyện nên có sự trao đổi bàn bạc trước với tác giả. Đặt tôi vào sự đã rồi là không nên!
* Cảm ơn anh.
