Còn không, văn hoá trầu cau

Rất ít người trẻ biết… ăn trầu

Cẩn trọng dắt tay ông cụ thân sinh năm nay đã 90 tuổi đi khắp phòng trưng bày, bác Trần Đức Long (67 tuổi) chỉ cho cha những hiện vật gắn với văn hoá trầu cau của người Việt. Bác Long cho biết: “Khi nhìn lại những hiện vật này, tôi liên tưởng đến những huyền thoại, những câu chuyện về trầu cau xưa. Những vật như bình đựng vôi, cơi trầu trước đây rất gần gũi vậy mà ngày nay lại rất khó tìm và hiếm gặp, may ra có về nông thôn mới thấy. Bây giờ cứ đến ngày lễ, ngày Rằm, sau khi thắp hương, tôi cũng phải khó khăn tìm người biếu trầu cau, vì ít người còn ăn trầu lắm. Lớp trẻ thì không đụng đến nữa rồi”.

Bác Long tiếc nuối, có lẽ sau này văn hoá ăn trầu cũng sẽ bị mai một dần đi, chúng ta không thể buộc người trẻ phải ăn… trầu. Nhưng việc sưu tập những vật chứng về văn hoá ăn trầu như thế này cũng sẽ giúp người trẻ hiểu được về cuộc sống thường nhật của cha ông mình.

Bạn Nguyễn Văn Thuỷ - sinh viên K54, khoa Sử, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội thích thú khi được chiêm ngưỡng các hiện vật được trưng bày, đặc biệt là các bộ ăn trầu của người dân tộc Chăm và Khơ – me.

Thuỷ cho hay: “Em không ăn được trầu, ăn lần đầu bị say nên em không dám ăn nữa. Bạn bè em rất ít người ăn được trầu, một phần vì không ăn được, phần nữa là giới trẻ bây giờ không thích răng đen như ngày xưa. Chúng em rất muốn nối tiếp truyền thống và gìn giữ những nét văn hoá dân tộc, nhưng để có giải pháp gìn giữ truyền thống ăn trầu thì em nghĩ rất khó”.

Bạn Lê Thị Dung, sinh viên trường Đại học Hà Nội khoe có thể ăn được trầu dù rất ít khi ăn, nhưng các bạn trẻ giờ không phải ai cũng ăn được, nhất là ở thành phố. Dung cho rằng cuộc sống bận rộn, không phải ai cũng dành thời gian tìm hiểu về văn hoá trầu cau.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Đình Chiến, Phó Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam, những năm gần đây, tục ăn trầu đang dần bị mai một trong đời sống hàng ngày. Thói quen ăn trầu hầu như chỉ còn tồn tại trong thế hệ người cao tuổi, chủ yếu ở khu vực nông thôn. Tuy nhiên trầu cau vẫn giữ vai trò là lễ vật không thể thiếu trong các dịp lễ hội và trong các nghi lễ truyền thống.

Những giá trị truyền thống tốt đẹp này cần phải được ra sức bảo tồn để bồi dưỡng phong cách tâm hồn, tình cảm người Việt Nam biết sống theo triết lý tình nghĩa trầu cau.

Dạy người trẻ văn hoá trầu cau

Trong số hơn 100 hiện vật được trưng bày lần này, có hơn 40 hiện vật của một chàng trai trẻ 32 tuổi - Nguyễn Trung Thành (hay còn gọi Thành Hải Dương). Thành bắt đầu sưu tập các bộ trầu thuốc từ năm năm trước, đến nay gia tài của anh là hơn 300 hiện vật trầu thuốc.

Thành tâm sự, việc sưu tầm các bộ trầu thuốc có lẽ là do “duyên khởi”, hơn nữa khả năng tài chính và sự hiểu biết lúc đó vẫn còn hạn hẹp. Khi Thành học xong đại học, bà anh vẫn ăn trầu, vẫn có cối giã trầu và một bình vôi cổ. Thành bắt đầu từ những thứ quen thuộc xung quanh như thế.

“Khi tôi thu thập hết các ống điếu của các ông thì có thể khép lại các bộ thuốc. Nhưng bộ trầu của các bà sẽ không bao giờ sưu tầm hết được, vì thế cuộc chơi sẽ vô cùng thú vị khi không có điểm dừng” – Thành cho biết.

Qua việc trưng bày lần này, Thành mong muốn rằng những người trẻ có thể hiểu được nét đẹp văn hoá của ông cha ta: “Nếu có thể, các bạn trẻ chỉ cần để ý một chút đến những điều bình dị xung quanh mình, sẽ tìm thấy những giá trị văn hoá đẹp đẽ của dân tộc”.

Bàn về văn hoá ăn trầu đang dần mai một, NSƯT Phạm Đăng Mùi – Phó Giám đốc Nhà hát dân ca quan họ Bắc Ninh cho rằng: “Thời của các cụ “ăn trầu như mỏ khoét”, bây giờ ngoài các cụ thì một số thanh niên cũng ăn trầu. Nó có thể quên lãng nếu như chúng ta không có ý thức bảo vệ văn hoá truyền thống. Một trong những yếu tố làm nên nét riêng của người Việt là văn hoá trầu cau. Tuổi trẻ Việt Nam phải tự hiểu những giá trị đó để giữ gìn và bảo vệ. Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức buổi trưng bày này, tôi cho rằng đó là một trong những bước, lộ trình bảo vệ văn hoá trầu cau của Việt Nam”.

TS. Nguyễn Văn Cường – Giám đốc Bảo tàng lịch sử Quốc gia Việt Nam bày tỏ, xã hội hiện đại phát triển, chính tục ăn trầu đã mai một đi rất nhiều. Qua việc tổ chức trưng bày chuyên đề lần này, chúng tôi mong muốn nâng niu và giữ mãi ký ức đẹp của tục ăn trầu cũng như văn hoá trầu cau trong cuộc sống của chúng ta. Những giá trị truyền thống là nền tảng để chúng ta phát triển tốt hơn và bền vững hơn.

Trong buổi họp báo trước lễ khai mạc, một nhà báo có gợi ý rằng nên chăng có những nghiên cứu khoa học về lợi ích của việc ăn trầu đối với sức khoẻ và sẽ trình chiếu đi cùng với triển lãm, trưng bày.

Dù chưa có những giải pháp cụ thể nhưng nỗ lực của các nhà văn hoá, nhà lịch sử dù sao cũng rất đáng ghi nhận. Chuyên đề trưng bày lần này, biết đâu có thể dạy cho người trẻ nhiều điều về văn hoá trầu cau.