Chuyện lớn từ chiếc mũ bảo hiểm nhỏ (Tiếp theo và hết) (*)

* Bài 1: "Vạn sự khởi đầu nan"

* Bài 2: Vòng luẩn quẩn của mũ bảo hiểm biến tướng

Tăng cường xử phạt

Thông tin từ ngày 1-7-2014, lực lượng cảnh sát giao thông (CSGT) sẽ ra quân xử lý mạnh việc không đội hoặc đội MBH không đạt chuẩn đã có hiệu ứng tức thì đối với người dân. Không ít người lập tức vứt bỏ những chiếc mũ không đạt chuẩn đang sử dụng và “sắm” ngay MBH đạt chuẩn mới vì lo ngại bị... xử phạt. Quãng thời gian này, các loại MBH “biến tướng” ế chỏng chơ trên sạp, gần như ai cũng đi lùng mua MBH đạt chuẩn, khiến thị trường bị “cháy hàng”.

Trưởng phòng Kinh doanh Công ty TNHH sản xuất - thương mại nhựa Chí Thành - Chita Trần Thuận Thành nhớ lại: Càng gần ngày lực lượng chức năng ra quân, MBH chính hãng càng đắt hàng, có cửa hàng mỗi ngày bán cả nghìn chiếc. Tình hình khả quan đến mức, nhiều doanh nghiệp còn tính toán, lên kế hoạch mở rộng sản xuất; không ít nhà đầu tư cũng bắt đầu nhòm ngó đến mảnh đất tưởng chừng “màu mỡ” này. Tuy nhiên, thực tế diễn biến không như mong đợi.

Dưới áp lực của dư luận, cùng với những yếu kém, bất cập nội tại của các lực lượng chức năng, việc xử lý vi phạm MBH không đạt chuẩn bị “phá sản”, chuyển thành “nhắc nhở”. Thiếu chế tài xử lý, ý thức của người dân dần sụt giảm, quay lại sử dụng MBH không đạt chuẩn; cộng thêm sự buông lỏng, ngày càng bộc lộ sơ hở của các cơ quan quản lý và sự vô trách nhiệm của một số nhà sản xuất, phân phối đã khiến mặt hàng MBH rởm cứ dẹp yên một dạo lại bùng phát.

Thực tế cho thấy, ở đâu có CSGT làm nhiệm vụ thì ở đó có sự chấp hành luật lệ giao thông rất nghiêm túc, trong đó có việc đội MBH. Chẳng thế mà cứ mỗi khi có đợt cao điểm kiểm tra là hình ảnh “đầu trần” đi xe máy vắng bóng hẳn trên các tuyến phố. Do đó, tăng mạnh tuần tra, kiểm soát, nhắc nhở và xử lý các vi phạm về đội MBH chính là biện pháp hữu hiệu để nâng ý thức chấp hành của người dân. Tuy nhiên, thời gian qua, công tác này rõ ràng còn nhiều hạn chế, lực lượng CSGT nhiều nơi chỉ làm “điểm”, theo đợt chứ chưa duy trì thường xuyên. Mặt khác, lực lượng tuần tra, kiểm soát ở nhiều địa phương còn quá mỏng, không quán xuyến được hết địa bàn hoặc chỉ chú trọng xử lý các trường hợp vi phạm khác, nên nhiều khi người này thấy người kia không đội MBH thản nhiên qua mặt CSGT mà không bị xử lý, dễ sinh “nhờn luật”.

Theo chúng tôi, thời gian tới, ngành công an cần đưa nội dung tuần tra, xử lý vi phạm về đội MBH thành nhiệm vụ liên tục; tập trung lực lượng, thường xuyên tổ chức các đợt kiểm tra cao điểm, theo chuyên đề; xử lý nghiêm và phạt nặng những trường hợp không đội MBH, tiến tới xử phạt cả hành vi sử dụng MBH “thời trang” biến tướng. Trước lập luận về CSGT khó phân biệt được mũ thật, giả nên khó xử phạt, chúng tôi cho rằng, đây chỉ là lý do hoàn toàn bao biện vì MBH thời trang biến tướng rất dễ nhận biết ở hình dáng cũng như lớp vỏ xốp mỏng, không có tác dụng hấp thu xung động, chỉ có tác dụng “qua mặt” CSGT. Ngoài ra, cũng cần tổ chức tập huấn, tăng cường năng lực cho lực lượng CSGT để nâng cao hiệu quả công tác; đồng thời, tạo sự gắn kết chặt chẽ giữa truyền thông với việc xử lý vi phạm để tăng cường tuyên truyền cho người dân hiểu rõ những sai phạm và tránh mắc phải.

Tuy nhiên, dù lực lượng chức năng có huy động toàn bộ lực lượng, phương tiện để xử lý các vi phạm về MBH, nhưng cũng không thể kéo dài mãi. Nếu ý thức của người dân còn hạn chế, không biết quý trọng tính mạng của bản thân và người chung quanh thì cũng khó có thể đạt hiệu quả như mong đợi. Do vậy, để quy định về đội MBH phát huy hết ý nghĩa, trở thành một nét văn hóa giao thông đối với mọi người dân, cần đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi người dân khi lưu thông trên đường.

Cần nâng cao ý thức

Mặc dù tai nạn giao thông (TNGT) đã giảm sâu cả ba tiêu chí trong vài năm gần đây, nhưng kết quả đánh giá, phân tích cho thấy tình hình chưa thật sự được cải thiện bền vững. Kéo giảm số người chết vì TNGT xuống còn gần 9.000 người mỗi năm cho thấy nỗ lực rất lớn của toàn bộ hệ thống chính trị, các cơ quan quản lý, lực lượng chức năng và người dân nhưng đây vẫn là con số khủng khiếp, ghê rợn, nhất là nó lại xảy ra ở một đất nước Việt Nam hoàn toàn bình yên, không có bạo loạn hay khủng bố đe dọa. Vì là quốc gia có lượng xe máy chiếm hơn 90% tổng số phương tiện giao thông, Việt Nam cũng là một trong số những quốc gia có tỷ lệ người chết vì TNGT do không đội MBH cao nhất thế giới.

Chiếc MBH vốn có tác dụng quan trọng trong việc bảo vệ, hạn chế tối đa phần chấn thương trên đầu, chấn thương sọ não khi xảy ra TNGT. Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đội MBH đạt chuẩn đúng cách có thể giảm tỷ lệ tử vong hơn 40% và giảm gần 70% chấn thương sọ não. Thực tế, sau gần chín năm, việc đội MBH cũng đã trở thành thói quen thường nhật đối với phần lớn người dân khi tham gia giao thông. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều người thiếu ý thức, cố tình không đội MBH hoặc chỉ đội mũ “thời trang” để đối phó. Nếu không may xảy ra va chạm hoặc TNGT, chỉ có MBH đạt chuẩn mới có tác dụng bảo vệ phần đầu của người đi xe máy; đội mũ không đạt chuẩn, không những mất tác dụng bảo vệ, mà còn có thể gia tăng nguy cơ thương tích.

Bên cạnh đó, việc sử dụng mũ kém chất lượng vô hình trung tiếp tay cho những kẻ làm hàng giả, hàng nhái; khuyến khích việc kinh doanh, mua bán MBH “biến tướng” một cách công khai, tràn lan, khó kiểm soát. Một thực trạng đáng lo ngại là nhiều bậc phụ huynh khi chở con cái trên xe thường không mấy khi đội mũ cho con mình. Nhiều người rất nâng niu con cái, đeo kính, khẩu trang, quàng khăn tránh gió cho con nhưng lại quên đội MBH, trong khi đây là vật dụng không thể thiếu để bảo vệ an toàn và tính mạng trẻ nhỏ khi tham gia giao thông.

Khắc phục tình trạng này, trước hết cần có những giải pháp hữu hiệu hơn trong việc tuyên truyền, nâng cao ý thức đội MBH và phải đội mũ đạt chất lượng; đồng thời, triệt để xử lý vi phạm về sản xuất, kinh doanh và sử dụng MBH giả. Phó Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông (ATGT) Quốc gia Uông Việt Dũng cho biết: Để việc đội MBH đạt chuẩn trở thành thói quen của mọi người không phải là công việc “một sớm, một chiều”, mà cần có quá trình và sự kết hợp chặt chẽ, đồng bộ của công tác tuyên truyền, giáo dục kết hợp với những chế tài đồng bộ và kiên quyết. Hơn ai hết, chính những người tham gia giao thông phải tự nâng cao nhận thức, có ý thức biết tự bảo vệ mình và người thân bằng việc lựa chọn những chiếc mũ đúng nghĩa "bảo hiểm".

Thời gian tới, Ủy ban ATGT Quốc gia sẽ phối hợp với các ban, ngành liên quan tiếp tục đẩy mạnh và đa dạng hóa công tác tuyên truyền bằng nhiều hình thức trực quan, sinh động, giúp người dân hiểu rõ hơn ý nghĩa của việc đội MBH là thể hiện trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Riêng với đối tượng trẻ em, Ủy ban sẽ phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc đưa các quy định về đội MBH thành tiêu chí đánh giá thi đua cho học sinh; chỉ đạo các trường phối hợp với cơ quan công an tổ chức giám sát trước cổng trường để kịp nhắc nhở, giáo dục học sinh về quy định đội MBH... Trong đó, nhấn mạnh cha mẹ, thầy, cô giáo phải gương mẫu chấp hành đội MBH cho bản thân, con, em, học sinh và người thân, từ đó tạo tác động lan tỏa đến xã hội.

Ngoài ra, Ủy ban ATGT Quốc gia sẽ tăng cường hợp tác với các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, nhà sản xuất để nâng cao hơn nữa hiệu quả tuyên truyền; đồng thời, huy động thêm các nguồn lực xã hội tổ chức trao tặng MBH cho người dân nghèo vùng sâu, vùng xa, vùng có kinh tế đặc biệt khó khăn. Bên cạnh đó, mỗi doanh nghiệp sản xuất MBH cũng phải nêu cao tinh thần trách nhiệm và uy tín của mình trong việc bảo đảm chất lượng, tích cực phối hợp các cơ quan chức năng để ngăn ngừa các loại MBH “biến tướng” lưu thông trên thị trường. Việc sản xuất MBH giả, mũ thời trang,... của một số doanh nghiệp cần coi là hành vi gây nguy hiểm cho xã hội, phải sớm được loại bỏ.

(*) Xem Báo Nhân Dân số ra ngày 7-8-2016.