Gạo nếp còn gọi là nọa mễ, đạo mề, giang mễ, nguyên mễ. Là nhân của cây lúa nếp (Oryzr sativa) thực vật thuộc họ lúa (Poaceae). Tính ôn, vị ngọt, không độc.
Thành phần chính gồm có: chất bột 75%, sabumin 6,7%, chất béo, calci, phốt-pho, sắt, vitamin B1, PP, acid fumalic, acid butanedioic, acid xi-tơ-ric cùng đường glucozơ, sa-xa-rô-zow, mạch nha. 100 gam gạo nếp có thể cho 347 kcal.
Tác dụng: Bổ trung ích khí, ấm tì vị, thông tiểu tiện, giải độc, trừ phiền, hay toát mồ hôi, tả, dạ dày, ruột hư hàn, đêm đi đái nhiều, hay đi tiểu.
Cách dùng: Uống: đun thành canh, nấu cháo hoặc cho vào viên hoàn tán. Ðắp bên ngoài: nghiền bột.
Kiêng kỵ: Bệnh phong nhiệt hoặc bệnh cảm mạo không nên dùng.
Chữa trị:
Giải khát: Gạo nếp (rang cho vàng), vỏ trắng rễ dâu mỗi thứ 30 gam, cho thêm 500 ml nước đun. Khi khát thì uống. Không kể giờ giấc.
Hay chảy mồ hôi, mồ hôi trộm:
a- Gạo nếp lúa mì cùng rang, nghiền thành bột. Mỗi lần uống 9 gam nước cơm hoặc nước cháo. Ngày ba lần;
b- Gạo nếp 100 gam (sao vàng), lúa mì ngậm sữa 50 gam (sao). Cùng nghiền thành bột nhỏ. Mỗi lần uống 10 gam với nước cơm hoặc nấu cháo. Mệt mỏi không có sức. Cho gạo vào dạ dày lợn nướng khô, giã ra làm viên hoàn, ăn hằng ngày.
- Ði lỵ cấm khẩu: một bát lúa nếp rang cho nổ trắng, bỏ vỏ trấu trộn với nước gừng rồi sao cho thành bột. Mỗi ngày ăn một thìa với nước canh. Ngày dùng ba lần.
- Giun chui ống mật: Bột gạo nếp, mật ong mỗi thứ 30 gam, cho nước đánh thành hồ, đun chín mà ăn cho đến lúc hết đau mới uống thuốc giun.
- Viêm dạ dày mạn tính, loét dạ dày: Gạo nếp cho thêm táo tàu vừa đủ đun thành cháo loãng mà ăn. Ngày một đến hai lần. Có thêm ít nho khô vào cháo mà đun chín để ăn.
- Thiếu máu do thiếu sắt: Gạo nếp 100 gam, đậu đen 30 gam, hồng táo 30 gam đun thành cháo. Mỗi ngày ăn 1 - 2 lần.
- Cơ thể suy nhược sau khi ốm dậy: Gạo nếp, hạt sen lượng vừa đủ, đem đun thành cháo. Mỗi ngày ăn sáng và tối.
- Tiêu hóa kém, hay đi lỏng: Gạo nếp, hạt sen, khoai mài lượng vừa đủ. Ðun thành cháo mà ăn.
- Trẻ con hay chớ sữa: Gạo nếp sao vàng đun nước cho uống.
Ðái tháo đường:
a - Hoa gạo nếp (lúa nếp rang cho nổ trắng ra, sảy vỏ đi), vỏ lụa cây dâu (vỏ trắng) mỗi thứ 100 gam, sắc uống.
b - Gạo nếp 100 gam, đậu xanh 50 gam. Nấu cháo lên ăn.
- Tim đập mạnh, mất ngủ, chán ăn, phân nhão, phù thũng: Gạo nếp 250 gam, đảng sâm 10 gam, táo tàu 20 quả, đường trắng 50 gam. Trước tiên cho sâm, táo vào nước ấm nấu 30 phút; gạo nếp vò sạch cho vào bát, đem nước và bã sâm táo tàu vào sát gạo, xong đồ chín lên ăn.
- Thở không tốt, ho: Gạo nếp và đường phèn lượng vừa phải, đồ chín lên ăn.
Theo sách "Thức ăn vị thuốc", Viện Nghiên cứu
và Phổ biến kiến thức Bách khoa
