Chính thức ra mắt mạng lưới hành động vì lao động di cư

Trong những năm gần đây, các báo cáo thống kê của Chính phủ và của các tổ chức xã hội dân sự đã chỉ ra một xu hướng nổi bật là, luồng di cư từ nông thôn ra thành thi đang gia tăng cả về số lượng lẫn tỷ lệ người di cư trong hai thập kỷ qua, nhưng xu hướng gia tăng này chỉ nổi bật rõ rệt trong vòng một thập kỷ vừa qua. Số người di cư giữa các tỉnh tăng từ 1,3 triệu người năm 1989 lên hai triệu người năm 199,9 và lên tới 3,4 triệu người năm 2009. Tỷ lệ của nhóm di cư này trong tổng dân số cũng tăng tương ứng từ 2,5% trong năm 1989 lên 2,9% năm 1999 và 4,3% năm 2009. Theo dự báo của Tổng cục Thống kê gần đây, sẽ có tới năm triệu người di cư từ nông thôn ra thành thị vào năm 2019, chiếm khoảng 5% dân số.

Hiện nay, độ tuổi di cư có xu hướng trẻ hóa. Trình độ học vấn và chuyên môn kỹ thuật tương đối thấp; thu nhập từ công việc thấp và không ổn định (trung bình chỉ đạt 2,2 - 2,5 triệu/tháng, thời gian làm việc bình quân 47,3 giờ/tuần). Đa số làm các công việc lao động đơn giản trong khu vực kinh tế phi chính thức, không có hợp đồng lao động, không tham gia bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện …

Báo cáo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) năm 2012 cho thấy, những đóng góp đáng kể của di cư vào khu vực thành thị, đặc biệt là tại các thành phố lớn, số liệu cho thấy, riêng khu vực phi chính thức đóng góp 20% cho tổng GDP. Tuy vậy, tới 90% người lao động di cư không được tiếp cận tới các dịch vụ an sinh xã hội (ASXH) và các chính sách công tại nơi đến. Thực tế này làm ảnh hưởng tiêu cực tới chất lượng cuộc sống và quyền của lao động di cư, đặc biệt là phụ nữ vì có hơn 80% người lao động di cư có đem theo con tới nơi đến, và không có chính sách riêng biệt về y tế và giáo dục dành cho các nhóm con của người di cư.

Đứng trước thực trạng đó, các tổ chức phi chính phủ của Việt Nam thành lập M.net vào tháng 10 năm 2014.

Mục đích hoạt động của mạng lưới là vận động thay đổi hệ thống chính sách để người lao động di cư, đặc biệt là lao động di cư ở khu vực phi chính thức, có thể tham gia và tiếp cận một cách bình đẳng vào hệ thống ASXH.

Hoạt động vận động chính sách của mạng lưới dựa trên các nghiên cứu, bằng chứng, câu chuyện cụ thể nhằm mang lại một nền tảng vận động vững chắc cả về nghiên cứu lẫn thực tế, làm nền tảng cho các nhà hoạch định chính sách đưa ra các thay đổi phù hợp.

Sau một năm khởi xướng và hoạt động, mạng lưới đã có sáu thành viên là các tổ chức phi chính phủ Việt Nam tham gia.

Sau một năm hoạt động, M.net đã tổ chức một chuỗi các hoạt động nhằm vận động chính sách cho sự tham gia của lao động di cư khu vực phi chính thức vào hệ thống an sinh xã hội. Mạng lưới đã tham gia tập hợp tổ chức người lao động thành các nhóm lao động di cư chính thức và nhóm lao động di cư phi chính thức, đồng thời tiến hành các hoạt động truyền thông để phổ biến kiến thức, nâng cao năng lực cho các nhóm về các thông tin và các quyền mà họ cần được hưởng. Các thông tin này sẽ được tiếp tục lan tỏa trong cộng đồng lao động di cư.

Mạng lưới cũng tổ chức hội thảo chính sách ở cấp thành phố và cấp quốc gia với sự tham gia của các bên liên quan là các cơ quan hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu và hoạt động xã hội cùng với bản thân người trong cuộc chính là lao động di cư, nêu lên các vấn đề cụ thể của lao động di cư gặp phải khi tiếp cận hệ thống ASXH, và đưa ra các khuyến nghị về chính sách.

Ngoài ra, Mạng lưới cũng thực hiện một nghiên cứu về rào cản pháp luật và thực tiễn đối với lao động di cư và lao động phi chính thức ở Việt Nam tại Hà Nội và Bắc Ninh ở phía bắc và TP Hồ Chí Minh và Đồng Nai ở phía nam, với sự tham gia của hơn 80 lao động di cư.

Nghiên cứu này nhằm cung cấp những bằng chứng về các rào cản pháp lý và rào cản thực tiễn đối với lao động di cư làm việc trong khu vực chính thức và phi chính thức trong việc thực hiện các quyền và lợi ích chính đáng của người lao động và gia đình họ tại các đô thị hiện nay. Nghiên cứu cũng tìm kiếm các điển hình tốt về sự trao quyền và hỗ trợ cho người di cư tiếp cận và hưởng lợi từ hệ thống bảo trợ xã hội và chính sách xã hội…

Viện phó Viện Phát triển cộng đồng Ánh sáng (LIGHT)- cơ quan điều phối mạng lưới M.net - Nguyễn Thu Giang chia sẻ: Những hoạt động về lao động di cư đã được tiến hành nhiều năm, đây là một mảng lớn liên quan đến nhiều khía cạnh. Bên cạnh các dự án của các tổ chức thành viên, mạng lưới M.net cũng có vai trò cầu nối giữa các đơn vị xây dựng chính sách và các đối tượng đặc thù là lao động di cư, đặc biệt là nhóm di cư lao động phi chính thức. Mạng lưới M.net hy vọng sẽ có sự chung tay góp sức hỗ trợ cho những người lao động di cư tại Việt Nam…

*Tại lễ ra mắt M.net, triển lãm ảnh “Gánh Số phận, nhặt tương lai” đã khai mạc. Triển lãm là câu chuyện qua ảnh của 18 thành viên nhóm tự lực dự án STONES, mô hình nhóm tự lực của người di cư bán hàng rong và đồng nát Hà Nội được tham gia khóa tập huấn hướng dẫn kể chuyện qua ảnh. Trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 9-2015, các thành viên đã chụp 58 bức ảnh với các chủ đề về rủi ro trong lao động di cư, giá trị của lao động di cư mang lại cho cộng đồng nơi đi và nơi đến, và tiếp cận an sinh xã hội đối với lao động di cư.

Triển lãm ảnh giúp cộng đồng hiểu sâu hơn về cuộc đời, số phận, những khó khăn và thách thức người lao động di cư phải đối mặt. Qua đó, giúp người di cư mạnh dạn hy vọng, ước mơ và xây dựng một tương lai tươi sáng cho chính mình. Triển lãm cũng là cơ hội để lao động di cư nói lên tiếng nói của mình và tham gia vào việc vận động chính sách để giúp họ tiếp cận tốt hơn với các chính sách ASXH.

Triển lãm sẽ được trưng bày lưu động tại nhà văn hóa phường Chương Dương, phường Phúc Tân (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) và các huyện: Hải Hậu (tỉnh Nam Định), Kiến Xương (tỉnh Thái Bình), Hoằng Hóa (tỉnh Thanh Hóa).