Chế tạo thành công máy băng tải đá khắc phục hậu quả bão lũ

Thiệt hại nặng nề do mưa lũ

Thời gian vừa qua, tình hình mưa lũ diễn ra liên tục trên nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước, ảnh hưởng rất lớn đến kết cấu hạ tầng đường sắt và công tác tổ chức chạy tàu của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam. Điển hình ngày 9/10, do ảnh hưởng của cơn bão số 11 và mưa lũ sau bão gây ngập úng nhiều nhà cửa tại khu vực xã Trung Giã, thành phố Hà Nội, nước lũ cuốn trôi toàn bộ nền đường sắt, uy hiếp an toàn chạy tàu tại Km 16+700 đến Km 18+250 khu gian Đa Phúc- Trung Giã tuyến đường sắt Đông Anh- Quán Triều. Tiếp đó, ngày 6/11, tại Km 1136+850 đến Km 1136+925 khu gian Văn Canh- Phước Lãnh thuộc địa phận xã Xuân Lãnh, tỉnh Đắc Lắc bị sạt lở nghiêm trọng với chiều dài nền đường bị lũ cuốn trôi khoảng 75m, sâu tới 9m.

Yêu cầu đặt ra là cứu chữa nhanh nhất để sớm thông tàu, thông tuyến. Bằng nỗ lực kiên cường, dũng cảm, dốc trí tuệ, công sức, công tác ứng cứu được tiến hành khẩn trương, đạt kỷ lục về thời gian khắc phục, bảo đảm tuyệt đối an toàn chạy tàu. Nhiều ngày bám trụ chỉ đạo tại các điểm ngập lụt đường sắt ở một số tỉnh miền trung, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Nguyễn Quốc Vượng chia sẻ, lực lượng ứng cứu đông, làm thủ công tốn sức, rất mệt nhọc, vất vả, nhất là trong điều kiện thời tiết, địa hình không thuận lợi, nhưng từ lãnh đạo tới mỗi kỹ sư, công nhân đều cố gắng hết mình, chủ động và linh hoạt, sáng tạo triển khai nhiều giải pháp khắc phục hiệu quả, thông tuyến nhanh nhất.

Tuy nhiên, hạn chế điển hình là phần lớn thao tác vẫn phải làm thủ công. Thực tế, nhiều khu đoạn trên các tuyến đường sắt bình diện địa hình rất khó khăn, một bên là sườn núi, một bên là sông, biển, không phải lúc nào cũng có thể đưa máy móc, thiết bị vào tiếp cận hiện trường để thay thế nhân công. Do đó, tại nhiều điểm nền đường sắt bị xói trôi, người lao động chỉ có thể bê đá bằng tay truyền tay nhau để san lấp, thậm chí phải dùng goòng đẩy chở đá trên các ray bị hỏng, bị treo trong tình huống cấp bách nên dù cường độ lao động cao nhưng năng suất thấp, chưa kể tiềm ẩn nguy cơ xảy ra mất an toàn.

Hoàn thành sản phẩm mang tên “Lực sĩ”

Trực tiếp đi thị sát, chỉ huy ứng cứu tại các điểm đường sắt bị ảnh hưởng mưa lũ, thấy rõ bất cập, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Đường sắt Việt Nam Đặng Sỹ Mạnh đã khởi xướng ý tưởng, chỉ đạo khẩn trương nghiên cứu chế tạo máy băng tải đá phục vụ cứu chữa, khắc phục hậu quả bão lũ kết cấu hạ tầng đường sắt. Ngay lập tức, các chuyên gia Trường Cao đẳng Đường sắt cùng đội ngũ kỹ sư, công nhân kỹ thuật Công ty Cổ phần Xe lửa Gia Lâm phối hợp Công ty Tư vấn Đăng Minh nhanh chóng vào cuộc triển khai hiện thực hóa ý tưởng mới này. Ban Tổng Giám đốc, các ban chức năng của Tổng công ty thường xuyên quan tâm, hướng dẫn, hỗ trợ, tạo mọi điều kiện thuận lợi quyết tâm cao để sản phẩm hoàn thành đúng tiến độ, bảo đảm yêu cầu kỹ thuật. Định hướng chỉ đạo xuyên suốt là tăng cơ giới hóa, giảm sức người, nâng cao năng suất lao động, tăng cường năng lực ứng phó thiên tai, nâng cao hiệu quả xử lý sự cố.

Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Xe lửa Gia Lâm Phạm Văn Hiệp cho biết, yêu cầu cốt lõi thiết kế, chế tạo sản phẩm này là gọn nhẹ, dễ vận chuyển, lắp đặt nhanh, linh hoạt ở mọi hiện trường và đưa vào khai thác, vận hành bảo đảm công suất, phát huy tối đa hiệu quả, rút ngắn thời gian ứng cứu, khắc phục hậu quả do bão lũ gây ra. Do đó, phương án thiết kế và kết cấu tính toán kỹ lưỡng, lựa chọn vật liệu bảo đảm tối ưu nhất về kích thước, trọng lượng, thẩm mỹ. Mỗi gầu đá đổ từ máy xúc khoảng từ 0,75 đến 0,85 m3, tải trọng của băng tải được tính toán bảo đảm độ chịu tải. Trong quá trình chế tạo, cán bộ thiết kế, thi công thường xuyên cập nhật, trao đổi, nhiều hôm làm việc đến tối khuya để nhanh chóng hoàn thiện sản phẩm.

Trên thị trường có rất nhiều mô hình băng chuyền nhưng không đáp ứng được các tính năng đặc thù chạy trên đường sắt về độ cứng, độ rung động, băng chuyền chịu tải. Nhiều khu sạt lở và sụt lún không thể vận chuyển, sử dụng băng tải thông thường mà phải có cần vươn để thao tác thuận tiện, cấp liệu đổ đá vào băng chuyền bảo đảm an toàn cho lực lượng tác nghiệp tại hiện trường. Chế tạo thiết bị cơ khí có nhiều ý tưởng, tuy nhiên trước hết phải tuân thủ nguyên tắc thiết kế, sau đó cải tiến dần cho hợp lý, hiệu quả nhưng vẫn phải phụ thuộc điều kiện thực tế, khả năng thi công, điều kiện đáp ứng vật tư, vật liệu.

Phó khoa Đầu máy toa xe, Trường Cao đẳng đường sắt Nguyễn Trung Kiên cho biết, thời gian rất gấp, đội ngũ thi công bàn thảo và đề xuất phương án, hình thành bản vẽ thiết kế, chế tạo, lắp ráp, tiếp thu ý kiến góp ý để vừa làm vừa chỉnh sửa, khắc phục tốt nhược điểm. Sản phẩm dần hoàn thiện, anh em càng hăng say sáng tạo. Chỉ sau một tuần, phiên bản đầu tiên đã hoàn thành, thử nghiệm trong xưởng và tiếp tục chỉnh lý, cải tiến, đến phiên bản thứ ba đạt được kỳ vọng đặt ra ban đầu. Kết cấu máy gồm cụm bánh xe, khung bệ xe, bệ bắt máy, chân đỡ, khung, bộ tăng băng tải, quả lô bị động, chủ động, dây văng, hộp giảm tốc, động cơ điện xoay chiều 1 pha, động cơ diesel D8... Băng tải dài 9,353m, rộng 0,72m, miệng phễu rộng 0,88 m, tải trọng tối đa không quá 100kg/m dài băng tải, năng suất đạt 60-200 tấn/giờ.

Máy băng tải đá có nhiều tính năng nổi bật: hỗ trợ hiệu quả trong công tác san lấp hố lún, sụt, trôi nền đường do thiên tai; có khả năng cơ động, linh hoạt trong vận chuyển thiết bị, di chuyển thuận lợi trên ray, phù hợp điều kiện hiện trường bão lũ; tháo lắp nhanh chóng, dễ dàng tại chân công trình; thao tác vận hành đơn giản, ổn định, sử dụng nguồn động lực linh hoạt, giảm thiểu tối đa sức lao động thủ công trong vận chuyển đá đến vị trí san lấp, tăng tốc độ ứng cứu, rút ngắn thời gian thông tuyến. Một cấu kiện nặng tối đa 120 kg, có thể vận chuyển máy bằng nhiều loại phương tiện, khi sử dụng tại hiện trường chỉ cần 6 người bê vác, lắp ráp và 1 người vận hành máy. Đạt hiệu quả cao nhất là trường hợp có máy xúc đổ đá vào băng tải còn trường hợp công nhân bê vác đá đặt lên băng tải cũng tiết kiệm được nhiều công sức, giảm bớt nhân công và cường độ lao động nặng nhọc.

Nỗ lực cải tiến, ứng dụng diện rộng

Thiết bị này vừa được đưa vào thử nghiệm thực tế tại buổi diễn tập công tác khắc phục hậu quả bão lũ ngày 12/12 tại ga Yên Viên (Hà Nội). Tình huống giả định là nhân viên tuần đường của Công ty Cổ phần đường sắt Hà Hải phát hiện tại đường số 1, ga Yên Viên nền đường bị mưa lũ cuốn trôi, uy hiếp nghiêm trọng đến an toàn chạy tàu. Các biện pháp bảo đảm an toàn chạy tàu lập tức được triển khai: phong tỏa khu gian, kích hoạt phương án phòng chống, khắc phục sự cố thiên tai, huy động lực lượng, phương tiện, vật tư, trang thiết bị trong đó có máy băng tải đá với phương châm: chỉ huy, lực lượng, vật tư, phương tiện và kinh phí, hậu cần đều tại chỗ.

Qua buổi diễn tập đã đánh giá toàn diện khả năng làm việc của thiết bị trong điều kiện thực địa, từ đó tiếp tục điều chỉnh, bổ cứu, hoàn thiện một phiên bản chính thức tối ưu nhất, sẵn sàng phục vụ công tác khắc phục, ứng cứu khi cần thiết.

Phát biểu chỉ đạo tại buổi diễn tập, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tổng Công ty Đăng Sỹ Mạnh nhấn mạnh thời tiết bất thường, thiên tai ngày càng khó lường do biến đổi khí hậu, Tổng Công ty xác định công tác phòng, chống bão lũ là nhiệm vụ thường xuyên trong năm, không còn thời vụ như trước và ngành đường sắt chủ động nỗ lực chung tay, góp sức cùng các địa phương. Do đó, công tác ứng phó cũng phải thay đổi, theo phương châm “chuẩn bị đầy đủ, ứng phó kiên cường, khắc phục khẩn trương, chạy tàu hiệu quả”. Ý tưởng đẩy mạnh áp dụng cơ giới hóa cũng xuất phát từ thực tế ứng phó bão lũ thời gian qua.

Đánh giá cao nỗ lực, tinh thần quyết tâm của các đơn vị chế tạo thành công sản phẩm “make in Đường sắt Việt Nam” và tham gia diễn tập thành công, ông Đăng Sỹ Mạnh lưu ý cần tiếp tục cải tiến để máy gọn nhẹ, lắp ráp đơn giản, vận hành bảo đảm năng suất, an toàn hơn, có thể sử dụng trong mọi địa hình và thời tiết, điều kiện khó khăn như mất điện, mất sóng điện thoại, không có đường công vụ. Đồng thời đa năng, đa dụng hơn, không chỉ ứng dụng trong khắc phục hậu quả bão lũ mà cả trong duy tu, bảo trì, bảo dưỡng kết cấu hạ tầng đường sắt, xếp dỡ hàng hóa, đặc biệt là hàng rời tại các ga, giảm giá thành sản phẩm bảo đảm hợp lý để trang bị được diện rộng.

Trong thời gian tới, máy băng tải đá sẽ được nghiên cưu hoàn thiện theo hướng thiết kế lắp ráp bằng các chốt thay thế bu lông hoặc sử dụng đồng bộ một loại bu lông, có catalogue hướng dẫn để tháo lắp nhanh chóng, thuận tiện; tính toán các khớp nối đều điều chỉnh bằng thủy lực để tăng, giảm độ dốc của băng chuyền, điều chỉnh chống lắc ngang, bổ sung con lăn chịu lực, có phương án che chắn thiết bị khi trời mưa và bảo đảm an toàn cho người lao động khi mặc áo mưa tác nghiệp... Các tình huống không có đường công vụ, phải chở máy xúc đa năng bánh lốp, bánh sắt đặt trên toa hoặc trên ray; di dời nhanh chóng, thuận tiện máy băng tải đá khi tàu chạy qua để vừa bảo đảm tiến độ thi công vừa bảo đảm an toàn chạy tàu cũng được tính đến. Dự kiến, việc nghiên cứu chế tạo máy băng tải đá sẽ được nâng cấp thành đề tài khoa học công nghệ của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam.