Đây được coi là đòn giáng mạnh nhất đối với al-Qaeda kể từ khi Osama bin Laden, thủ lĩnh của tổ chức này, bị tiêu diệt vào năm 2011.
Từ bác sĩ xuất thân danh giá cho đến thủ lĩnh khủng bố
Sinh năm 1951 và lớn lên trong một khu phố thượng lưu ở thủ đô Cairo của Ai Cập, al-Zawahiri là con trai của một bác sĩ có tiếng tăm và cũng là cháu của các học giả nổi tiếng.
Al-Zawahiri đã phải vào tù do liên quan vụ ám sát Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat vào năm 1981. Vào thời điểm đó, bác sĩ trẻ al-Zawahiri đã trở thành một kẻ khủng bố với âm mưu lật đổ Chính phủ Ai Cập trong nhiều năm và tìm cách thay thế bằng chế độ Hồi giáo chính thống.
Sau 3 năm trong tù, al-Zawahiri rời Ai Cập vào năm 1985 và lên đường tới Peshawar, Pakistan. Tại quốc gia Nam Á này, Al-Zawahiri làm bác sĩ phẫu thuật điều trị cho các chiến binh giao tranh tại Afghanistan. Cũng trong giai đoạn này, Al-Zawahiri đã quen biết với Osama bin Laden.
Nắm quyền lãnh đạo tổ chức Thánh chiến Hồi giáo ở Ai Cập vào năm 1993, al-Zawahiri là nhân vật hàng đầu trong một chiến dịch diễn ra vào giữa những năm 1990 nhằm lật đổ chính phủ và thành lập một nhà nước Hồi giáo thuần túy.
Giới chức Ai Cập đã tiến hành trừng trị mạnh tay đối với tổ chức Thánh chiến Hồi giáo sau vụ ám sát Tổng thống Hosni Mubarak vào tháng 6/1995 tại Thủ đô Addis Ababa của Ethiopia. Cùng năm đó, al-Zawahiri đã đáp trả bằng việc ra lệnh tấn công Đại sứ quán Ai Cập ở Thủ đô Islamabad của Pakistan. Hai chiếc xe chở đầy chất nổ đã lao qua cánh cổng của khu vực Đại sứ quán Ai Cập, khiến 16 người thiệt mạng.
Sau khi gặp lại tại Afghanistan, al-Zawahiri và bin Laden đã xuất hiện cùng nhau vào đầu năm 1998 và chính thức hợp nhất tổ chức Thánh chiến Hồi giáo Ai Cập và al-Qaeda. Có thời điểm, nhân vật này còn làm bác sĩ riêng của bin Laden.
Thông báo việc hợp nhất tổ chức khủng bố của mình vào tháng 5/1998, al-Zawahiri cho biết: "Chúng tôi đang phối hợp với người anh em bin Laden... Chúng tôi đã biết ông ấy hơn 10 năm. Chúng tôi đã cùng ông ấy chiến đấu tại Afghanistan".
Hai thủ lĩnh khủng bố đã ký một bản tuyên bố nêu rõ: “Tiêu diệt và chống lại người Mỹ cùng các đồng minh, dù là dân thường hay quân đội, là nghĩa vụ của tất cả người Hồi giáo”.
Năm 1999, một tòa án quân sự của Ai Cập xét xử al-Zawahiri vắng mặt và tuyên án tử hình.
Vai trò trong vụ khủng bố 11/9
Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết, al-Zawahiri là kẻ chủ mưu chính đứng sau hàng loạt vụ tấn công nhằm vào nước Mỹ và cũng là người "tham gia sâu" vào kế hoạch tiến hành vụ khủng bố ngày 11/9/2001.
 |
Ngày 11/9/2001,19 tên khủng bố của al-Qaeda đã khống chế 4 máy bay thương mại của 2 hãng hàng không United Airlines và American Airlines để tấn công các biểu tượng của nước Mỹ, khiến gần 3.000 người thiệt mạng. (Ảnh: Reuters) |
Trước và sau sự kiện 11/9, thông qua video và băng ghi âm, al-Zawahiri đã nhiều lần kêu gọi tấn công nhằm vào các mục tiêu phương Tây và hối thúc cộng đồng Hồi giáo ủng hộ động cơ của người này.
Al-Zawahiri đã trở thành thủ lĩnh của al-Qaeda sau khi Mỹ tiêu diệt trùm khủng bố bin Laden tại Pakistan. Kể từ đó, nhân vật này nhiều lần xuất hiện cùng súng Ak-47 bên người trong các video kêu gọi tiến hành cuộc chiến tranh Hồi giáo toàn cầu.
 |
Osama bin Laden ngồi cùng cố vấn Ayman al-Zawahiri trong cuộc phỏng vấn với nhà báo Hamid Mir (Pakistan). (Ảnh do báo Dawn cung cấp ngày 10/11/2001) |
Al-Zawahiri bị tiêu diệt như thế nào?
Trong nhiều năm, al-Zawahiri được cho là đang lẩn trốn dọc theo biên giới giữa Pakistan và Afghanistan.
Trong phát biểu của mình, Tổng thống Biden cho biết ông đã ra mệnh lệnh cuối cùng chấp thuận việc tiêu diệt thủ lĩnh hàng đầu của al-Qaeda.
Reuters dẫn lời một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết, năm 2022, Mỹ xác định gia đình của al-Zawahiri, gồm vợ, con gái và cháu ngoại, đã chuyển tới một ngôi nhà tại thủ đô Kabul, sau đó al-Zawahiri cũng xuất hiện tại địa điểm này.
Cũng theo quan chức này, al-Zawahiri đã bị tiêu diệt trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái do Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA) thực hiện khi nhân vật này ra ban công của ngôi nhà vào sáng 31/7. Không có thương vong cho dân thường trong chiến dịch tiêu diệt al-Zawahiri.
 |
Mỹ đã treo thưởng 25 triệu USD cho người cung cấp thông tin giúp bắt giữ hoặc tiêu diệt al-Zawahiri. |
Tổng thống Mỹ nhấn mạnh việc tiêu diệt al-Zawahiri là nhằm thực thi công lý, giúp cho gia đình của các nạn nhân của vụ khủng bố 11/9 được an lòng và khép lại những đau thương.
Phản ứng của các nhà lãnh đạo trên thế giới sau khi thủ lĩnh của al-Qaeda bị tiêu diệt:
- Tổng thống Mỹ Joe Biden
Công lý đã được thực thi và thủ lĩnh khủng bố này không còn tồn tại nữa. Nếu như ai đó là mối đe dọa đối với người dân Mỹ, nước Mỹ sẽ truy tìm và đưa người đó ra ánh sáng bất kể mất bao nhiêu thời gian và người đó trốn ở đâu.
- Bộ Ngoại giao Saudi Arabia
Al-Zawahiri được xem là một trong những thủ lĩnh khủng bố đã chỉ đạo lên kế hoạch và thực hiện các hoạt động khủng bố tàn ác tại Mỹ và Saudi Arabia.
- Thủ tướng Canada Justin Trudeau
Cái chết của Ayman al-Zawahiri là một bước tiến tới một thế giới an toàn hơn. Canada sẽ tiếp tục cùng các đối tác trên toàn cầu phối hợp chống lại các mối đe dọa khủng bố, thúc đẩy hòa bình và an ninh, đồng thời giữ cho người dân trong nước và trên thế giới được an toàn.
- Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama
Tin tức tối nay cũng là bằng chứng cho thấy có thể tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa khủng bố mà không xảy ra chiến tranh ở Afghanistan.
