Cấp lại bản chính giấy khai sinh: Nhu cầu lớn

Trước khi có Nghị định 158/CP, thật là khó khăn nếu một ai đó chẳng may làm mất bản chính giấy khai sinh hoặc giấy khai sinh bị hư hỏng. Khó khăn ở chỗ, nhiều cơ quan, trường học vẫn yêu cầu có bản chính để đối chiếu khi tiếp nhận các loại hồ sơ, giấy tờ.

Không có bản chính tức là cũng không thể sao y mà phải quay lại tận nơi đăng ký khai sinh để xin cấp bản sao từ sổ gốc. Điều đó thực sự gây phiền hà và lãng phí. Nghị định 158 đã giải tỏa vấn đề này, công dân được cấp lại bản chính giấy khai sinh trong trường hợp sổ lưu gốc vẫn còn.

Quy định này tháo bỏ những ách tắc bấy lâu nên bắt đầu từ ngày 1-4 hồ sơ xin cấp lại bản chính giấy khai sinh ngày càng dày lên. Có nơi, theo ước tính đã chiếm khoảng 30-40% toàn khối lượng công việc về hộ tịch của các phòng tư pháp. Tại bộ phận một cửa của UBND các quận, huyện trên địa bàn Hà Nội thời gian gần đây, yêu cầu này tăng đột biến, hồ sơ "chảy" về phòng tư pháp một cách ồ ạt.

Theo một trưởng phòng tư pháp, ngoài lý do để chuẩn bị hồ sơ cho mùa tuyển sinh mới thì người dân đã bắt đầu hiểu những quy định trong lĩnh vực hộ tịch. Không chỉ có những người bị mất, bị hỏng bản chính giấy khai sinh mới xin cấp lại, mà cả những trường hợp phải ghi chú quá nhiều do thay đổi, cải chính, bổ sung... hộ tịch cũng xin cấp lại bản chính giấy khai sinh.

Với thủ tục khá đơn giản, chỉ cần một tờ khai theo mẫu và bản chính giấy khai sinh cũ (nếu còn) yêu cầu xin cấp lại bản mới sẽ được giải quyết. Việc cấp lại bản chính giấy khai sinh nhìn chung diễn ra khá thuận lợi, tuy nhiên bên cạnh đó cũng phát sinh một số vấn đề.

Trước hết, xuất phát từ chính những người yêu cầu được cấp lại bản chính giấy khai sinh. Ngay trong tờ khai theo mẫu, việc khai các dữ liệu trong giấy khai sinh đã không trùng khớp với sổ đăng ký khai sinh đang lưu trữ. Nguyên nhân do người yêu cầu khai các dữ liệu theo một số giấy tờ như chứng minh thư, sổ hộ khẩu, bằng tốt nghiệp... nhưng các dữ liệu này lại khác với sổ lưu gốc. Nay muốn xin cấp lại bản chính thì phải điều chỉnh hàng loạt giấy tờ... đó là một quy trình rất phiền phức.

Có trường hợp còn giấy khai sinh cũ nhưng bị hỏng nát, khi đem so sánh với sổ lưu thì lại khác nhau, cơ quan có thẩm quyền không biết cấp lại bản chính như thế nào bởi đây là sai sót của cán bộ hộ tịch tiền nhiệm. Nếu cấp theo sổ gốc thì công dân phải đi điều chỉnh các loại giấy tờ tùy thân khi các giấy tờ này đã "trót" theo giấy khai sinh cũ.

Hiện nay, thẩm quyền cấp lại bản chính giấy khai sinh thuộc về UBND cấp huyện (nếu việc đăng ký khai sinh có yếu tố nước ngoài thì thẩm quyền cấp lại bản chính là của Sở Tư pháp). Quy trình để được cấp lại bản chính phải qua thẩm định của cơ quan tư pháp, sau đó trình lên Chủ tịch UBND ký cấp lại bản chính.

Trước đây, các cán bộ làm chuyên môn trong lĩnh vực này đã từng phàn nàn vì một hồ sơ xin thay đổi cải chính hộ tịch phải do Chủ tịch UBND cấp tỉnh ký quyết định, mà Chủ tịch thì có biết bao việc để làm. Nay việc cấp lại bản chính giấy khai sinh xem ra cũng tương tự, nhất là khi các yêu cầu về cấp lại mang tính thời điểm, tăng vọt vào mùa hè.

Chính các cơ quan tư pháp khi thẩm định hồ sơ cũng mất rất nhiều thời gian. Đã có nơi, công dân phàn nàn tại bộ phận "một cửa" khi hồ sơ xin cấp lại bản chính giấy khai sinh không được trả đúng hẹn. Trong khi về thời gian so với trước, hiện nay Nghị định 158 quy định rút ngắn hơn cho các loại việc về đăng ký hộ tịch.

Thêm một vấn đề nữa phát sinh là cho phép cấp lại bản chính nhưng Nghị định 158/CP lại không đề cập đến việc được cấp lại một hay mấy lần, do vậy nếu có yêu cầu, cán bộ tư pháp cũng không biết giải thích như thế nào.

Với sự phân cấp mạnh về cơ sở, các phòng tư pháp huyện và ban tư pháp cấp xã có thêm nhiều việc để làm. Tuy nhiên, hiện nay số lượng cán bộ ở hai cấp này vẫn đang thiếu. Nhiều phòng tư pháp chỉ có hai đến ba người. Cấp xã có nơi chưa có cán bộ hộ tịch chuyên trách. Điều đó đòi hỏi phải nhanh chóng kiện toàn đội ngũ cán bộ, tăng cường kiểm tra chuyên môn, đặc biệt là với các loại việc mới mà cơ sở còn nhiều bỡ ngỡ.