Cách trồng dưa bở ở Trung Môn

 
Chuyện người đưa dưa bở lên rừng

Cánh đồng thôn 4, thôn 17, xã Trung Môn những ngày này tấp nập hơn ngày thường, bởi đây là lúc chính vụ thu hoạch dưa bở. Niềm vui được mùa thể hiện rõ trên gương mặt anh Trần Văn Thành, thôn 17, bởi đây là vụ dưa thứ ba gia đình anh được mùa. Trò chuyện với chúng tôi, anh Thành nói: "Có được cánh đồng dưa như ngày hôm nay là nhờ bác Nguyễn Văn Dư. Bác ấy là người đem giống dưa bở về thôn. Cả thôn đều gọi bác ấy là "Mai An Tiêm" đấy". Chúng tôi tò mò tìm gặp ông Nguyễn Văn Dư, người đã đưa giống dưa bở về trồng. Gặp ông Dư tại ruộng trồng dưa của gia đình, ông kể: Năm 1998, trong chuyến thăm người thân ở Ninh Bình, tình cờ ông được người em thiết đãi dưa bở do nhà trồng. Loại dưa mà ông chưa từng được một lần ăn. Tò mò, ông hỏi người em cách trồng dưa bở, được người em gợi ý nên đem thử giống dưa này về trồng xem sao. Ðem giống dưa về nhà bàn tính chuyện trồng trên ruộng của gia đình. Ông Dư không được vợ con ủng hộ, cho ông là "dở hơi", bởi mấy sào ruộng là nguồn sản xuất lương thực chính của gia đình. Cuối cùng thì ông cũng thuyết phục được vợ con dành cho một sào ruộng để trồng thử nghiệm. Tuy vậy, vợ con ông vẫn chắc mẩm là ông thất bại. Còn bà con làm nông nghiệp của thôn thì chẳng những thờ ơ với việc ông làm mà còn trêu ông là "gã khùng trên cánh đồng Trung Môn", "rõ phí cả sào ruộng lúa". Với ông Dư thì mọi chuyện, mọi người bàn tán, dè bửu ông mặc kệ. Bởi, họ cũng chưa biết được hiệu quả của loại dưa này nên phản ứng như vậy là điều tự nhiên. Trên cánh đồng không mông quạnh ông Dư tự dựng một túp lều ở góc ruộng, sớm tối bên sào dưa để chăm sóc, vun xới, theo dõi từng chu kỳ phát triển của dưa. Vốn là người cẩn trọng, ông mày mò sách báo, sưu tầm tài liệu về cách trồng các loại dưa, nhất là về dưa bở. Chẳng mấy chốc, ruộng dưa của ông cũng đã ra hoa, kết trái và trên ruộng dưa lấp ló những quả dưa xanh tía rồi chuyển sang vàng tía. Ruộng dưa đã chín và cho quả rất to, dưa bở thơm, ngọt, mát. Ông Dư mừng đến rơi nước mắt. Nhưng có lẽ vợ, con ông còn mừng hơn, vì quyết tâm trồng dưa bở của ông đã thành công. Vụ dưa khởi đầu đó ông Dư thu sáu tạ dưa bở với giá bán bảy nghìn đồng/kg, ông thu về 4,2 triệu đồng, trừ chi phí còn lãi 2,5 triệu đồng, mà thời vụ từ khi trồng đến khi thu hoạch chỉ ba tháng. Chuyện ông Dư trồng dưa bở thành công đã xóa tan được hoài nghi của các hộ dân làm nông nghiệp thôn 4, thôn 17. Nhiều người đã có ý định đến nhà ông Dư xin giống về trồng. Còn ông Dư sau vụ thử nghiệm trồng dưa táo bạo đó, ông đã mạnh dạn đưa giống dưa vào trồng trên những thửa ruộng của gia đình. Ngoài ra, ông tích  cực vận động các hộ trong xóm cùng trồng dưa bở.

Gợi mở hướng làm ăn mới

Hiện nay bà con thôn 4, thôn 17 đang thu hái dưa bở. Ra cánh đồng Trung Môn, thấy tấp nập những chiếc xe thồ chở dưa bở vàng ruộm. Bí thư chi bộ, Trưởng thôn 17 Nông Văn Nghè dẫn chúng tôi đến một số hộ đang thu hoạch. Chị Trương Thị Thuận, thôn 17 cùng cậu con trai đang tất bật với việc thu hái, gạt những giọt mồ hôi trên trán chị cho chúng tôi biết: "Nhà mình trồng dưa bở từ năm 2002, cũng từ trồng dưa bở mà có đồng ra đồng vào tích lũy xây dựng cuộc sống. Hiện nay, gia đình mình trồng 4 sào dưa, bình quân mỗi sào thu từ 2,4 đến 2,8 triệu đồng, trừ chi phí cũng lãi 1,5 triệu đồng". Như vậy với bốn sào dưa trong ba tháng gia đình chị thu lãi  sáu triệu đồng. Hiện nay, giá dưa 4.000 đ/kg, một sào dưa thu bảy tạ, như vậy một ha dưa bở đạt tương đương 75,6 triệu đồng/ha.

Cũng từ trồng dưa mà gia đình ông Nguyễn Ðình Hòa, thôn 17 thu hơn 20 triệu đồng/vụ dưa, hay  như gia đình ông Trương Văn Hồng, thôn 17 thu hơn 22 triệu đồng. Nhiều hộ trồng dưa ở thôn 17 đã và đang có cuộc sống khá giả. Trưởng thôn Nông Văn Nghè cho biết: Hiện thôn 17 có 151 hộ với 528 nhân khẩu. Thế nhưng số hộ làm nông nghiệp chỉ có 26 hộ. Nhận thức rõ việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi là yếu tố hàng đầu để phát triển kinh tế, góp phần xóa  đói, giảm nghèo và làm giàu. Ngay sau khi thử nghiệm trồng dưa bở trên đất hai vụ lúa của ông Nguyễn Văn Dư, chi bộ thôn đã họp bàn và vận động số hộ làm nông nghiệp đưa cây dưa bở trồng trên đất lúa và kết quả là cả 26 hộ đều hưởng ứng và mạnh dạn chuyển đổi trồng dưa. Ngay từ năm 2002 các hộ dân thôn 17 đã tập trung phát triển trồng cây dưa bở. Hiện nay, cả hai thôn 4 và thôn 17 đã phát triển trồng được 8,8 ha dưa bở, năng xuất bình quân đạt 25 tấn/ha. Riêng trong vụ dưa bở năm nay, cả thôn 17 đạt 160 tấn, tổng trị giá dưa bở đạt 640 triệu đồng.

Thực tế trồng dưa bở đã giúp bà con làm nông nghiệp của hai thôn 4 và 17 có cuộc sống ổn định. Khi tiếp xúc bà con trên cánh đồng dưa, tất cả đều có chung một nhận định. Xét về hiệu quả kinh tế trồng dưa bở lợi nhuận gấp hai, ba lần trồng lúa và cây rau đậu. Tuy nhiên, một trở ngại đối với bà con là diện tích cánh đồng trồng dưa còn hẹp chưa được quy hoạch thành vùng và trồng dưa bở mới chỉ dừng lại ở số hộ cá thể. Ngoài ra, việc phòng trừ sâu, bệnh gây hại dưa hầu hết bà con chưa có kinh nghiệm và cũng chưa được qua một lớp tập huấn nào của khuyến nông. Vì vậy năng suất dưa giảm một nửa so với thực tế, do bị thối. Ðây cũng chính là nguyên nhân mà nhiều hộ tuy trồng bốn, năm sào dưa, nhưng chỉ thu được sáu, bảy tạ/sào.

Việc trồng dưa bở mới chỉ dừng lại ở phạm vi thôn 4 và thôn 17, trong khi đó cánh đồng Trung Môn rộng gần trăm ha vẫn chỉ canh tác hai vụ lúa. Trong khi đó cây dưa bở đã chứng tỏ rất phù hợp đồng đất nơi đây. Lý giải về những bất cập này, Chủ tịch UBND xã Trung Môn Phạm Ngọc Lợi cho biết: Hầu hết bà con làm nông nghiệp hiện nay vẫn còn thói quen canh tác hai vụ lúa, cho nên việc chuyển đổi trồng các giống cây ngắn ngày trên ruộng lúa vẫn chưa thực hiện được. Chính thói quen và tập quán canh tác này, đã tác động tâm lý "chưa chắc ăn" với những cây trồng mới của bà con làm nông nghiệp. Tuy nhiên, để khắc phục những bất cập này, xã đã triển khai vận động bà con chuyển đổi những cây trồng phù hợp từng xứ đồng, trước hết để tăng nguồn thu cho bà con và số sử dụng đất cũng tăng theo. Ðể cho hiệu quả, như mô hình trồng dưa bở ở thôn 4 và thôn 17, xã đang có kế hoạch trình UBND huyện để xây dựng mô hình cánh đồng 50 triệu đồng và lấy tâm điểm của cánh đồng trồng dưa bở ở hai thôn 4 và thôn 17. Sau đó sẽ triển khai nhân rộng ra toàn xã.

Vị thế của cây dưa bở đã được khẳng định trên cánh đồng Trung Môn. Tuy mới chỉ ở hai thôn, nhưng đối với nhiều bà con nông dân ở các thôn trong xã đã ý thức được sự chuyển đổi trong canh tác nông nghiệp. Tuy nhiên, để cây dưa bở có thể tồn tại và là một trong những giống cây xóa đói, giảm nghèo ở Trung Môn thì cũng rất cần sự quan tâm liên kết "bốn nhà" (nhà nước, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học và nhà nông) cùng vào cuộc.

NGUYỄN TRƯỜNG GIANG
(Tuyên Quang)