Xây dựng và hoàn chỉnh hệ thống định mức và giá xây dựng

Còn nhiều bất cập

Theo Vụ trưởng Kinh tế Xây dựng (Bộ Xây dựng) Phạm Văn Khánh, hệ thống định mức và giá xây dựng còn nhiều hạn chế. Định mức xây dựng được công bố hiện nay không phù hợp cơ chế thị trường, chưa theo kịp những thay đổi của các tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng mới, về cơ bản chỉ được áp dụng cứng đối với các dự án sử dụng vốn ngân sách. Đồng thời, thiếu hệ thống định mức cơ sở về năng suất lao động và năng suất máy, thiết bị thi công cho việc xác định đơn giá, dự toán, năng lực của các chủ thể liên quan còn hạn chế. Đơn giá xây dựng hiện hành chưa bảo đảm nguyên tắc tính đúng, tính đủ phù hợp điều kiện xây dựng và giá thị trường tại các khu vực xây dựng, chưa phân định rõ chi phí cố định, chi phí biến đổi, chưa gắn với giá gói thầu. Ngoài ra, việc tính đúng đơn giá nhân công chưa bảo đảm, thiếu thông tin về cơ sở dữ liệu, giá thị trường xây dựng cũng như suất vốn đầu tư và đơn giá xây dựng tổng hợp...

Thực tế triển khai đầu tư xây dựng cho thấy hệ thống định mức đã quá lạc hậu, chưa phù hợp công nghệ, thiết bị ngày càng phát triển. Có thể kể đến một số định mức cho ngành lắp máy vẫn đang áp dụng các tiêu chuẩn cũ của Liên Xô (trước đây) từ năm 60, 70 của thế kỷ 20. Chẳng hạn như trước đây bộ định mức chỉ tính đến cẩu nặng nhất là 16 tấn, nhưng đến nay cẩu đã nặng đến cả nghìn tấn. Hay những định mức về cắt, hàn thiết bị bằng ga, khí nén… hàng chục năm vẫn không thay đổi. Tương tự như vậy, đối với ngành giao thông, hệ thống định mức được xây dựng chung cho các công trình, nhưng với những công trình đặc thù chuyên ngành hay điều kiện thi công cụ thể tại các khu vực, các công trình sử dụng nhiều công nghệ thi công hiện đại thì chưa có định mức phù hợp. Đơn cử đến nay, nước ta đã hoàn thành nhiều công trình cầu dây văng, nhưng các cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư vẫn chưa thể tổ chức thực hiện xây dựng định mức cho loại công trình này vì một số hạng mục như: căng kéo cáp dây văng, thi công trụ tháp... thuộc về bí kíp công nghệ riêng. Do vậy, những điều này gây nhiều khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất kinh doanh.

Cũng chính từ việc các văn bản pháp luật hướng dẫn về định mức và giá xây dựng chưa rõ ràng, cụ thể dẫn đến nhiều khó khăn trong khâu thanh, quyết toán. Theo lãnh đạo Bộ Tài chính, nhiều chủ đầu tư công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước sợ trách nhiệm, không xây dựng định mức mới, trong khi cơ chế cho phép địa phương công bố giá riêng biệt lại là khe hở để các đơn vị tăng chi phí đầu tư xây dựng, gây lãng phí vốn. Đồng thời việc xây dựng định mức còn nặng cảm tính, chưa dựa trên những yếu tố thực tế, như: năng suất lao động, công nghệ... gây khó khăn trong việc xác định chính xác chi phí đầu tư xây dựng, ảnh hưởng tiến độ, chất lượng dự án, nhất là các dự án chuyên ngành.

Đẩy nhanh công tác hoàn thiện

Việc sớm xây dựng và hoàn chỉnh hệ thống định mức và giá xây dựng là rất cần thiết và cấp bách. Tình trạng chậm trễ này diễn ra đối với tất cả các ngành kinh tế, nếu không kịp thời thay đổi, cập nhật, chắc chắn sẽ bị tụt hậu. Tuy nhiên, cũng cần thận trọng và có khoảng thời gian phù hợp. Một số nước trên thế giới cũng mất nhiều năm mới cơ bản hoàn thiện các hệ thống này, như: Trung Quốc, Nhật Bản đều hơn 20 năm và hằng năm đều được rà soát để bổ sung, cập nhật phù hợp thực tế và xu thế phát triển.

Phó Viện trưởng Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư Trần Kim Chung nhận định, nhằm tăng cường vị thế, vai trò của hệ thống định mức, giá xây dựng, cần xây dựng tốt hệ thống quan sát thị trường để xây dựng các yếu tố của hệ thống định mức. Thiết lập các tổ chức, đơn vị làm định mức, đơn giá xây dựng một cách chính thức. Tăng cường cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ các công tác này để thường xuyên cập nhật biến động của thị trường. Hoàn thiện hệ thống thể chế liên quan, đồng thời đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với vấn đề xây dựng, vận hành và xây dựng chế tài để hệ thống đơn giá, định mức hoạt động hiệu quả trong thực tế.

Bộ Xây dựng với chức năng ban hành định mức, đơn giá xây dựng đang tích cực vào cuộc và đã xây dựng song song hai đề án về hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật ngành xây dựng và hệ thống định mức, đơn giá xây dựng, với mục tiêu hoàn thiện trong năm 2020. Theo đó, định hướng hoàn thiện hệ thống định mức và giá xây dựng là chuyển đổi cơ chế quản lý từ công bố sang ban hành, được phép thay đổi khi không phù hợp (đối với dự án sử dụng vốn nhà nước, dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư). Đồng thời, đổi mới phương pháp xây dựng và quản lý hệ thống định mức xây dựng và dịch vụ công ích đô thị theo định mức năng suất, theo vùng và phù hợp thị trường, theo điều kiện xây dựng và gắn với kế hoạch triển khai dự án…

Vụ trưởng Kinh tế Xây dựng Phạm Văn Khánh phân tích, định hướng này sẽ khắc phục tình trạng tùy tiện trong áp dụng định mức để lập đơn giá, tạo cơ sở thống nhất cho việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, ứng dụng mô hình thông tin công trình. Trước mắt, bộ sẽ tập trung đầu tư năng lực chuyên môn, kinh nghiệm cũng như tài chính để nâng cao chất lượng công tác xây dựng và quản lý hệ thống định mức và giá xây dựng, bảo đảm thống nhất, công khai, minh bạch, đồng bộ với các loại công trình, dự án. Bên cạnh đó, từng bước tính đến những xu hướng mới trong xây dựng như: các dự án điện gió, điện mặt trời, năng lượng xanh… và cập nhật những thay đổi trên thế giới, tạo điều kiện thuận lợi để các đơn vị xây dựng các định mức, đơn giá xây dựng chuẩn, nâng cao khả năng đáp ứng tiến độ, tăng cường hiệu quả của các dự án.