Xác định rõ chế định Chính phủ và chính quyền địa phương trong Hiến pháp

Tại Hội thảo, các đại biểu đóng góp nhiều ý kiến nhằm thúc đẩy việc cải cách bộ máy tổ chức và hoạt động của Chính phủ và của chính quyền địa phương theo yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, xây dựng nền hành chính dân chủ, hiện đại, có hiệu lực, hiệu quả; phân công, phân cấp, phân quyền cụ thể, rõ ràng giữa T.Ư và địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương để phát huy vai trò tự quản, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của từng cấp.

Ða số ý kiến phát biểu cho rằng, Chính phủ và chính quyền địa phương là một trong những chế định rất  quan trọng,  do đó trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 cần xác định đầy đủ và đúng đắn yêu cầu cần phải thể chế hóa ở tầm hiến định các quan điểm, đường lối đổi mới của Ðảng về Chính phủ và hệ thống hành chính nhà nước cũng như hiến định hóa các kết quả và thực tiễn về tổ chức hoạt động của Chính phủ và chính quyền địa phương, góp phần tích cực vào việc xây dựng một bản Hiến pháp có chất lượng tốt, phù hợp với tình hình mới.

Nhiều đại biểu cho rằng, Hiến pháp chỉ nên quy định "Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp", không nhất thiết phải quy định "là cơ quan chấp hành của Quốc hội" (Ðiều 99). Vì Chính phủ đã thực hiện quyền hành pháp thì đương nhiên phải chấp hành Hiến pháp, chấp hành các Nghị quyết của Quốc hội và phải chịu trách nhiệm trước Quốc hội. Các đại biểu cũng đề nghị, cần tăng cường vai trò của Chính phủ, của Thủ tướng Chính phủ, trong đó Thủ tướng Chính phủ là người lãnh đạo, điều hành Chính phủ thực hiện quyền hành pháp và phải chịu trách nhiệm cá nhân trước Quốc hội.

Ðề cập các quy định về chính quyền địa phương trong Chương IX của Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, nhiều ý kiến cho rằng quy định như vậy còn sơ sài, chung chung.  Theo quy định tại Ðiều 115 của Dự thảo "Việc thành lập HÐND và UBND ở các đơn vị hành chính lãnh thổ do luật định phù hợp với đặc điểm của từng đơn vị hành chính lãnh thổ và phân cấp quản lý". Về vấn đề này, nhiều đại biểu cho rằng, hiện nay chúng ta đang thực hiện Ðề án thí điểm không tổ chức HÐND tại một số quận, huyện, phường. Vậy, ở những nơi không tổ chức HÐND thì UBND được thành lập như thế nào. Ðiều này cần được quy định rõ trong Hiến pháp. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đề nghị cần nghiên cứu xem những loại hình đơn vị hành chính nào cần tổ chức HÐND và không cần tổ chức HÐND. Ðể làm được điều này, Bộ Nội vụ cần khẩn trương tổng kết Ðề án thí điểm không tổ chức HÐND huyện, quận, phường để làm cơ sở cho việc sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

Phát biểu ý kiến tại hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh, Chính phủ và chính quyền địa phương là chế định rất quan trọng trong tổ chức bộ máy Nhà nước. Do vậy, cần làm rõ chế định này trong Hiến pháp để xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân, tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân. Dự thảo quy định Chính phủ là cơ quan hành pháp, cơ quan hành chính cao nhất là hoàn toàn chính xác để đề ra chính sách, thực hiện chính sách và quản lý.

 Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, quy định về chính quyền địa phương cần phải thiết kế phù hợp nhằm thể hiện được tính tự chủ, độc lập và có sự giám sát trong quá trình hoạt động. Ðây là vấn đề lớn và còn có nhiều ý kiến khác nhau, nên cần phải được xem xét cụ thể, thấu đáo.

Sáng 8-3, tại Hà Nội, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam tổ chức hội nghị lấy ý kiến của Chủ tịch Ủy ban MTTQ các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư góp ý  vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Các đồng chí: Huỳnh Ðảm, Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam; Vũ Trọng Kim, Ủy viên T.Ư Ðảng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam; Nguyễn Văn Pha, Phó Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam, chủ trì hội nghị.

Phát biểu ý kiến khai mạc hội nghị, đồng chí Vũ Trọng Kim nêu rõ: Trong thời gian qua, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo khác nhau nhằm lấy ý kiến của rộng rãi các tầng lớp nhân dân góp ý vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Trong thời gian tới, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam sẽ tiếp tục tổ chức các hoạt động lấy ý kiến của các tầng lớp nhân dân, đồng thời  đến hết tháng 9 có trách nhiệm tham gia tiếp nhận, tập hợp, tổng hợp đầy đủ các ý kiến góp ý của nhân dân và gửi về Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp.

Tại Hội nghị, các ý kiến tập trung góp ý vào Ðiều 9 quy định về MTTQ Việt Nam. Theo đó, hầu hết các đại biểu  cơ bản nhất trí với nội dung của Ðiều 9 với những quy định thể hiện rõ vai trò của MTTQ Việt Nam trong đời sống xã hội hiện nay, đáng chú ý trong đó là chức năng giám sát, phản biện xã hội đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, công chức, viên chức... Tuy nhiên, nhiều đại biểu đề nghị Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 cần nhấn mạnh MTTQ Việt Nam là một bộ phận của hệ thống chính trị và bổ sung MTTQ có nhiệm vụ tham gia xây dựng Ðảng, qua đó khẳng định rõ hơn nữa vai trò của MTTQ trong đời sống xã hội. Bên cạnh đó, cần nêu cụ thể và rõ nét hơn nữa chức năng giám sát và phản biện xã hội. Ðây là nhiệm vụ có ý nghĩa rất quan trọng, vì vậy cần được tiếp tục nghiên cứu để bổ sung những quy định cụ thể, phù hợp với chức năng, vai trò của MTTQ. Có ý kiến cho rằng, giám sát và phản biện là hoạt động có nội dung khác nhau, vì vậy không nên quy định chung trong một khoản mà cần tách hai chức năng này thành hai vấn đề riêng để qua đó có thể cụ thể hóa và có những quy định liên quan sát thực hơn.

Khoản 3, Ðiều 9 của Dự thảo quy định: Nhà nước tạo điều kiện để MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động. Về nội dung này, nhiều ý kiến đề nghị không nên dùng cụm từ "tạo điều kiện" mà cần thay bằng "bảo đảm" và đề nghị sửa như sau: Nhà nước bảo đảm để MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội hoạt động; và tạo điều kiện để các tổ chức thành viên khác hoạt động.

Có đại biểu đề nghị Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 cần có chương riêng về MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên để tránh sự dàn trải khi quy định về các tổ chức chính trị-xã hội, các tổ chức xã hội... Bên cạnh đó, Dự thảo có quy định về Công đoàn Việt Nam (Ðiều 10) nhưng lại không thấy đề cập Ðoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội LHPN Việt Nam...

Ðối với Ðiều 4 quy định về Ðảng Cộng sản Việt Nam, hầu hết các đại biểu khẳng định sự cần thiết, hợp lý và không thể thiếu được của Ðiều này trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 và cho rằng, đây là một tất yếu. Nhiều ý kiến nêu rõ, Dự thảo cần nhấn mạnh hơn nữa vai trò quan trọng hàng đầu, quyết định của Ðảng đối với những thắng lợi và sự phát triển của dân tộc Việt Nam. Có đại biểu đề nghị cần khẳng định trong Dự thảo như sau: Ðảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng duy nhất lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 có một số Ðiều mới, trong đó, Ðiều 120 quy định về Hội đồng Hiến pháp. Về vấn đề này, hầu hết các ý kiến  nhất trí với sự cần thiết thành lập Hội đồng Hiến pháp là cơ quan do QH thành lập. Tuy nhiên, Dự thảo quy định Hội đồng Hiến pháp chỉ có chức năng xem xét, kiến nghị đối với những văn bản quy phạm pháp luật là chưa tương xứng với vị trí của Hội đồng này. Vì vậy, Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp cần nghiên cứu, xem xét bổ sung Hội đồng Hiến pháp có chức năng bãi bỏ các văn bản vi phạm Hiến pháp.

Góp ý về Ðiều 54, một số đại biểu  nhất trí với việc quy định  nền kinh tế Việt Nam có nhiều thành phần kinh tế, cùng phát triển lâu dài, hợp tác, bình đẳng và cạnh tranh theo pháp luật... Tuy nhiên, cần tiếp tục khẳng định tầm quan trọng và vị trí của kinh tế nhà nước bởi trong thực tế phát triển nhiều năm qua, kinh tế nhà nước luôn có những đóng góp quan trọng trong  những thời điểm khó khăn cũng như thuận lợi...

Tại Hà Nội, Ban Thi đua - Khen thưởng T.Ư tổ chức Hội nghị góp ý vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

Tại hội nghị, các đại biểu tập trung góp ý vào những nội dung cụ thể liên quan chế độ chính trị; quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân và những vấn đề liên quan đến kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường.

Về chế độ chính trị, các ý kiến phát biểu đánh giá cao việc Dự thảo bổ sung và phát triển nguyên tắc "Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp" (Ðiều 2). Ðồng thời cho rằng, kiểm soát quyền lực là nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền để các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp thực thi có hiệu lực, hiệu quả chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo Hiến pháp và pháp luật, tránh việc lợi dụng, lạm dụng quyền lực. Các đại biểu cũng đề nghị, Dự thảo cần quy định cụ thể hơn các phương thức để nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện, thông qua Quốc hội, HÐND và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước (Ðiều 6).

Ðề cập nội dung liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân quy định trong Chương II của Dự thảo, các ý kiến  thống nhất cho rằng, các quy định trong Chương II nhằm khẳng định giá trị, vai trò quan trọng của quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp là phù hợp và mang tính tiến bộ cao. Tuy nhiên, các đại biểu cũng đề nghị các quy định trong Chương II cần quy định cụ thể hơn nữa, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình thực hiện.

Cùng với những nội dung nói trên, các đại biểu góp ý vào các vấn đề liên quan đến chế độ khen thưởng và các hình thức khen thưởng như huân chương, huy chương và danh hiệu vinh dự nhà nước đối với những người có đóng góp cho đất nước, cho xã hội (Khoản 12, Ðiều 75, Chương V).

HÐND thành phố Ðà Nẵng tổ chức hội nghị chuyên đề, đóng góp ý kiến vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Ðại diện lãnh đạo Thành ủy, UBND thành phố, thành viên đoàn đại biểu Quốc hội, HÐND và Tổ giúp việc về lấy ý kiến đóng góp Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 TP Ðà Nẵng tham dự hội nghị.

Tại hội nghị, các đại biểu cùng thảo luận, đưa ra nhiều luận cứ, phân tích cụ thể các chương, điều trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, trong đó tập trung vào các chương nói về chế độ chính trị; Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; Quốc hội; Chủ tịch nước; Chính quyền địa phương... Nhiều ý kiến cùng thống nhất đề nghị bỏ cụm từ: không được "lợi dụng" một quyền hay hoạt động nào đó để làm một việc gì đó, nằm trong bốn Ðiều: 16, 25, 31, 64, vì đưa cụm từ này vào Hiến pháp dễ dẫn đến tình trạng suy diễn tùy tiện, ảnh hưởng đến quyền và làm suy giảm nội hàm của nội dung muốn cấm công dân. Khoản 2, Ðiều 16 đề nghị bỏ cụm từ "Không được lợi dụng quyền con người, quyền công dân", và sửa lại là: "Nghiêm cấm việc xâm phạm lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc, quyền, lợi ích hợp pháp của người khác". Khoản 3, Ðiều 31 đề nghị bỏ cụm từ "lợi dụng quyền khiếu nại tố cáo" và sửa lại là: "Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại tố cáo. Nghiêm cấm việc vu khống, vu cáo làm hại người khác". Khoản 4, Ðiều 64 đề nghị bỏ cụm từ "lợi dụng hoạt động văn hóa, thông tin" và sửa lại là "Nghiêm cấm hành vi làm tổn hại lợi ích quốc gia, phá hoại nhân cách, đạo đức và lối sống tốt đẹp của người Việt Nam, truyền bá tư tưởng, xuất bản phẩm và các hình thức khác có nội dung phản động, đồi trụy, mê tín dị đoan".

Ngày 8-3, Thường trực HÐND tỉnh Ðác Nông đã tổ chức hội nghị cán bộ chủ chốt của tỉnh, lấy ý kiến đóng góp vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

Tại hội nghị, các đại biểu đã có gần 100 ý kiến đóng góp vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Nhìn chung, các ý kiến đều nhất trí cao về sự cần thiết, quan điểm sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Góp ý vào Chương II: Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, các đại biểu cho rằng, tại một số điều của Chương II còn sử dụng cụm từ "do pháp luật quy định" và "theo quy định của pháp luật" như Khoản 2, Ðiều 23 và  Ðiều 24, Ðiều 26 là chưa thống nhất với quy định tại Khoản 2, Ðiều 20 "Quyền và nghĩa vụ của công dân do Hiến pháp và luật quy định"; việc sử dụng cụm từ "theo quy định của pháp luật" nêu trên dễ dẫn đến hệ quả là các văn bản dưới luật đều có thể hạn chế quyền hiến định của công dân. Vì vậy, đề nghị thay cụm từ nêu trên bằng cụm từ "theo luật định". Khoản 2, Ðiều 29 đề nghị thêm cụm từ "thuận lợi" vào sau  cụm từ "Nhà nước tạo điều kiện". Sau khi sửa, đọc lại là "Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi, để công dân tham gia quản lý Nhà nước và xã hội; công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của công dân". Khoản 2, Ðiều 39, nội dung "Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình, bảo hộ quyền lợi của người mẹ và trẻ em" nên viết lại là "Nhà nước và xã hội có trách nhiệm bảo đảm bình đẳng và hỗ trợ các điều kiện để phụ nữ thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ công dân và thiên chức người mẹ. Gia đình, nhà trường và xã hội có trách nhiệm tạo điều kiện tốt nhất để trẻ em, nhất là trẻ em gái phát triển toàn diện"... Khoản 4, Ðiều 5 "Nhà nước thực hiện chính sách phát triển toàn diện và tạo điều kiện để tất cả các dân tộc thiểu số phát huy nội lực, hòa nhập vào sự phát triển chung của đất nước" nên sửa thành: "Nhà nước thực hiện chính sách phát triển toàn diện và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để tất cả các dân tộc thiểu số phát huy nội lực, hòa nhập và đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước". Góp ý vào Chương VIII (Viện Kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân dân), các đại biểu cho rằng nên tách ra thành hai chương: Tòa án và Viện Kiểm sát để làm rõ chế định hoạt động của mỗi ngành; nên giữ nguyên Ðiều 59 của Hiến pháp năm 1992, chứ không nên sửa đổi, bổ sung theo Ðiều 42 như trong Dự thảo: công dân có quyền và nghĩa vụ học tập; các cụm từ "pháp luật", "quy định của pháp luật" và "luật định" nên thống nhất sử dụng một cụm từ trong Dự thảo...

 Ngày 8-3, tại Hà Nội, Bộ Y tế tổ chức lấy ý kiến  cán bộ chủ chốt các đơn vị trực thuộc góp ý về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Các đại biểu cơ bản thống nhất, đồng tình với nội dung, bố cục của Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 như đề xuất của Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Ngoài ra, các đại biểu cũng đóng góp ý kiến đối với các điều bổ sung liên quan đến công tác y tế. Một số kiến nghị cụ thể được tập trung vào việc cần ban hành, bổ sung chính sách đầu tư cho y tế cơ sở; có cơ chế tài chính y tế, giá các dịch vụ y tế phù hợp; có chính sách khuyến khích đào tạo nhân lực y tế; khuyến khích phát triển công nghiệp dược, trang thiết bị y tế... Các đại biểu cũng góp ý Ðiều 22, Khoản 3 về quyền nhân thân cần gắn với việc hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người; vấn đề nghiên cứu y học, thuốc, trang thiết bị y tế trên cơ thể người.  Bên cạnh đó, cần có biện pháp nâng cao hơn nữa quyền của người dân liên quan đến các hoạt động, chăm sóc sức khỏe nhân dân.