"Kiểu" gì cũng có
Cách đây khoảng 14-15 năm, vào những năm 1996-1997, một tay giàu trí kinh doanh nào đó đã phát kiến và đem ra "trình làng" người dân Sài Thành một loại hình dịch vụ giải khát mới toanh, trước đó chưa từng có: cà-phê sân vườn. Do vừa mới mẻ vừa hay hay cho nên nam châm hút sắt như thế nào thì bấy giờ cà-phê sân vườn cũng hút khách tương tự. Dịch vụ mới ấy chỉ trong một thời gian ngắn, tựa như cá gặp nước, cà-phê sân vườn được giới làm ăn học tập, bắt chước và "nhân bản" rộng khắp địa bàn. Bẵng đi một thời gian, khi mà cà-phê sân vườn đã trở thành chuyện "xưa rồi Diễm", thì gần đây cũng tại địa bàn TP Hồ Chí Minh, người ta lại được chứng kiến sự bùng phát mạnh mẽ loại hình kinh doanh giải khát mới: cà-phê cờ tướng.
So với "tiền bối" cà-phê sân vườn, "kẻ hậu sinh" cà-phê cờ tướng đơn giản, "dễ sinh dễ dưỡng" hơn rất nhiều. Tiêu chuẩn của một quán cà-phê sân vườn điển hình là phải có mặt bằng đủ rộng để tạo ra cảnh quan sân vườn, phải trang trí lịch lãm thẩm mỹ, nhân viên phục vụ quán phải ăn mặc tươm tất, đẹp đẽ, phải có "kho" nhạc tuyển chọn vừa đa dạng, vừa thật hay để phục vụ lỗ tai thực khách... Trong khi đó, cà-phê cờ tướng có thể "mọc" ra ở bất kỳ quán nước nào, ở bất kỳ vị trí nào từ ngoài mặt tiền đường phố lớn cho đến những con hẻm loanh quanh, ngoằn ngoèo. Ðiều kiện tiên quyết của một quán cà-phê cờ tướng đó là phải có bán nước giải khát (dĩ nhiên) và nhất là phải có sẵn một số bàn cờ tướng (nhiều hay ít tùy quy mô của từng quán). Ðược khách hàng ưa chuộng nhất là các bàn cờ bằng gỗ chứ không phải bằng giấy và quân cờ bằng ngà, bằng men thay vì bằng gỗ. Còn các vấn đề khác, thí dụ như chỗ khách ngồi uống cà-phê và đánh cờ tướng là ở trong phòng kính có trang bị máy lạnh mát mẻ hay chỉ được kê ngay ở hàng hiên chấp nhận hóng nắng gió tự nhiên; ghế bàn lịch sự sang trọng hay mộc mạc sơ sài; có mở nhạc "đính kèm" hay không... tất cả đều chỉ giữ vai trò phụ trợ, không mang tính chất sống còn, tức là sao cũng được.
Chính vì các điều kiện cần và đủ để một quán cà-phê cờ tướng hoạt động khá giản dị như thế, chả trách sao loại hình kinh doanh dịch vụ giải khát này sinh sôi nảy nở chóng vánh, tràn lan như nấm gặp mưa khắp địa bàn thành phố. Ở đâu người ta cũng dễ dàng tìm thấy một (hoặc nhiều) quán cà-phê cờ tướng, từ những quán nước lớn, sang trọng ở mặt tiền các tuyến đường trung tâm như Hùng Vương, Hai Bà Trưng, Trần Hưng Ðạo... cho đến những quán cóc bình dân chi chít ở các con hẻm nhỏ dọc ngang.
Ai cũng được lợi
Không biết phải nói thế nào cho đúng: Do loại hình quán cà-phê cờ tướng quá đa dạng về hình thức nên dẫn tới sự đa dạng cực kỳ về khách hàng, hay do nguồn khách hàng quá phong phú cho nên cà-phê cờ tướng cũng phải biến hóa thiên hình vạn dạng? Bất chấp câu trả lời thế nào, có một thực tế là người ta có thể tìm thấy đủ loại khách hàng đổ đến với loại hình cà-phê cờ tướng, từ những người trí thức nho nhã cho đến những anh xe ôm đầu ngõ; từ các bác về hưu nhàn nhã, dư thừa thời gian rảnh cho đến những viên chức bận rộn ngập đầu với công việc tại công sở. Rôm rả, đông vui là thế nhưng thật ra cũng có sự "phân khúc thị trường" khá rõ ràng mặc dù đó là sự phân khúc bất thành văn và hoàn toàn tự nhiên! Bởi vì nếu quán cà-phê cờ tướng nằm cạnh các trường đại học, thì khách hàng chủ lực là giới sinh viên; nếu quán nằm cạnh các công sở, khu phố thương mại, cao ốc cho thuê thì đối tượng phục vụ chính sẽ là nhân viên viên chức; còn khách hàng sẽ đa phần là người lao động phổ thông, các bác xe ôm đang chờ khách, cán bộ hưu trí nhàn rỗi... nếu quán nằm ở khu xóm lao động hoặc trong các con hẻm ngoằn ngoèo !
Nói cách khác, quán cỡ nào cũng có khách bởi vì người ta không có nhu cầu kén chọn quán khi mục đích chính của họ không phải đến để thưởng lãm cà-phê hay ngắm phong cảnh mà đến chỉ để... chơi cờ tướng. Còn lý do họ chơi cờ tướng cũng đa dạng và tùy người. Anh Lê Hoàn (hiện đang làm việc tại quận 1) cho biết: Ðối với anh, cà-phê cờ tướng như là một loại hình dịch vụ "3 trong 1" rất tiện lợi: vừa giải khát, vừa giải trí với "món" mình ưa chuộng-cờ tướng, vừa là dịp gặp mặt bạn bè có cùng sở thích! Nói cách khác, có người chọn cà-phê cờ tướng để giải trí thuần túy, người thì xem đó là hình thức xả stress từ công việc thường ngày, và cũng có những người do bạn bè rủ đánh cờ "độ" với giá độ nhẹ nhàng thân hữu: thua chung tiền nước hoặc trả tiền ăn sáng vào hôm sau... Theo lời kể của chủ quán nước trên đường Hùng Vương-quận 5, thoạt đầu quán cà-phê của chị không có "màn" phục vụ cờ tướng, nhưng thấy có nhiều khách vào quán hỏi mượn bàn cờ tướng nên quán phải chuyển hướng, sắm luôn cả chục bộ cờ, lúc nào cũng sẵn sàng phục vụ. "Phục vụ thêm cờ tướng tuy không tính tiền thuê bàn cờ, nhưng cái được lớn nhất của quán là có đông khách, nếu không muốn nói là nguồn khách ổn định", chị này nói thêm.
Không biết chị chủ quán cà-phê cờ tướng kia quên không nói hay ngại đề cập đến khía cạnh doanh thu nên không đề cập tới một điểm lợi "nhãn tiền" khác của quán. Bởi vì trong thực tế, hầu như không có khách hàng nào chỉ uống duy nhất một ly nước mà thường kêu thêm ly thứ hai, thậm chí thứ ba nếu thời gian chơi kéo dài. Khách uống nhiều hơn lẽ thường, không phải vì chơi cờ làm họ... khát nước mà thật ra do hầu hết đều chơi cờ "độ", theo đó nhóm khách chơi đề ra quy ước đánh một "séc" ba ván (thường là vào giờ nghỉ trưa vốn dĩ thời gian rảnh ngắn) hoặc năm ván (thường là vào giờ tan tầm chiều hoặc các ngày nghỉ cuối tuần), người thua sẽ phải trả tiền nước. Vào giờ buổi chiều hay những ngày nghỉ cuối tuần hay là khách có "quỹ" thời gian rảnh nhiều thì khách thường chơi theo kiểu "thua keo này bày keo khác", tức là đánh liên tiếp mấy "séc" cờ chứ không chỉ một. Hệ quả là thay "séc" mới thì cũng phải thay nước uống mới! Ðây là đặc điểm mà ở loại hình cà-phê sân vườn nguyên thủy không hề có: Chẳng ai vào quán cà-phê sân vườn uống liền hai đến ba ly nước bao giờ, nhưng cà-phê cờ tướng thì "đầy"! Có lẽ đó là lý do chủ yếu, bên cạnh chi phí đầu tư mở quán không quá tốn kém, đã khiến cho cà-phê cờ tướng "ăn nên làm ra" tại đất Sài Thành.
