Viết tiếp lịch sử đáng tự hào giữa hai đất nước, dân tộc

Nỗ lực từ hai phía

Tháng 9/2019, tại hội thảo về di sản tinh thần của Chủ tịch Hồ Chí Minh diễn ra ở Saint Petersburg, Thống đốc Saint Petersburg Alexander Beglov vui mừng thông báo kế hoạch dựng tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại “thủ đô phương bắc” của Nga.

Quyết định được đưa ra cùng ngày trước đó, trong buổi làm việc giữa đại diện chính quyền thành phố và đồng chí Võ Văn Thưởng, thời điểm đó là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương.

Một năm sau, tháng 10/2020, Saint Petersburg rạo rực với lễ đặt phiến đá tại vị trí dự kiến dựng tượng Người. Đứng giữa đông đảo người dân hai nước, Đại sứ Việt Nam tại Nga lúc đó Ngô Đức Mạnh khẳng định, vị trí dự kiến dựng tượng - nơi giao nhau giữa con phố mang tên “Hồ Chí Minh” và đại lộ “Khai sáng”, thuộc quận Vyborg, là vị trí có tính biểu tượng cao, mảnh đất đắc địa, với mặt chính hướng về phía đông, phía Việt Nam.

Saint Petersburg không còn xa lạ với người dân Việt Nam. Thành phố có hàng trăm cây cầu tự hào về những trang sử chung với “dải đất hình chữ S”. Chính từ thành phố cảng này, Chủ tịch Hồ Chí Minh tận mắt chứng kiến một đất nước Liên Xô đang nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh, tích cực xây dựng, kiến thiết lại đất nước.

Tượng Bác cao 3 mét, chuẩn bị được đặt lên bệ cao 1,5 mét tại khuôn viên nơi giao nhau giữa con phố mang tên “Hồ Chí Minh” và đại lộ “Khai sáng” ở thành phố Saint Petersburg. Ảnh: (THANH THỂ)

Tròn 100 năm kể từ khi Bác đến Liên Xô, bến tàu nơi Người đặt chân đến vẫn bình yên lặng sóng. Nhưng câu chuyện về hành trình của Người trào dâng trong mỗi trái tim người dân.

Nhiều công trình nghiên cứu, tài liệu đã viết, trước chuyến đi lần đầu đến quê hương Cách mạng Tháng Mười, khi được Trung ương Đảng Cộng sản Pháp cử đi Liên Xô dự Đại hội Quốc tế Cộng sản, Nguyễn Ái Quốc phải chuẩn bị rất cẩn thận để rời Paris một cách bí mật, do hồi ấy từ Pháp đi Liên Xô rất nguy hiểm.

Nguyễn Ái Quốc đã viết một số bài cho các báo của Đảng Cộng sản Pháp để khiến mọi người tưởng rằng Người vẫn đang ở Pháp, đồng thời tỏ ra nhàn rỗi, không tham gia các hoạt động chính trị. Sáng đi làm, chiều vào thư viện hoặc bảo tàng, tối xem phim. Dần dần, mật thám không còn thiết theo gót Nguyễn Ái Quốc.

Thời đó, vì nguy hiểm, từ Paris đến Moskva chỉ có một con đường duy nhất là qua Đức. Tối 13/6/1923, như mọi lần, Nguyễn Ái Quốc mua vé xem buổi chiếu phim cuối cùng.

Giữa chừng, Người ra khỏi rạp, nhanh chóng xuống xe điện ngầm đến ga xe lửa ở phía bắc Paris. Tại đây, một đồng chí người Pháp đưa cho Bác chiếc va-li nhỏ là hành trang duy nhất để bí mật rời Paris. Nguyễn Ái Quốc đáp xe lửa từ Paris đến Berlin (Đức). Cơ quan đại diện của Chính phủ Liên Xô đóng tại Berlin làm thủ tục cho Người vào nước Nga.

Ngày 27/6/1923, Nguyễn Ái Quốc, với hộ chiếu mang tên Chen Vang, được đưa xuống tàu Karl Liebknecht, rời Hamburg. Ngày 30/6/1923, Nguyễn Ái Quốc đến cảng Petrograd.

Khuôn viên nơi dựng tượng Bác trước ngày khánh thành. Bệ tượng cao 1,5 mét. (Ảnh: THANH THỂ)

Trước khi đặt chân đến Liên Xô, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khao khát được đến đất nước của lãnh tụ V.I.Lenin, để học tập và trau dồi kinh nghiệm cho cuộc đấu tranh sắp tới của dân tộc mình. Người đánh giá rất cao Luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của V.I.Lenin, giúp Người tìm ra con đường cứu nước, giải phóng dân tộc.

Quay lại thời điểm cách đây hơn 100 năm, vào năm 1917, Cách mạng Tháng Mười Nga - sự kiện quan trọng trong lịch sử nhân loại nổ ra thành công. Nguyễn Ái Quốc như nắm bắt được hơi thở thời đại. Tiếng vang của Cách mạng Tháng Mười Nga dội đến nước Pháp, được Nguyễn Ái Quốc chăm chú dõi theo.

Nguyễn Ái Quốc vui mừng nhìn thấy ở Cách mạng Tháng Mười Nga một lối thoát cho dân tộc Việt Nam. Chính vì thế, Liên Xô (trước đây) có lẽ là điểm dừng chân đặc biệt để Nguyễn Ái Quốc hoàn thiện và củng cố vững chắc hơn những luận điểm cơ bản trong con đường giải phóng dân tộc Việt Nam. Quãng thời gian sống, làm việc tại Liên Xô đã góp phần giúp Nguyễn Ái Quốc đưa sự nghiệp cách mạng của nhân dân Việt Nam đến thắng lợi vẻ vang.

Niềm vinh dự lớn lao

Sau khi đặt phiến đá nặng gần 10 tấn, hai phía Việt Nam và Nga đã tích cực thúc đẩy, để dự án dựng bức tượng thứ năm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Nga diễn ra đúng kế hoạch. Tiến độ dựng tượng luôn là một trong những nội dung quan trọng nhất trong các chuyến công tác, cũng như các cuộc tiếp xúc giữa Đại sứ Việt Nam tại Nga Đặng Minh Khôi với đại diện chính quyền Saint Petersburg.

Nhiều lần khẳng định các cấp lãnh đạo hai nước ủng hộ và đánh giá cao dự án dựng tượng, Đại sứ Đặng Minh Khôi và lãnh đạo thành phố Saint Petersburg vẫn không giấu nổi niềm vui về những tiến triển trong thực hiện dự án.

Tại Nga, hiện có bốn bức tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tượng Bác đầu tiên được dựng ở thủ đô Moskva năm 1990. Các bức tượng khác được khánh thành ở Ulyanovsk vào năm 2017 và Vladivostok vào năm 2019. Bức tượng thứ tư được đặt trong khuôn viên Viện Hồ Chí Minh thuộc Đại học Tổng hợp Saint Petersburg.

Quyết định dựng tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh của chính quyền Saint Petersburg là minh chứng cho tình cảm nồng hậu và sự kính trọng sâu sắc của người dân Nga dành cho vị lãnh tụ kính yêu của nhân dân Việt Nam, cũng là minh chứng của mối quan hệ hữu nghị hợp tác gắn bó chặt chẽ giữa hai nước.

Càng gần đến ngày khánh thành tượng Bác, chúng tôi càng cảm nhận rõ hơn những tình cảm nồng ấm mà người dân Nga dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Giữa tháng 5 vừa qua, trong xưởng đúc tượng nghệ thuật Denis ở Saint Petersburg, những người thợ vẫn cặm cụi ghép những tấm đồng dày đủ góc cạnh lên từng phần của bức tượng.

Đại sứ quán và cộng đồng người Việt tại Nga theo sát dự án dựng tượng. (Ảnh: THANH THỂ)

Trong không gian nồng mùi sơn, ánh đèn ám mầu khói, tượng Bác đặt giữa trung tâm xưởng dần được hoàn thiện. Đoàn cán bộ Đại sứ quán Việt Nam tại Nga bước vào, hồ hởi đi vòng quanh thân tượng, bất chợt dừng lại: “Đúng tượng Bác đây rồi. Đôi dép cao su của Bác đây rồi”.

Ông Dương Chí Kiên, doanh nhân người Việt tại Saint Petersburg đồng hành cùng dự án dựng tượng chia sẻ, cuối tháng 2 năm nay, xưởng Denis vui mừng đón phôi tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh, sau hành trình phôi được vận chuyển từ Việt Nam sang Almaty (Kazakhstan) bằng máy bay, rồi từ đó đến Saint Petersburg bằng xe tải.

Chia sẻ cảm xúc từ khi đón phôi tượng trong một ngày mùa đông lạnh giá, đến khi nhìn công trình sắp hoàn thành, ông Nguyễn Trung Châu, một người Việt tại Saint Petersburg phấn khởi. Sau những cuộc gọi hằng tuần như thói quen để nắm bắt tiến trình công việc, giờ thì lễ khánh thành công trình đã gần ngay trước mắt.

“Càng theo sát dự án, người Việt tại Saint Petersburg càng cảm thấy tự hào và trách nhiệm hơn. Tượng Bác được khánh thành là niềm vinh hạnh lớn cho cộng đồng người Việt Nam tại Saint Petersburg nói riêng, và tại Nga nói chung”, ông Nguyễn Trung Châu nói.

Ông Alexander Yezhov, một trong những người đúc tượng nhớ lại, lúc nhận phôi tượng, các thành viên có một chút bối rối, song ai cũng cảm nhận được trách nhiệm của mình. Họ hãnh diện vì được giao trọng trách lớn.

Trong quá trình đúc tượng, những bài giảng được nghe từ thời đi học về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về tình hữu nghị hai nước như sống lại trong ông Yezhov và những người thợ khác. Cả chuyện về những chuyên gia Liên Xô công tác tại Việt Nam, hỗ trợ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Với ông Yezhov, tượng Bác sẽ viết tiếp lịch sử chung đáng tự hào giữa hai dân tộc Việt Nam và Nga.

Trong xưởng, ông Vladimir Kornilov quấn khăn trùm đầu, vẫn để lộ những sợi tóc bạc. Khuôn mặt người thợ này lúc nào cũng tươi tắn, không giấu nổi vinh dự thực hiện một tác phẩm mang tính biểu tượng cao.

Sự kính trọng dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ kính yêu của nhân dân Việt Nam nhắc ông và các đồng nghiệp làm việc một cách cẩn trọng. “Chúng tôi không thể vội vàng. Chúng tôi làm để người dân hai nước hài lòng. Với công trình này, chúng tôi chỉ biết nỗ lực hết sức với ý thức trách nhiệm cao”, ông Kornilov thổ lộ.

Mấy năm nay, kiến trúc sư Anatoly Chernov và con gái, cũng là đồng nghiệp của ông mỗi lần đến dự hội thảo, gặp gỡ đại diện Đại sứ quán hay cộng đồng người Việt Nam, đều mang theo mình bản thảo chi tiết phối cảnh khuôn viên dựng tượng. Việc được chọn thực hiện dự án trở thành niềm tự hào của ông Chernov.

Gặp ông Chernov và con gái tại khuôn viên nơi dự kiến dựng tượng, vào thời điểm công nhân đang hoàn tất những công đoạn sửa sang cuối cùng, chúng tôi cảm nhận được niềm vui của những người bạn Nga.

Ông Chernov và con gái, cũng là đồng nghiệp của ông. (Ảnh: THANH THỂ)

Ông Chernov hồ hởi, năm 2020, ông và các đồng nghiệp bắt tay vào công việc thiết kế khuôn viên ngay khi được đề xuất. Bản thảo trải qua nhiều lần điều chỉnh từ cả hai phía trước khi thống nhất. Người kiến trúc sư biết ơn số phận đã chọn ông và các đồng nghiệp thực hiện dự án quan trọng này, đã giúp uy tín, danh tiếng của họ tăng lên.

Tư tưởng Hồ Chí Minh sống mãi

Từ Việt Nam sang, ngắm nhìn tượng Bác đã hoàn thiện, ông Nguyễn Văn Võ, nhà điêu khắc, tác giả bức tượng cùng nhiều đồng nghiệp Việt Nam cảm thấy rất hài lòng. Tinh thần của tượng cơ bản được giữ nguyên từ mẫu đất sang chất liệu đồng.

Theo tác giả bức tượng, khi thiết kế, công ty rất muốn làm sao để tác phẩm vừa gần gũi với người Việt Nam, vừa dễ hiểu với người nước ngoài. Chủ tịch Hồ Chí Minh là người luôn đau đáu về quê hương, rất thích đọc sách và hay đi công tác. Ý tưởng bức tượng được lấy từ hoàn cảnh trong chuyến công tác, bác dừng ven đường, ngồi trên mỏm đá đọc sách.

Ông Nguyễn Văn Võ, nhà điêu khắc, tác giả bức tượng và Đại sứ Việt Nam tại Nga Đặng Minh Khôi. (Ảnh: THANH THỂ)

Từ khi Saint Petersburg công bố dự án dựng tượng Người, Phó Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Saint Petersburg Vyacheslav Kalganov không khi nào thôi trăn trở về tiến độ dự án. Tình yêu với Việt Nam trong người đàn ông này thường được chúng tôi miêu tả bằng việc “có thể thảo luận về quan hệ hai nước hằng ngày”.

Chúc mừng về bước phát triển mới trong quan hệ Việt-Nga, ông Kalganov bày tỏ hạnh phúc: Bức tượng không chỉ tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, mà còn quảng bá di sản, tư tưởng của Người sống mãi. Trong quá trình thực hiện dự án, thành phố Saint Petersburg cũng tin rằng Người đã phù hộ, để những khó khăn, vướng mắc được tháo gỡ.

Tình cảm người dân Nga dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh được thể hiện bằng nhiều cách. Là đôi chân như bất động, đôi mắt ngấn lệ của kiến trúc sư Chernov khi lắng nghe những ca khúc ngợi ca Người. Là sự mừng vui của ông Kalganov khi đón nhận những những hiện vật về Bác. Và cả câu chuyện cảm động của cựu chiến binh Alexey Skreblyukov (Học viện truyền thông quân đội, Saint Petersburg) về vinh dự được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Phối cảnh tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Saint Petersburg.

Với nhiều năm nghiên cứu, tìm hiểu về cuộc đời của Người, ông Skreblyukov rưng rưng: “Hồ Chí Minh là lãnh tụ kính yêu của người dân Việt Nam, và của cả tôi”. Ông đề cao tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó nổi bật là lời dạy của Bác về việc mỗi người phải hoàn thành nghĩa vụ đối với Đảng, với quê hương đất nước, đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên hết.

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần đến Liên Xô. Những bức ảnh, tư liệu quý về Chủ tịch Hồ Chí Minh trở thành niềm tự hào của những người làm công tác lưu trữ, trong đó có Chủ tịch Ủy ban Lưu trữ Saint Petersburg Petr Tishchenko.

Với ông Tishchenko, trưng bày những thông tin về cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh mang lại nhiều cảm hứng mới. Đó là câu chuyện xứng đáng trở thành lý tưởng. Nhân cách Chủ tịch Hồ Chí Minh trở thành điển hình cho tình yêu dành cho quê hương, đất nước, khả năng lãnh đạo, đặt mục tiêu và hoàn thành nhiệm vụ. Bác Hồ là người đặt nền móng cho quan hệ Việt-Nga. Mỗi bước đi của Chủ tịch Hồ Chí Minh trên địa cầu này cần được kể lại cho các thế hệ sau.

Chủ tịch Ủy ban Lưu trữ Saint Petersburg Petr Tishchenko (thứ hai từ phải sang) và Phó Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Saint Petersburg Vyacheslav Kalganov (ngoài cùng bên phải). (Ảnh: THANH THỂ)

Những tâm tư, nguyện vọng của người dân hai nước giúp chúng tôi tin rằng, bức tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ trở thành một “địa chỉ đỏ” tại Saint Petersburg. Gần đó, ngôi trường 488 cũng rất tự hào với một bảo tàng thú vị về Bác, nơi chào đón mọi người ghé thăm, tìm hiểu cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của Người, nơi cũng truyền cảm hứng để những thế hệ trẻ viết tiếp câu chuyện về tình hữu nghị hai nước. Nơi đó, theo lãnh đạo quận Vyborg, cũng là nơi để sưởi ấm cho du khách đến thăm tượng Bác trong những ngày mùa đông gió tuyết.

Đón đoàn Việt Nam sang thẩm định chất lượng tượng, đại diện chính quyền Saint Petersburg hồ hởi. Theo đại diện Saint Petersburg, chính quyền thành phố quyết định dựng tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh, song người dân “thủ đô phương bắc”phải đồng thuận, thì công trình mới được triển khai. Công trình cho thấy tình cảm người dân Nga dành cho Bác, lãnh tụ kính yêu của nhân dân Việt Nam.

"Thủ đô phương bắc" nước Nga có hàng trăm chiếc cầu, nhưng trong những ngày lịch sử này, có một chiếc cầu được nhắc đến nhiều hơn cả. Đó là cầu nối tình hữu nghị Việt-Nga. Bức tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là một trong số những “cây cầu hữu nghị” đó. Nhân dân hai nước đang rất mong chờ lễ khánh thành tượng Bác, được tổ chức ngày 30/6 tới.