Viêm amiđan không thể xem thường

Amiđan (còn gọi là hạch nhân) nằm ngay eo họng (ngã tư đường ăn và đường thở), có vai trò tạo ra kháng thể, được xem là tuyến đầu trong việc chống nhiễm khuẩn. Amiđan bảo vệ đường hô hấp trên, giữ vi trùng lại, lọc sạch không khí trước khi đưa xuống phổi. Do nằm ở cửa ngõ đường thở nên nó rất dễ bị viêm nhiễm, đặc biệt là khi môi trường ngày càng có nhiều khói bụi.

Một nghiên cứu của Bệnh viện Tai mũi họng TP Hồ Chí Minh cho thấy: Phần lớn bệnh nhân bị biến chứng tại chỗ (viêm tấy, áp xe) là nam giới (71%), 63% số bệnh nhân bị biến chứng ở độ tuổi 21 - 40; số ca áp xe chiếm 69% trường hợp biến chứng tại chỗ, còn lại là viêm tấy.

Bệnh kéo dài làm trẻ chậm tăng trưởng

Theo các chuyên gia, triệu chứng điển hình của bệnh này là sốt, nuốt đau, không ăn uống được, giọng nói thay đổi (giống như giọng ngậm hột thị), há miệng hạn chế, sưng tấy vùng cạnh cổ... Khi có các biểu hiện kể trên, đặc biệt là nếu sốt cao hoặc khạc ra máu kéo dài (dấu hiệu biến chứng), bệnh nhân cần đến ngay cơ sở y tế có chuyên khoa tai mũi họng để khám và điều trị.

Ngoài chuyện thường thấy là đau rát ở cổ, ho khan, khạc liên tục, bệnh nhân còn bị hôi miệng. Bệnh kéo dài và rất dễ tái phát vì khi bị viêm, amiđan trở thành một ổ vi trùng. Đối với trẻ em, viêm amiđan kéo dài làm trẻ chậm tăng trưởng, còi cọc, uể oải, kém năng động, dễ cáu gắt... Amiđan sưng to khiến trẻ bỏ ăn, không nói được hoặc nói ngọng do cổ họng bị nghẽn. Vì vòm họng của trẻ còn nhỏ nên cục amiđan sưng to có thể sa xuống, bít kín eo họng, khiến không thở được. Đã có nhiều trường hợp đột tử trong lúc ngủ do nguyên nhân này.

Biến chứng mãn tính ở trẻ

Các bác sĩ lưu ý chứng viêm amiđan nếu để lâu không điều trị có thể gây thấp khớp, tổn thương các van tim (dẫn đến suy tim, bệnh nhân sẽ không làm được việc nặng hay những hoạt động cần nhiều sức lực). Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể bị viêm cầu thận cấp với biểu hiện đi tiểu ra máu.

Do trên bề mặt có nhiều khe, rãnh nên vùng họng và amiđan là nơi tích tụ mủ bã đậu, vi khuẩn sau nhiều lần viêm. Viêm amiđan có thể do rhinovirus, coronavirus, virus cúm, á cúm... hoặc vi khuẩn như liên cầu, tụ cầu, phế cầu gây nên. Nguy hiểm nhất là loại liên cầu khuẩn bêta tan huyết nhóm A, gây biến chứng ở thận, tim hoặc khớp. Nhiều nghiên cứu cho rằng, vỏ của loại vi khuẩn này có cấu tạo tương tự như tim, thận và khớp nên khi cơ thể sản xuất ra kháng thể chống lại khuẩn liên cầu, thì đồng thời tấn công cả tim, thận và khớp. Vì thế, viêm khớp, thận và viêm cơ tim thường theo sát các đợt viêm họng.

Để phòng ngừa biến chứng, sau khi điều trị dự phòng bằng kháng sinh chống liên cầu khuẩn khoảng 2 tuần, cần cho trẻ đi khám tim, thận, khớp ngay để tìm loại kháng thể của vi khuẩn trong máu. Đồng thời quệt họng nuôi cấy và đánh giá sự có mặt của vi khuẩn ở vùng họng, amiđan. Nếu kết quả dương tính, cần chủ động cắt amiđan cho trẻ.

Không phải kiêng nói sau khi cắt amiđan

Nếu như trước đây, phần lớn bệnh nhân được cắt amiđan thì hiện nay, phẫu thuật này được chỉ định khá chặt chẽ, chỉ áp dụng trong những trường hợp chẳng đặng đừng.

Nếu được điều trị bằng thuốc 3 lần trong 1 năm mà bệnh nhân vẫn rát cổ, ho khạc kéo dài, bác sĩ sẽ nghĩ đến việc cắt amiđan; phương pháp mới nhất là cắt bằng dao điện. Với kỹ thuật này các bác sĩ chỉ mất 8-10 phút để lấy đi hạch nhân ở eo họng (phương pháp bóc tách cổ điển cần đến 60 phút). Một số ưu điểm khác là:

- Tránh được đau, chảy máu, tai biến trong và sau khi mổ.

- Bệnh nhân không phải nằm lại bệnh viện sau khi cắt amiđan.

- Chi phí chỉ bằng một nửa so với phương pháp cổ điển.

Đối với người bị rối loạn đông máu hay một bệnh mạn tính nào đó, cần điều trị cho bệnh ổn định trước khi mổ.

Sau khi cắt amiđan, bệnh nhân không phải kiêng nói như nhiều người vẫn nghĩ. Ngược lại, sự kiêng kỵ này khiến cơ vùng họng bị cứng, gây khó khăn cho quá trình tập nói trở lại. Việc nói năng bình thường sẽ giúp máu lưu thông tốt; tránh tai biến và chảy máu, giúp vết thương mau lành hơn.

Bệnh nhân cần thực hiện chế độ ăn sau:

- Ngày thứ nhất (ngày cắt amiđan): Uống sữa lạnh.

- Ngày 2-3: Ăn cháo loãng, súp nguội.

Ngày 4-6: ăn thức ăn mềm và nguội như cháo đặc, mì, miến, hủ tiếu.

- Ngày 7-9: ăn cơm nhão

- Từ ngày thứ 10 trở đi: Ăn cơm bình thường.

Tuyệt đối không cắt amiđan ở phòng mạch tư

Các bác sĩ lưu ý nhất thiết không được tự điều trị vì việc xử trí không đúng có thể dẫn đến các biến chứng tại chỗ như viêm tấy áp xe hoặc biến chứng toàn thân như thấp khớp, thấp tim, viêm cầu thận cấp... Bệnh viện Tai mũi họng TP Hồ Chí Minh cũng thường tiếp nhận những ca bị biến chứng tại chỗ, chủ yếu là áp xe (phải rạch dẫn lưu mủ) và viêm tấy (phải điều trị bằng kháng sinh liều cao.

Bệnh nhân chỉ được cắt amiđan khi có chỉ định của bác sĩ. Trước đó, họ phải được làm đầy đủ các xét nghiệm về máu, đo điện tim đồ, chụp phim phổi... để phát hiện những bệnh lý có thể gây nguy hiểm nếu thực hiện thủ thuật này. Ngoài ra bệnh nhân tuyệt đối không cắt amiđan ở phòng mạch tư hoặc các cơ sở y tế không bảo đảm về chuyên môn và hồi sức cấp cứu, đề phòng những trường hợp chảy máu không cầm được.