Vai trò và thách thức đối với ASEAN

ND - Tờ Thời báo kinh doanh, xuất bản tại Mỹ, số ra tháng 12-2009, đăng bài phân tích về sự phát triển và vai trò của ASEAN ở khu vực và trên thế giới  cũng như những thách thức đối với ASEAN.

Bài báo viết, với một nền kinh tế kết hợp lớn và tổng số dân hơn nửa tỷ người,  Hiệp hội ASEAN có tiềm năng để trở thành một lực lượng kinh tế có thể cạnh tranh với các nền kinh tế mới nổi.  Nhưng hiện nay, sự vắng mặt của ASEAN trên các "màn hình ra-đa" của các nhà đầu tư như một đơn vị kinh tế thống nhất là do sự thiếu hội nhập vào các thị trường tài chính và kinh tế của khối này. Các nhà đầu tư cả trong nước lẫn quốc tế vẫn  coi khu vực Ðông-Nam Á như là 10 nền kinh tế riêng rẽ do những khác biệt về quy định, môi trường kinh doanh, văn hóa và năng lực thể chế. Vì vậy, sự hội nhập sâu hơn của ASEAN là cần thiết để tối đa hóa sức mạnh hợp lực nội khối và giữ cho khu vực này gắn kết  hơn với các nhà đầu tư và kinh tế quốc tế.

Tình hình quốc tế hiện  nay cho thấy, lịch sử đang đứng về phía ASEAN. Cuộc khủng hoảng tài chính, kinh tế toàn cầu được coi như sự phân phối lại quyền lực kinh tế từ các nền kinh tế phát triển sang các thị trường mới nổi.  Mặc dù Indonesia là thành viên ASEAN duy nhất trong tổ chức G-20, nhưng ASEAN cũng là một tổ chức được mời tham dự hai  hội nghị cấp cao G-20. Tháng trước, Tổng thống Mỹ B.Obama lần đầu có cuộc họp với lãnh đạo cấp cao các nước ASEAN. Những sự kiện đó đã tạo cơ hội để ASEAN chuyển đổi thành một lực lượng kinh tế của riêng mình. Thực tế, Hiệp hội ASEAN đã tìm được con đường tới chương trình nghị sự toàn cầu. Các quốc gia thành viên của tổ chức này đã chống chọi với cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế toàn cầu tương đối tốt và có hiệu quả. Các hoạt động kinh tế đã bị suy giảm ở một số nền kinh tế mở như Singapore, Thái-lan và Malaysia. Nhưng tình trạng tồi tệ nhất đã qua, các nền kinh tế này và hệ thống tài chính của họ đang ổn định trở lại. Trong khi đó, Indonesia và Việt Nam đang nổi lên như hai nền kinh tế hoạt động tốt của châu Á.

Tất cả những điều này phản ánh một sự thật là các nền kinh tế ASEAN đã xây dựng được khả năng phục hồi nhanh chóng thông qua những năm tháng thực hiện cải cách và tái cơ cấu kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 1997-1998. Việc tích lũy dự trữ ngoại tệ đã giúp duy trì lòng tin của các nhà đầu tư và hạn chế những bất ổn, trong khi khu vực ngân hàng hoạt động tốt có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm vận hành suôn sẻ nền kinh tế khu vực. Cuối cùng nhưng cũng không kém quan trọng, đó là chính sách tài khóa chặt chẽ đã tạo điều kiện cho các chính phủ có khả năng "bơm tiền" khi cần thiết.

Khu vực ASEAN có đủ những nhân tố để trở thành một lực lượng kinh tế toàn cầu. Năm ngoái, ASEAN có tổng GDP là 1,5 nghìn  tỷ USD, dân số 580 triệu người, và tổng giá trị thương mại là 1,7 nghìn tỷ USD. Nếu như ASEAN là một quốc gia riêng lẻ, thì nó sẽ là nền kinh tế lớn thứ 10 với dân số lớn thứ ba thế giới. Nếu chỉ tính thương mại ngoài khối, ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ năm trên thế giới, sau Mỹ, Ðức, Trung Quốc và Nhật Bản. Trong những năm gần đây, các hiệp định tự do thương mại của ASEAN với Trung Quốc, Ấn Ðộ, Nhật Bản và Hàn Quốc đã làm sâu rộng các mối liên hệ kinh tế của khu vực này với toàn bộ phần còn lại của châu Á. Ngoài ra, ASEAN còn được xếp vào hàng 10 nền kinh tế hàng đầu về dòng chảy vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Mặc dù có mối lo ngại về việc Trung Quốc thu hút hết dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài khỏi ASEAN, nhưng điều đó vẫn chưa xảy ra trên thực tế. Năm ngoái, ASEAN vẫn thu hút được 60 tỷ USD vốn FDI, với đầu tư nội khối chiếm một phần đáng kể khi mà các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt ở châu Á, đã xem một số quốc gia như Indonesia và Việt Nam như những địa chỉ đặt các cơ sở sản xuất thay Trung Quốc. Thực tế, xét về quy mô của các nền kinh tế, ASEAN đã thu hút nhiều vốn FDI hơn so với Trung Quốc. Năm ngoái, Trung Quốc thu hút được 108 tỷ USD vốn FDI, nhưng tổng GDP của nước này cao hơn gấp ba lần so với của cả ASEAN. Ðiều đó cho thấy, ASEAN cần phải cải thiện hơn nữa để tăng cường thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài. Sự hội nhập kinh tế của khu vực này mới chỉ ở giai đoạn đầu và còn nhiều việc cần phải làm để loại bỏ những rào cản đối với thương mại hàng hóa và dòng chảy tự do vốn và tri thức. Những biện pháp này có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp khi mà họ tăng cường tiếp cận với toàn bộ thị trường tiêu thụ của ASEAN từ bất kỳ một quốc gia thành viên nào.

Thách thức đối với các nhà lãnh đạo ASEAN là phải thuyết phục các nhà đầu tư và kinh doanh tin rằng, ASEAN là một khái niệm hoàn toàn khả thi. Hiến chương ASEAN, được mười nước thành viên thông qua năm ngoái, là bước đi quan trọng hướng tới sự hội nhập hơn nữa. Kế hoạch thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN vào năm 2015, mặc dù là tham vọng, nhưng cần thiết để thúc đẩy quá trình hội nhập khu vực, và do đó giúp ASEAN trở thành một lực lượng kinh tế toàn cầu.

Trong bài viết về tình hình thương mại thế giới gần đây, đài VOA  đã nêu rõ, sự phồn thịnh của châu Á trong nhiều thập niên qua được gắn với chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu. Chiến lược này đã góp phần nâng cao đời sống của nhân dân và giảm mức nghèo đói tại nhiều quốc gia. Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu, hoạt động thương mại toàn cầu trong năm qua giảm sút  mạnh chưa từng thấy trong vòng 80 năm nay. Thu nhập từ xuất khẩu của nhiều nước đang phát triển giảm tới 40%. Song hoạt động thương mại tại khu vực châu Á vẫn ở mức khá, nhờ có sự điều chỉnh chính sách thương mại trong những năm qua của nhiều chính phủ ở khu vực. Ðó là sự chuyển hướng trọng tâm sang tăng cường buôn bán với các nước trong khu vực để giảm bớt phụ thuộc vào thị trường Mỹ và EU. Giữa các nước châu Á đã ký các hiệp định kinh tế-thương mại, xóa bỏ những rào cản. VOA dẫn nhận xét của ông Sa-mi-ca Xi-ri-man-nê, chuyên gia kinh tế của Ủy ban Kinh tế-Xã hội của LHQ, nêu rõ, không chỉ Thái-lan mà nhiều nước ở châu Á đang có chủ trương đa dạng hóa thị trường thương mại. Họ đã chịu và chứng kiến những thiệt hại nghiêm trọng của tình trạng lệ thuộc vào các thị trường lớn. Ông  khuyến cáo, các nước châu Á cần có những cải cách trong thương mại, như cắt giảm  hơn nữa các thủ tục hành chính rườm rà và phức tạp, tháo gỡ các rào cản trong buôn bán nội khối.                                                    

Trịnh Minh Phương
(Tổng hợp)