Từ muôn phương tụ về đất Tổ

Tự hào với truyền thống

Không phải là năm giỗ chẵn, nhưng Giỗ Tổ Hùng Vương năm nay có một sự kiện quan trọng. Ðó là Lễ tôn vinh, đón nhận Bằng của UNESCO công nhận "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự kiện quan trọng này thể hiện sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế đối với một sinh hoạt văn hóa truyền thống thiêng liêng của những người con đất Việt hướng về cội nguồn, tổ tiên.

Suốt trong một tuần lễ từ ngày 4 đến 10-3 Âm lịch, TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ trở thành trung tâm lễ hội của cả nước. Những con đường sạch đẹp, trang hoàng rực rỡ, những lễ hội đường phố tái hiện các hoạt động sinh hoạt độc đáo của cư dân vùng đất Tổ, những triển lãm tranh, ảnh của các nghệ sĩ Việt Nam và quốc tế càng làm không khí lễ hội thêm rộn ràng.

Ðêm khai mạc Lễ hội Ðền Hùng năm nay với chủ đề "Linh thiêng nguồn cội - Ðất Tổ Hùng Vương" tổ chức ngày 4-3 Âm lịch thật sự trở thành ngày hội văn hóa thiêng liêng và sôi động. Buổi Lễ tôn vinh "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" vinh dự có Chủ tịch nước Trương Tấn Sang tham dự cùng đại diện của tám tỉnh thay mặt cho nhân dân 63 tỉnh, thành phố trong cả nước về "góp giỗ". Từ nghìn trùng xa xôi, hơn 60 kiều bào đại diện cho cộng đồng người Việt ở 16 quốc gia cũng về dự buổi giỗ Tổ, tưởng nhớ tổ tiên.  Ðiều vinh dự hơn nữa là buổi lễ có đại diện của 24 quốc gia trong Ủy ban Di sản thế giới. Trong suốt quá trình buổi lễ kéo dài gần hai giờ, không khí linh thiêng của tập tục thờ cúng Hùng Vương được tái hiện đầy đủ với những phong tục, lễ hội mang đậm hơi thở văn hóa dân gian đặc sắc vùng đất Tổ. Người dân 13 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Phú Thọ vinh dự và tự hào được thay mặt nhân dân cả nước ngày đêm giữ gìn thái miếu tổ tông, để lưu truyền mãi cho hậu thế truyền thống văn hóa biết ơn tổ tiên, hiểu về nguồn cội, giống nòi.    

Chứng kiến cảnh tượng hoành tráng tại buổi lễ khi ông Clê-măng Ê-chiên, đại diện tổ chức UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương trao Bằng công nhận "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cho lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và tỉnh Phú Thọ, chúng tôi nhớ lại những khoảnh khắc huy hoàng  tại trụ sở UNESCO ở thủ đô Pa-ri, CH Pháp ngày 6-12-2012. Tại Kỳ họp lần thứ 7 của Ủy ban liên chính phủ về bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, có 36 hồ sơ được đề cử lên Ủy ban xem xét công nhận. Suốt hai ngày bình xét, các phóng viên thường trú chúng tôi theo dõi hội nghị được sống trong tâm trạng hồi hộp. Khi ông Ác-lây Gin, người Grê-na-đa, Chủ tịch Ủy ban liên chính phủ về bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể gõ búa biểu quyết ghi tên "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, cả hội trường vỗ tay chúc mừng đoàn đại biểu Việt Nam. Chúng tôi ôm chầm lấy nhau, mắt nhòe lệ. Những lá cờ đỏ sao vàng tung bay trong phòng họp thân thương và quá đỗi tự hào.

Không khí ở cổng Ðền Hùng nơi chân núi Tây những ngày lễ thật đặc biệt. Dòng người hành hương  nườm nượp qua cổng đền để lên Ðền Thượng. Phải khó khăn lắm, chúng tôi mới nhích lên được vài chục mét. Ðiều lạ là trong cảnh chen chúc đông đúc như thế, không hề có sự khó chịu hay trách cứ. Mọi người đều hồ hởi, nét mặt rạng rỡ. Ai cũng cảm thấy những người chung quanh thật thân thiết, gần gũi. Thân thương hai chữ đồng bào là đây. Trong thời đại công nghệ thông tin, khi nhịp sống ngày càng trở nên gấp gáp, lòng thành kính tổ tiên, nguồn cội là sức mạnh để con người hiện đại có thể nương tựa, sống bao dung hơn, hướng thiện hơn...

Như suối nguồn luôn luôn chảy mãi

Trở về với cội nguồn, chúng tôi được nghe, được chứng kiến nhiều câu chuyện cảm động.

Ngắm dòng người xếp hàng lên Ðền Thượng trong những ngày Giỗ Tổ tháng ba Âm lịch này, bạn đồng nghiệp là phóng viên thường trú tại Phú Thọ cho biết, từ đêm giao thừa đầu năm, người dân sinh sống chung quanh Ðền Hùng đã tới thắp hương nơi đây. Với cư dân vùng đất Tổ, đến Ðền Hùng thắp hương vào dịp giao thừa hằng năm để tưởng nhớ tổ tiên trước khi về nhà xông đất đã trở thành phong tục, thành thói quen không thể thiếu. Ðó chính là truyền thống văn hóa, là yếu tố tâm linh để các thế hệ người Việt luôn khẳng định giá trị nguồn cội, ý thức rõ ràng về mạch nguồn tiếp nối.

Chúng tôi gặp đoàn khách hành hương đến từ huyện Hạ Hòa, một trong những đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang tiêu biểu và là cái nôi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của tỉnh Phú Thọ. Ông Phạm Quang Cảnh vui vẻ kể: "Như chim có tổ, nước có nguồn, con người ta luôn phải có tổ tiên. Hằng năm cứ vào dịp Lễ hội Ðền Hùng là gia đình chúng tôi về đây thắp hương Giỗ Tổ. Sáng nay, chúng tôi xuất phát từ lúc 6 giờ sáng từ xã Ðại Phạm để kịp về thắp hương các Vua Hùng. Năm nay, chúng tôi rất phấn khởi khi theo dõi các phương tiện truyền thông đại chúng, chứng kiến buổi lễ đón nhận Bằng của UNESCO công nhận "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" là di sản văn hóa thế giới. Ðó là niềm tự hào đối với mỗi người dân chúng tôi. Ðến với lễ hội Ðền Hùng  lần này, thấy không khí tấp nập, nhộn nhịp hơn mọi năm, chúng tôi càng thêm vui sướng".        

Chứng kiến những hoạt động rộn ràng trong những ngày lễ hội như các cuộc thi gói bánh chưng, bánh dầy dâng lễ các Vua Hùng, các cuộc thi hát dân gian như hát xoan, hát ghẹo, các phong tục đâm đuống (đánh trống đồng của người Mường), giã gạo, các trò vui dân gian đấu vật, đánh võ, bắn cung, bơi chải... chúng tôi càng hiểu thêm những giá trị to lớn của Lễ hội Ðền Hùng. Tự bao đời nay, trong tâm thức của mỗi người dân đất Việt, dù sinh sống nơi đâu, mỗi người đều ý thức mình có chung đức Quốc Tổ Hùng Vương, có đất Tổ và đền thờ Tổ. Các hình thức sinh hoạt dân gian ấy nhằm tôn vinh truyền thống thờ cúng tổ tiên, tưởng nhớ công lao của các Vua Hùng đã có công lập nên Nhà nước Văn Lang, định ra phép tắc, phát triển nền văn minh lúa nước rực rỡ. Tinh thần bất khuất, thượng võ thời Hùng Vương dựng nước là di sản quý báu để các thế hệ tiếp tục gìn giữ.

Những ngày lễ hội rộn ràng, chúng tôi có dịp tham dự Triển lãm ảnh nghệ thuật "Văn hóa đất Tổ - cội nguồn dân tộc Việt Nam" và tranh của các họa sĩ Xơ-un đến từ Hàn Quốc tổ chức ở Bảo tàng Hùng Vương. Tại triển lãm, người xem được chiêm ngưỡng những bức ảnh đẹp mô tả các hoạt động tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Các sinh hoạt dân gian độc đáo của cư dân Phú Thọ hướng tới tổ tiên là những nét đẹp được người xem cảm nhận qua nhiều góc nhìn mới lạ. Trong dịp này, các họa sĩ đến từ thủ đô Xơ-un trưng bày các tác phẩm mô tả thiên nhiên và con người bằng thủ pháp nghệ thuật độc đáo. Ðây là một cuộc giao lưu ấn tượng giữa những đại diện của hai nền văn hóa. Nhiều  khán giả Việt Nam phải trầm tư trước những bức tranh của các họa sĩ Hàn Quốc vẽ theo trường phái trừu tượng và ấn tượng được  trưng bày tại triển lãm. Trong khi đó, các đại diện đến từ xứ sở kim chi lại trầm trồ trước những bức ảnh ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ của các sinh hoạt thờ cúng Hùng Vương. Nữ họa sĩ Sôn Sung Du, giảng viên Ðại học Hi-u-sung vẫn chưa hết ngỡ ngàng với đêm lễ hội cho biết: "Tôi cảm thấy vô cùng may mắn được dự đêm lễ hội nhân dịp các bạn đón nhận Bằng của UNESCO công nhận "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" là di sản văn hóa của nhân loại. Qua đêm diễn, tôi được biết thêm nhiều về giá trị văn hóa của Việt Nam.  Chắc chắn là tôi có rất nhiều cảm hứng thông qua chuyến đi Việt Nam lần này. Ðây sẽ là nguồn sáng tạo mới  giúp tôi tiếp tục sáng tác. Với tư cách là một giáo viên mỹ thuật, tôi sẽ đưa các sinh viên Hàn Quốc tới Việt Nam để các em có thể cảm nhận và tìm hiểu những nét đẹp ẩn chứa trong nền văn hóa lâu đời của các bạn".

Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa đang diễn ra với nhịp độ ngày càng nhanh, nền văn hóa dân tộc Việt Nam đậm đà  bản sắc đã được các bạn bè quốc tế trân trọng và đánh giá cao. Ðó cũng là cơ hội và thách thức để chúng ta gìn giữ, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa Việt Nam trong dòng chảy của lịch sử. Xin được trích ý kiến của Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, Trưởng Ban tổ chức Lễ hội Ðền Hùng 2013 Hà Kế San về những định hướng bảo tồn và phát huy các giá trị di sản "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" thay cho lời kết:  Thứ nhất, cần đẩy mạnh việc tuyên truyền, quảng bá để đồng bào trong nước và kiều bào ta ở nước ngoài cũng như bạn bè quốc tế hiểu biết nhiều hơn về một di sản văn hóa rất đặc biệt của Việt Nam. Thứ hai, chúng ta phải hỗ trợ cho cộng đồng để tín ngưỡng thờ cúng này được trao truyền từ những người lớn tuổi cho các thế hệ trẻ. Giống như nó đã được hình thành từ hàng nghìn năm nay, trải qua các triều đại lịch sử, các chế độ chính trị nhưng việc thờ cúng tổ tiên và thờ cúng các Vua Hùng vẫn trường tồn mãi mãi. Thứ ba, chúng ta phải tổ chức tốt hoạt động Giỗ Tổ Hùng Vương hằng năm ở   Ðền Hùng và những nơi có đền thờ Vua Hùng và các vợ, con Vua Hùng, các danh nhân, danh tướng thời Hùng Vương trong cả nước nhằm thể hiện tấm lòng tri ân với những người có công với nước. Một điều quan trọng nữa là, thông qua các hình thức, nội dung phù hợp đưa việc tuyên truyền ý nghĩa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương vào công tác giáo dục thế hệ trẻ, giúp con cháu chúng ta hiểu rõ hơn về sinh hoạt văn hóa này cũng như những nét đẹp văn hóa Việt Nam.

Hàng vạn du khách hành hương về đất Tổ.