Chuyên đề giới thiệu đến công chúng hơn 150 hiện vật gốm được trang trí các loài hoa bốn mùa trong văn hóa của Việt Nam, Trung Quốc và Nhật Bản.
Trong đó, phần lớn là các hiện vật gốm Việt Nam có niên đại trải dài từ thế kỷ 11 đến đầu thế kỷ 20: gốm men ngọc thời Lý, gốm hoa nâu thời Trần, gốm Chu Đậu thời Lê, gốm Việt Nam đặt hàng Trung Quốc sản xuất dưới thời Nguyễn…
Tất cả được sắp xếp theo 4 chủ đề chính như sau: Hoa mùa xuân trên gốm sứ, Hoa mùa hạ trên gốm sứ, Hoa mùa thu trên gốm sứ, Hoa mùa đông trên gốm sứ.
Cụ thể, hoa mùa xuân trên gốm sứ là hình ảnh của ba loại hoa là hoa mai, hoa đào và hoa mẫu đơn. Ba loại hoa này luôn là đề tài được sử dụng để chuyển tải cảnh sắc rực rỡ của mùa xuân.
Các loại hoa này trên đồ gốm đều được thể hiện đang nở rộ, căng tràn sức sống và còn được tổ điểm thêm bằng các con vật như chim, bướm, ong… bay dập dìu.
Đại diện hoa mùa hạ trên gốm sứ có hoa sen và hoa lan, trong đó hoa sen được thể hiện có phần phong phú và đa dạng hơn: Lúc thì đặc tả một hoa sen đang nở, khi thì là một khóm sen hay đôi lúc chỉ là những hình sen cách điệu đơn giản.
Bên cạnh đó, hoa lan cũng được sử dụng trang trí trên một số hiện vật, đặc biệt là dòng gốm Chu Đậu.
 |
Khách tham quan trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh BTC). |
Hoa mùa thu trên gốm sứ đó là hoa cúc. Do đó trên sản phẩm gốm sứ, hoa cúc được khai thác tối đa với kỹ thuật chế tác và phong cách mỹ thuật rất đa dạng.
Có những chiếc bát được chạm khắc bằng những đường xuyên tâm để tạo ra họa tiết cánh hoa cúc cả bên trong lẫn bên ngoài.
Ngoài ra, một số chiếc bình, chiếc ấm với bề mặt được vẽ họa tiết dây hoa cúc trải dài, tạo nên cảm giác vừa nhẹ nhàng, thanh thoát vừa cân đối chặt chẽ, tự nhiên và gần gũi.
Gắn với mùa đông là hai loài cây có phần đặc biệt, đó là tùng và trúc. Trên đồ gốm sứ, hình ảnh của hai loài cây này có thể xuất hiện ở dạng đơn lẻ hoặc kết hợp.
Nếu ở dạng đơn lẻ, mỗi loại cây sẽ được nghệ nhân thể hiện theo những phong cách khác khác nhau. Ở dạng kết hợp thì tùng và trúc sẽ được kết hợp cùng hoa mai để tạo thành đề tài “Tuế hàn tam hữu” (Ba người bạn trong mùa đông).
Đồ gốm là vật dụng phổ biến đã được con người sử dụng rất lâu đời, từ thời nguyên thủy. Theo sự phát triển của xã hội, đồ gốm không chỉ là những sản phẩm đơn thuần phục vụ cuộc sống hằng ngày mà còn phản ánh đặc điểm nghệ thuật và tư tưởng của nhiều nền văn hóa.
Các họa tiết, đồ án trang trí trên gốm sứ, đặc biệt là hoa lá, không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp tự nhiên mà ở mỗi nền văn hóa có cách lý giải riêng về ý nghĩa biểu tượng của nó; song hầu hết đều mang đậm triết lý nhân sinh tốt đẹp của văn hóa phương Đông, dần hình thành mối quan hệ mang tính quy ước trong đời sống xã hội.
Trưng bày chuyên đề “Hoa nở từ Đất - Hoa lá trong nghệ thuật gốm sứ phương Đông” sẽ được diễn ra từ ngày 25/12/2024 đến hết ngày 31/3/2025.
