Ngày 16/9, Cục Di sản văn hóa có công văn trả lời cụ thể Sở VHTTDL tỉnh Nam Định về việc phục hồi và làm bản sao sắc phong tại di tích này. Theo đó, phủ Vân Cát thuộc di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định; được xếp hạng di tích quốc gia vào năm 1975, nhưng trong hồ sơ khoa học xếp hạng di tích, bản thống kê hiện vật di tích phủ Vân Cát khi đó không có các sắc phong. Vì vậy, việc phục hồi, thực hiện bản sao các sắc phong liên quan phủ Vân Cát không bảo đảm các điều kiện cần thiết.
Luật Di sản văn hóa năm 2001 (được sửa đổi, bổ sung năm 2009) đã có những quy định rất chi tiết, cụ thể về việc làm bản sao đối với các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, trong đó có các bản sắc phong.
Việc phục hồi, làm bản sao và làm mới các sắc phong liên quan phủ Vân Cát trong bối cảnh các bản sắc phong cổ (bản gốc) không còn là không đúng quy định Luật Di sản văn hóa.
Việc phục hồi hoặc làm những bản sao này phải căn cứ từ bản gốc và phải có bản gốc để đối chiếu, cũng như phải có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền về văn hóa. Những quy định này có thể tìm hiểu cụ thể tại Khoản 8, Điều 4, Điều 46 trong Luật Di sản văn hóa.
Thêm nữa, pháp luật về di sản văn hóa chỉ có quy định về việc phục hồi di tích lịch sử-văn hóa, danh lam thắng cảnh, không quy định về phục hồi di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia mà cụ thể là tại Khoản 13, Điều 4; các Điều 34; Điều 35…
Với các căn cứ pháp lý nêu trên, việc phục hồi, làm bản sao và làm mới các sắc phong liên quan phủ Vân Cát trong bối cảnh các bản sắc phong cổ (bản gốc) không còn là không đúng quy định Luật Di sản văn hóa.
Cũng vì vậy, việc làm mới các sắc phong dưới danh nghĩa để phục vụ việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích khi không tuân thủ các quy định của Luật Di sản văn hóa là vi phạm hành vi bị nghiêm cấm theo quy định của Luật và nghị định về di sản văn hóa.
Cụ thể, tại Điểm a, Khoản 1, Điều 4, Nghị định số 98/2010/NĐ-CP ngày 21/9/2010 quy định những hành vi làm sai lệch di tích, bao gồm “Làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích như đưa thêm, di dời, thay đổi hiện vật trong di tích hoặc tu bổ, phục hồi không đúng với yếu tố gốc cấu thành di tích và các hành vi khác khi chưa được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch, tuyên truyền, giới thiệu sai lệch về nội dung và giá trị của di tích”.
Việc Cục Di sản văn hóa nhanh chóng có công văn phúc đáp Công văn của Sở VHTTDL tỉnh Nam Định dừng việc phục hồi, làm các bản sao và làm mới các sắc phong, chỉ đạo cơ quan chức năng hướng dẫn chính quyền địa phương không tổ chức tiếp nhận các hiện vật làm mới này vào di tích, hoặc sử dụng vì mục đích bảo vệ và phát huy giá trị di tích là rất kịp thời và tuân thủ đúng quy định pháp luật. Cục cũng đồng thời đề nghị Sở VHTTDL tỉnh Nam Định chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tiến hành kiểm tra, hủy bỏ các sắc phong mới đã được làm xong để không làm sai lệch di sản văn hóa.
Nhớ lại cách đây hơn một năm, vào tháng 6/2023, Ủy ban nhân dân xã Kim Thái từng phối hợp cơ quan chức năng huyện Vụ Bản thu hồi và tiêu hủy 18 đạo sắc phong tự tạo tại phủ Vân Cát sau quá trình gọi là nghiên cứu, khảo sát không dựa trên các tư liệu bản gốc.
Là di sản văn hóa độc đáo, vô giá của dân tộc, các bản sắc phong cũng là nguồn tư liệu quý mang dấu ấn lịch sử. Vì vậy, việc làm mới, tự tạo sắc phong sẽ khiến các giá trị lịch sử lẫn lộn, sai lệch và làm biến dạng giá trị văn hóa của di tích.
Sự việc lần này cho thấy các cấp chính quyền và cơ quan chức năng ở các địa phương trong cả nước cần nâng cao hơn nữa nhận thức của những người được giao quản lý, bảo vệ, trông coi di tích cũng như của cộng đồng trong việc hiểu đúng và đầy đủ, cũng như tuân thủ các quy định của Luật Di sản văn hóa.
Việc thay đổi hiện vật trong di tích hoặc tu bổ, phục hồi các yếu tố cấu thành di tích cần có sự cho phép của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và các nhà chuyên môn để không làm sai lệch, gây hiểu nhầm về giá trị di tích hoặc dựa vào đó để có những tính toán hướng tới những lợi ích riêng, mang tính thương mại hóa hoạt động tại di tích.
