"Trầm cảm - hãy cùng trò chuyện"

Trầm cảm hiện là một rối loạn phổ biến trên thế giới, với ước tính có hơn 300 triệu người mắc phải (chiếm hơn 4% số dân số toàn cầu). Tỷ lệ mắc trầm cảm giữa các nước, các khu vực trên thế giới có sự khác nhau, từ 3% ở Nhật Bản cho đến 17% ở Mỹ. Trầm cảm có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là 18-45 tuổi, phụ nữ nhiều hơn nam giới. Hội chứng này gặp tỷ lệ cao ở những người ly thân, ly dị, thất nghiệp. Nguy cơ mắc trầm cảm cũng tăng với các bệnh lý thần kinh, tim mạch kèm theo, như đột quỵ, Parkinson.

Tại Việt Nam, hiện có khoảng 30% số dân có rối loạn tâm thần, trong đó tỷ lệ trầm cảm chiếm 25%. Trong năm 2016, Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) khám và điều trị ngoại trú cho hơn 18 nghìn lượt bệnh nhân trầm cảm (chiếm 30%), điều trị nội trú 446 lượt người bệnh (chiếm 13%). Nếu như khoảng mười năm trước, trung bình mỗi ngày, viện chỉ có một đến ba người đến khám vì các triệu chứng liên quan, thì đến nay con số này đã tăng lên 50 người đến khám và điều trị về trầm cảm. Nghiên cứu mới nhất tại đây cho thấy, ở những người bệnh từ 45 tuổi trở lên bị trầm cảm thì có tới 36,5% có ý tưởng hoặc hành vi tự sát. Ða số tự sát do người bệnh cảm thấy mình vô dụng, tội lỗi, không xứng đáng sống. Phần lớn các trường hợp trầm cảm có khuynh hướng trở thành mãn tính và tái diễn cũng như phục hồi không hoàn toàn giữa các giai đoạn.

Theo TS Nguyễn Doãn Phương, Viện trưởng Sức khỏe tâm thần, nguyên nhân gia tăng trầm cảm là do xã hội ngày càng phát triển, nhận thức của người dân về sức khỏe tâm thần nói chung và trầm cảm nói riêng ngày càng được nâng cao. Bên cạnh đó, nhiều yếu tố xã hội tác động mạnh đến đời sống cũng dễ làm cho con người bị trầm cảm. Những biểu hiện thường gặp ở người trầm cảm là: cảm giác buồn chán, trống rỗng; khó tập trung suy nghĩ, hay quên; luôn cảm giác mệt mỏi, không muốn làm việc gì; cảm giác mình có tội lỗi, vô dụng, không xứng đáng; mất ngủ, hoặc ngủ quá nhiều; hay cáu gắt, giận dữ; giảm thích thú trong các hoạt động hoặc sở thích hằng ngày; nghĩ về cái chết, có ý tưởng hoặc hành vi tự sát… Ngoài ra, nhiều bệnh nhân trầm cảm còn được biểu hiện bằng các triệu chứng như đau đầu, đau tức ngực, các rối loạn tiêu hóa…

Một số hoàn cảnh dễ dẫn tới trầm cảm là: mất người thân, ly dị, sống độc thân, thiếu sự hỗ trợ chăm sóc từ xã hội, cộng đồng, tiền sử gia đình có người bị trầm cảm, lạm dụng rượu và các chất ma túy, thay đổi môi trường sống, thay đổi công việc, thất nghiệp, hoặc có các bệnh cơ thể mãn tính, bị lạm dụng thể chất, lạm dụng tình dục, xung đột cá nhân trong các mối quan hệ… Ðáng chú ý, phụ nữ có nguy cơ mắc trầm cảm nhiều hơn nam giới hai lần.

Hiện nay, việc điều trị trầm cảm gặp rất nhiều khó khăn và thách thức. Phần lớn người bệnh trầm cảm đều không được nhận biết và điều trị sớm, nhiều người còn kỳ thị hoặc biểu hiện bằng các triệu chứng cơ thể nên đến khám tại các chuyên khoa khác trước khi đến khám tại chuyên khoa tâm thần. Vì vậy, phần lớn người bệnh thường chậm trễ trong việc phát hiện và điều trị đúng chuyên khoa. Vấn đề khó khăn khác là điều trị trầm cảm cần phải kéo dài, việc dùng liệu pháp hóa dược đôi khi có thể có tác dụng không mong muốn; bản thân người bệnh và gia đình người bệnh không tuân thủ, bỏ điều trị. Mục tiêu của điều trị trầm cảm nhằm đạt được đáp ứng điều trị, cải thiện tình trạng bệnh hoặc ổn định bệnh là không còn các triệu chứng càng sớm càng tốt, khi đó có thể duy trì các chức năng xã hội cho người bệnh và tiến tới hồi phục hoàn toàn. Nhưng hiện nay, hơn 50% số người bệnh có nguy cơ tái diễn sau cơn thứ nhất, tỷ lệ này tăng dần lên đến 70% sau cơn tái diễn thứ hai và sau cơn tái diễn thứ ba là 90% .

Rối loạn trầm cảm có thể chữa được, giúp người bệnh ổn định và tái hòa nhập xã hội, nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Việc phát hiện, điều trị trầm cảm cần có sự phối hợp của tất cả chuyên khoa và sự hỗ trợ từ gia đình người bệnh, từ cộng đồng. Bản thân người bệnh cũng cần chủ động trò chuyện với những người thân chung quanh, khi thấy mình có các dấu hiệu của bệnh trầm cảm.

Như vậy, nếu có sự chia sẻ, chung tay của những người thân chung quanh sẽ giúp nhiều người bệnh trầm cảm được phát hiện và điều trị sớm, từ đó giúp người bệnh có cuộc sống ổn định, cũng như giúp cho xã hội phát triển và tốt đẹp hơn.