Tính chuyên sâu của nghề bình luận bóng đá

Thập niên 70 của thế kỷ 20, Việt Nam từng có những tên tuổi bình luận bóng đá gạo cội như Trần Tiến Ðức, Tôn Thành Cang, Huy Quân, Ðình Khải... Với chất giọng truyền cảm, kiến thức uyên bác, thế hệ BLV này đã khiến những chiếc ti-vi đen trắng, những chiếc loa phát thanh phường đơn sơ trở thành trung tâm thu hút những người hâm mộ thể thao, bóng đá. Sau đó, chúng ta lại có một thế hệ bình luận viên giỏi nghề như Quang Huy, Quang Tùng, Long Vũ hay Trương Anh Ngọc. Giai đoạn này, các BLV đã tạo nên một "thời" bình luận bóng đá mang âm hưởng "toàn cầu hóa" mới.

Thế nhưng, sau thế hệ BLV nêu trên, rõ ràng đang tồn tại một khoảng trống. Nghề BLV bóng đá cần hội tụ đủ các tư chất: am hiểu luật bóng đá, có năng khiếu nói và nhất là phải say nghề. Sự bình luận quá "dễ dãi" của một bộ phận BLV hiện nay cho thấy họ không chịu "rèn giũa" chuyên môn và chưa có kỹ năng tiết chế lời nói, cho nên họ đã phải nhận nhiều chỉ trích của dư luận. Liên đoàn Bóng đá Việt Nam "cực chẳng đã" phải gửi công văn yêu cầu BLV của một đài truyền hình đính chính thông tin "không chính xác" trong một trận đấu tại ASIAD 17. Ðây là phản ứng mạnh mẽ nhất từ trước đến nay, để thấy giới BLV bóng đá Việt Nam hiện nay đang làm mất niềm tin đến thế nào.

Một trong những nguyên nhân lớn nhất khiến đội ngũ BLV bóng đá hiện nay gặp "rắc rối" chính là chưa đánh giá đúng bản chất nghề nghiệp. BLV bóng đá nói riêng, BLV thể thao nói chung, yêu cầu chuyên môn là rất quan trọng. Trong đó có hai yếu tố: kiến thức và cá tính bình luận. Một bình luận viên bóng đá, trước hết cần nắm rõ luật, phải hiểu được tình huống và phán đoán chuẩn xác dựa trên nền tảng kiến thức sâu rộng. Cá tính bình luận giúp BLV có thể truyền cảm hứng tới khán giả, "mềm mại hóa" thông tin để đưa một trận đấu thăng hoa bằng chính lối diễn đạt tự nhiên, gần gũi nhưng cũng đầy "chất lửa". Ở đây, "chất lửa" là chính kiến riêng của BLV không thể lập lờ, không ba phải... gây nhiễu thông tin. Nhiều BLV hiện nay thường xuyên lặp lại những kiểu bình luận như: "Vào... à chưa vào..., nhưng không, trọng tài đã thổi còi công nhận bàn thắng... Vâng, cuối cùng thì bàn thắng không được công nhận" hoặc nêu tên cầu thủ đang dẫn bóng "A, không phải... đó là B. A, không chính xác hơn là B"... Sự lập lờ trong việc phán đoán tình huống như vậy, một phần do thiếu tự tin khi không nắm chắc luật và thiếu kỹ năng đọc diễn biến, rõ ràng sẽ là một điểm trừ rất lớn khi trình độ của người xem bóng đá hiện nay ngày càng cao.

Nói như vậy không có nghĩa cá tính của các BLV lại thể hiện thông qua những cảm xúc "quá đà", thiên vị, thiếu tính khách quan. Dư luận bóng đá nước nhà vừa qua đã tỏ rõ sự không hài lòng sau khi theo dõi bình luận trực tiếp trận bóng đá giữa đội Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) và đội SHB Ðà Nẵng ngày 25-1 trên kênh VTV6. Ở trận đấu này, BLV nhà đài được cho là đã bênh các cầu thủ trẻ HAGL một cách lộ liễu qua những đánh giá tình huống cường điệu hóa, thiếu công bằng đối với đội bóng của Ðà Nẵng. Rõ ràng, nghề BLV không thể quên việc bản thân là người truyền lửa góp phần làm cho trận cầu trở nên hấp dẫn hơn. Cá tính là cần thiết, nhưng không thể lấn át tính trung thực và sự khách quan.

Thực tế hiện nay, chưa có một trường lớp nào ở nước ta đào tạo bài bản về bình luận hay tường thuật bóng đá, nếu có thì hầu hết chỉ là các lớp đào tạo ngắn hạn. Chưa kể, cách nhìn nhận về nghề bình luận bóng đá của chúng ta có rất nhiều điều phải bàn. Không ít các cơ quan truyền thông ở Việt Nam coi thể thao là lĩnh vực giải trí "vô thưởng, vô phạt", dành cho người mới vào nghề. Một số nhà đài tuyển người dẫn chương trình, biên tập viên truyền hình để làm bình luận viên bóng đá, chứ không phải tuyển người am hiểu bóng đá và có năng khiếu diễn đạt. Có nhà đài còn tận dụng nhân sự vốn có để lấp đầy vị trí BLV, dẫn đến tình trạng nhiều BLV bóng đá ấp úng, "nói không ra hơi". Vô hình trung, thực trạng này tạo nên một môi trường thiếu chuyên nghiệp và tính cạnh tranh. Vì thế, rất khó để có được những tài năng thật sự.

Vậy, một BLV cần trau dồi cho mình những gì khi phải "tự đào tạo" trong môi trường làm việc sức ép rất cao? Trước hết, chuyên môn phải vững nếu không muốn bình luận sai luật, sai thông tin, thiếu khách quan. Một BLV phải đứng ở mọi cương vị của trọng tài, HLV, cầu thủ,... để đưa ra nhận định dựa trên kiến thức, hiểu biết, nếu không muốn mất mặt trước hàng triệu người. Tiếp đến, muốn thể hiện được chuyên môn, nhà BLV phải có một giọng nói truyền cảm, thu hút. Chất giọng trời phú, chuẩn theo tiêu chí chung: dễ nghe, dễ hiểu và giàu cảm xúc sẽ là một lợi thế lớn. Và xét cho cùng, với một người "truyền lửa" trong lĩnh vực bóng đá hay thể thao, không thể thiếu nhiệt huyết, đam mê và lòng yêu nghề.

Sự bùng nổ của thời đại thông tin đem đến cho nghề BLV bóng đá ở Việt Nam hiện nay nhiều lợi thế về học tập, tiếp thu ý kiến khen chê. Nếu đam mê, có bản lĩnh và chịu khó học hỏi, các BLV bóng đá sẽ thành công, ngược lại sẽ bị đào thải khi đã đánh mất niềm tin từ những người hâm mộ môn thể thao vua.