Giải báo chí Quốc gia được tổ chức hằng năm theo Quyết định số 369/QĐ TTg ngày 29/3/2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án Giải báo chí Quốc gia và Quyết định số 1694/QĐ-TTg ngày 22/9/2014 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án nâng cao chất lượng Giải báo chí Quốc gia.
Năm nay là năm thứ 16 tổ chức Giải, các khâu chuẩn bị đã được tiến hành theo đúng Điều lệ Giải và đúng tiến độ.
Ngày 20/1/2022, Thường trực Hội đồng ban hành hướng dẫn tuyển chọn tác phẩm báo chí xuất sắc dự Giải báo chí Quốc gia Lần thứ XVI-năm 2021. Bộ máy giúp việc Hội đồng Giải báo chí Quốc gia được thành lập gồm 3 ban: Ban Thông tin, tuyên truyền và vận động tài trợ Giải, Ban Quản lý quỹ Giải và Ban Thư ký tổng hợp Giải.
Ngày 12/4/2022, Chủ tịch Hội đồng Giải báo chí Quốc gia ban hành Quyết định thành lập Hội đồng sơ khảo Giải báo chí Quốc gia, cùng Quy chế tổ chức và làm việc của Hội đồng sơ khảo.
Theo thống kê của Ban Thư ký tổng hợp Giải, tổng số tác phẩm tham dự ở mức cao từ trước đến nay. Năm 2019 có 1.725 tác phẩm, năm 2020 có 1.931 tác phẩm. Năm nay, Hội đồng nhận được 1.911 tác phẩm, trong đó có 1.744 tác phẩm đủ điều kiện dự Giải theo quy định. Số tác phẩm của tác giả không phải hội viên Hội Nhà báo Việt Nam là 169 tác phẩm.
Đồng chí Nguyễn Đức Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng sơ khảo Giải Báo chí quốc gia lần thứ XVI-năm 2021 đánh giá cao sự tham gia nhiệt tình của các cấp hội. Năm nay, Giải báo chí Quốc gia nhận được sự tham gia của 35 Chi hội trực thuộc, 18/20 Liên Chi hội, và lần thứ tư liên tiếp có sự góp mặt của đầy đủ 63/63 Hội Nhà báo tỉnh, thành phố. Điều này cho thấy sức hút của Giải và sự quan tâm, hưởng ứng tích cực của các cấp Hội nhà báo trong cả nước. Với 1.911 tác phẩm dự thi cho thấy, đây con số đặc biệt, đáng khích lệ mà hiếm giải báo chí nào tham gia đầy đủ được như vậy.
Đồng chí Nguyễn Đức Lợi cũng biểu dương các cơ quan báo chí lớn, Liên chi hội báo chí lớn và cấp tỉnh, thành phố luôn là những đơn vị đi đầu, đăng ký số lượng tác phẩm dự thi lớn, chất lượng cao.
Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi cũng lưu ý, mặc dù công tác tổ chức thực hiện ở các cấp Hội hầu hết được triển khai nền nếp, hiệu quả, tuy nhiên, vẫn còn tình trạng một số cấp Hội gửi tác phẩm dự Giải muộn và chưa đúng hướng dẫn. Ở một số thể loại có tác phẩm dự thi ít: ảnh; tin; bình luận, giao lưu, tọa đàm.
Đồng chí Nguyễn Đức Lợi cũng cho biết tại Giải Báo chí quốc gia lần này có sự “thay máu lớn” trong hội đồng sơ khảo cũng như chung khảo. Đó là sự xuất hiện của nhiều gương mặt giám khảo mới tại các tiểu ban của Hội đồng sơ khảo. Hội đồng Giải mong muốn và thật sự cần những thành viên giám khảo hiện đang làm báo, đang lăn lộn trong đời sống báo chí, nắm bắt đời sống báo chí, xã hội cũng như nắm bắt phương thức làm báo hiện đại, tư duy làm báo mới.
Theo báo cáo từ Ban tổ chức, năm nay, tiếp tục có 11 nhóm giải dự Giải báo chí Quốc gia, gồm: Báo in có 3 nhóm giải: Giải Tin, bài phản ánh, phỏng vấn: có 335 tác phẩm; Giải Xã luận, bình luận, chuyên luận có 119 tác phẩm; Giải Phóng sự, phóng sự điều tra, ký báo chí, ghi chép: có 219 tác phẩm
Ảnh báo chí có 1 nhóm giải: Giải Ảnh đơn, phóng sự ảnh, nhóm ảnh: có 81 tác phẩm.
Phát thanh có 2 nhóm giải: Giải Tin, bài phản ánh, phỏng vấn, bình luận, chuyên luận, tọa đàm, tin chuyên đề, phát thanh tổng hợp có 72 tác phẩm; Giải Phóng sự, phóng sự điều tra, bút ký có 129 tác phẩm.
Truyền hình có 3 nhóm giải: Giải Tin, phóng sự, ký sự có 314 tác phẩm; Giải Bình luận, giao lưu, tọa đàm có 43 tác phẩm; Giải Phim tài liệu truyền hình có 100 tác phẩm.
Báo điện tử có 2 nhóm giải: Giải Tin, bài phản ánh, phỏng vấn, bình luận, tọa đàm, giao lưu trực tuyến có 185 tác phẩm; Giải Phóng sự, phóng sự điều tra, ký báo chí, ghi chép có 147 tác phẩm
Trong đó, các loại hình: phát thanh, truyền hình và báo điện tử tiếp tục chấm trực tuyến qua phần mềm chấm giải của Hội Nhà báo Việt Nam.
