Bệnh nhân N.T.T (43 tuổi) có triệu chứng đau nửa đầu, mắt nhìn mờ, nghe âm thanh ù ù trong tai suốt ngày đêm, phải ngủ ngồi. Khám tại nhiều bệnh viện, bác sĩ chẩn đoán chị bị tắc mạch máu não, cho thuốc uống nhưng không đỡ.
Nhiều tháng, chị T. mất ngủ, đau đầu dữ dội, phải dùng thuốc giảm đau liều cao hàng ngày, mắt có dấu hiệu lác và nhìn đôi, cả ngày chỉ ngồi kể cả lúc ngủ. Không ăn, không ngủ được khiến chị sút cân, suy kiệt, người đờ đẫn.
Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, qua chụp cộng hưởng từ, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hiền, Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh và Điện quang can thiệp chẩn đoán chị T. bị rò động tĩnh mạch màng cứng vùng xoang hang. Đây là một loại dị dạng mạch máu não hiếm gặp với tỷ lệ được báo cáo khoảng 0,15-0,29/100.000 người mỗi năm.
Bác sĩ Hiền cho hay, thông thường, máu chảy từ động mạch sang hệ thống mao mạch sau đó trở về tĩnh mạch. Tuy nhiên khi rò động tĩnh mạch, máu sẽ chảy trực tiếp từ động mạch sang tĩnh mạch, không qua mao mạch. Rò từ động mạch sang tĩnh mạch màng cứng vùng xoang hang sẽ khiến xoang hang ứ trệ tuần hoàn, tăng áp lực lên các tĩnh mạch, đặc biệt là tĩnh mạch mắt trên và mắt dưới, gây lồi mắt, đỏ mắt, giảm thị lực.
"Nếu bệnh không điều trị có thể gây mất thị lực, lác mắt làm mất thẩm mỹ… thậm chí có nguy cơ vỡ, gây xuất huyết não-màng não, trường hợp nặng có nguy cơ tử vong. Kể cả khi điều trị, rủi ro vẫn khá cao vì khi tắc vùng dò động mạch tĩnh mạch này có thể làm tắc các tĩnh mạch dẫn lưu của vỏ não hay thân não gây chảy máu, nhồi máu não cho người bệnh, nếu tổn thương ở thân não có thể gây tử vong", bác sĩ Hiền nói.
Để điều trị cho bệnh nhân, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hiền hội chẩn với bác sĩ khoa Thần kinh-Đột quỵ, quyết định điều trị xâm lấn tối thiểu bằng nút mạch, dùng các coils (vòng xoắn kim loại) để bít tắc điểm rò. Vùng rò giãn to, nút tắc hoàn toàn thì có nguy cơ gây tai biến.
Để bảo đảm an toàn cho người bệnh và đạt mục đích điều trị (giảm tối đa triệu chứng đau đầu, mất ngủ…), các bác sĩ đã quyết định nút tắc khoảng 90%.
Người bệnh được gây tê vùng đùi, tỉnh táo suốt quá trình nút mạch. Bác sĩ luồn ống thông siêu nhỏ tại động mạch đùi, tĩnh mạch đùi đi lên não, tiếp cận mạch máu vùng xoang hang.
Nguyên nhân gây rò động tĩnh mạch màng cứng có thể do chấn thương, tai nạn hoặc không rõ nguyên nhân. Bệnh thường gặp ở nữ từ 50-60 tuổi, có yếu tố thuận lợi như cao huyết áp, xơ vữa động mạch, tiểu đường… Người bệnh có biểu hiện đỏ mắt, lồi mắt, giảm thị lực, nhìn đôi, đau đầu, nghe tiếng ù trong tai.
Ngay khi bác sĩ thả 2 vòng coils (vòng xoắn kim loại) để bít tắc điểm rò, bệnh nhân cho biết không nghe thấy tiếng kêu trong tai nữa. Phó Giáo sư Hiền tiếp tục thả thêm 1 vòng coils để bảo đảm hiệu quả bít tắc đạt 90%. Ca can thiệp kết thúc thuận lợi. Tĩnh mạch vỏ não và não được bảo tồn.
Sau 1 ngày, bệnh nhân tỉnh táo, đỡ hẳn đau đầu, bắt đầu nằm ngủ được vì không còn tiếng kêu trong tai. Sau 5 ngày, sức khỏe chị trở lại gần như bình thường, mắt hết đỏ, độ lác giảm 80%, được xuất viện.
Theo các chuyên gia, rò động tĩnh mạch màng cứng chiếm 10-15% các trường hợp dị dạng mạch máu não. Có nhiều vị trí rò như xoang hang, xoang ngang, xoang sigma… nhưng tại xoang hang là một trong những vị trí nguy hiểm, rủi ro cao kể cả khi điều trị.
Nguyên nhân gây rò động tĩnh mạch màng cứng có thể do chấn thương, tai nạn hoặc không rõ nguyên nhân. Bệnh thường gặp ở nữ từ 50-60 tuổi, có yếu tố thuận lợi như cao huyết áp, xơ vữa động mạch, tiểu đường… Người bệnh có biểu hiện đỏ mắt, lồi mắt, giảm thị lực, nhìn đôi, đau đầu, nghe tiếng ù trong tai.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hiền nhấn mạnh, với rò động tĩnh mạch màng cứng, phát hiện chính xác bệnh rất quan trọng vì biểu hiện của bệnh dễ nhầm lẫn với bệnh lý nhãn khoa. Nếu phát hiện càng sớm, lưu lượng rò còn nhỏ thì điều trị càng đơn giản.
Để bệnh diễn biến lâu, tình trạng rò nghiêm trọng sẽ kéo theo các biến chứng như xuất huyết não, vỡ mạch máu, nhồi máu não, dẫn đến tử vong… Bệnh có thể phát hiện chính xác qua chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc hoặc chụp cộng hưởng từ.
