Trong chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ hai vừa qua, chương trình cải tổ hệ thống tiền lương và an sinh xã hội của Tổng thống Mỹ G. Bush đã góp phần giúp ông giành phiếu ủng hộ của cử tri da đen nhiều hơn cuộc bầu cử năm 2000. Ông Bush thuyết phục người da đen rằng kế hoạch tạo tài khoản đầu tư tư nhân giúp họ nhanh chóng có được tài sản riêng và chuyển một phần đóng góp Quỹ An sinh xã hội thành tài sản thừa kế cho con cháu.
Trong khi đó, cộng đồng người Mỹ gốc Phi vẫn chưa thoát khỏi tình trạng nghèo đói, thất nghiệp và tụt hậu.
Kết quả nghiên cứu mới nhất của Trung tâm Chính sách người Mỹ gốc Phi thuộc Trường đại học Denver cho biết, nam giới da đen ở Mỹ đang ngày càng tụt hậu so với các nhóm sắc tộc khác trong xã hội về sức khỏe, giáo dục và việc làm. Nhiều báo cáo nghiên cứu và điều tra mới nhất cũng vẽ lên một bức tranh không mấy sáng sủa về nhóm người chiếm gần 13% số dân nước Mỹ hiện nay.
Sức khỏe của người Mỹ gốc Phi đang giảm sút. Tỷ lệ nhiễm bệnh của người da đen khá cao, cứ trong 100 nghìn người có 103 người mắc bệnh, cao hơn khoảng bảy lần so với người da trắng và gấp ba lần người la-tinh. Người da đen có tuổi thọ trung bình thấp hơn 7,1 năm so với các nhóm sắc tộc khác và tỷ lệ tử vong cao hơn đối với tất cả các nguyên nhân gây tử vong.
Theo thống kê của Chính phủ Mỹ, tuổi thọ trung bình của nam giới da đen là 69, trong khi nam giới da trắng là 75; một người da trắng 65 tuổi có tuổi thọ dài hơn hai năm so với người da đen cùng độ tuổi. Dự báo trong vòng từ 30 đến 40 năm tới, tuổi thọ trung bình của người da đen tiếp tục giảm xuống từ 5 đến 10 năm nữa so với người da trắng.
Tình trạng thất học và thiếu việc làm vẫn luôn đe dọa cuộc sống người da đen. Hội đồng Giáo dục Mỹ cho biết, số phụ nữ da đen theo học bậc đại học nhiều gấp hai lần nam giới. Trong thập niên trước tỷ lệ tốt nghiệp trung học phổ thông ở nam giới da đen giảm xuống còn 43%, trong khi tỷ lệ này ở nữ giới lại tăng lên 56%.
Báo cáo do Mạng lưới trường học phổ thông đưa ra hồi tháng 6-2004 cho biết, năm 2002 ở Mỹ cứ bốn người da đen có một người không có việc làm, tỷ lệ này cao gấp hai lần người da trắng, nhiều hơn 70% so với người gốc Tây Ban Nha và châu Á. Có lẽ vì vậy, người da đen là nhóm được hưởng trợ cấp thất nghiệp nhiều nhất nước Mỹ. Người da đen chỉ chiếm 10% thị trường lao động ở Mỹ, nhưng 17% số người mất khả năng lao động hưởng trợ cấp xã hội năm 2002 là người gốc Phi; trẻ em da đen chiếm khoảng 15%, nhưng có tới 23% số trẻ nhận trợ cấp là Mỹ gốc Phi.
Bộ Tư pháp Mỹ gần đây cũng đưa ra một báo cáo về tù nhân, trong đó nói rằng vào thời điểm cuối năm 2003 có hơn 9% số người da đen ở lứa tuổi từ 26 đến 29 đã từng ở tù, trong khi tỷ lệ này đối với người gốc Tây Ban Nha là 2,6% và người da trắng là 1,1%. Báo cáo của Viện chính sách tư pháp cũng cho biết, số người da đen ở độ tuổi 30 có hồ sơ tù tội nhiều gấp hai lần người có bằng cử nhân!
HIV/AIDS vẫn là nỗi ám ảnh người da đen Mỹ. Năm 1991 tỷ lệ người da đen ở độ tuổi từ 18 đến 59 có HIV mới chỉ là 1,1%, nhiều gấp năm lần người da trắng. Ðến năm 2001 tỷ lệ này đã tăng lên 2,14% và bằng 13 lần người da trắng! Ðiều tra cũng cho thấy trong 10 năm qua không có thay đổi trong nhóm đối tượng ở độ tuổi 18 - 39, thậm chí đại dịch AIDS lan tràn với tốc độ chóng mặt trong giới đồng tính luyến ái. Trung tâm ngăn chặn và kiểm soát bệnh cho biết 51% số người nhiễm HIV là người da đen. Phụ nữ da đen chiếm 72% các trường hợp phát hiện mới nhiễm HIV, chủ yếu trong độ tuổi 18 - 39. Hiện nay cả nước Mỹ có khoảng một triệu người mắc AIDS; mỗi năm có khoảng 40 nghìn người phát hiện nhiễm HIV dương tính và 18 nghìn người chết vì AIDS.
Tổng thống G. Bush bắt đầu xúc tiến chương trình vận động cho kế hoạch tư nhân hóa một phần hệ thống hưu trí và an sinh xã hội, nhằm thực hiện lời hứa với cử tri da đen trước cuộc bầu cử tổng thống. Tuy nhiên, chương trình của ông Bush chắc chắn sẽ gặp khó khăn vì người da đen vẫn chưa mặn mà với kế hoạch này.
Theo dự thảo, người lao động có thể đầu tư tới 4% khoản thu nhập 90 nghìn USD (mức đóng thuế thu nhập) đầu tiên của họ vào các tài khoản được kiểm soát chặt chẽ. Ðổi lại, họ phải đồng ý với khoản trợ cấp hưu trí thấp hơn. Tuy nhiên, phần lớn người da đen vẫn muốn duy trì hệ thống an sinh xã hội hiện tại, mà không muốn mạo hiểm đầu tư vào thị trường chứng khoán kiểu như vậy vì họ được hưởng lợi từ hệ thống này nhiều hơn người da trắng.
Người Mỹ gốc Phi xưa nay vẫn bị coi là nhóm sắc tộc bị phân biệt đối xử trong xã hội. Họ lên tiếng đòi chính phủ giải quyết tình trạng đói nghèo, thất nghiệp, lạc hậu...
