Thư viện điểm đầu tiên của miền bắc xã hội chủ nghĩa
Hiếm có địa phương nào hình thành và duy trì ổn định mọi mặt hoạt động liên quan đến việc đọc sách như Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình. Với bề dày hơn 60 năm phát triển, từ những năm 50 của thế kỷ trước, nơi đây đã được tôn vinh là thư viện điểm, thư viện kiểu mẫu của toàn miền bắc xét về quy mô hoạt động.
Điều làm nên sự khác biệt so với hệ thống thư viện truyền thống là, ngay từ khi ra đời Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình đã áp dụng hình thức kho sách mở, tức là bạn đọc tự vào kho tìm sách đọc.
Cách thức tiếp cận nguồn tri thức theo hướng thân thiện, gần gũi đã cuốn hút một lượng lớn bạn đọc đều đặn lui tới địa chỉ thân thuộc này. Thậm chí, trong những năm 80 của thế kỷ trước, phòng đọc rộng rãi trên tầng hai phải tiến hành phát số cho người đến đọc sách vì quá đông.
Thời điểm này, Thư viện đón rất nhiều đoàn khách trong nước và quốc tế như Liên Xô, Bun-ga-ri tới trao đổi nghiệp vụ và tặng sách. Các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước như Tổng Bí thư Lê Duẩn, Trường Chinh, Đại tướng Văn Tiến Dũng… đã trực tiếp ghé thăm, nói chuyện với cán bộ, nhân viên Thư viện.
Những cán bộ, chuyên gia Liên Xô thời điểm năm 1980, 1981 làm việc trong lĩnh vực dầu khí ở Thái Bình cũng thường chọn Thư viện Khoa học Tổng hợp là điểm đến đọc sách, bồi bổ kiến thức và thư giãn.
Tới năm 1985, Thư viện vinh dự mang tên nhà bác học Lê Quý Đôn, người con sinh ra tại thôn Đồng Phú, xã Độc Lập (huyện Hưng Hà, Thái Bình).
Những cán bộ lâu năm gắn bó với Thư viện kể lại rằng, Thư viện được xem là thiết chế văn hóa nổi bật, là “bộ mặt” của tỉnh mỗi khi nhắc tới mảnh đất Thái Bình.
Đưa sách tiếp cận bạn đọc cơ sở
Thời hoàng kim của Thư viện thường được nhắc đến nhiều trong quá khứ, khi mà người dân ít có sự lựa chọn hình thức giải trí cho mình, và cũng bởi công nghệ thông tin chưa bùng nổ như hiện nay. Ấy vậy mà, cũng hiếm có hệ thống thư viện cấp tỉnh nào còn tồn tại, duy trì hoạt động một cách sôi động, đầy sức sống đến hiện nay như nơi đây.
Bà Lê Thị Thanh Đài, Phó Giám đốc Thư viện Khoa học Tổng hợp Thái Bình, cho biết: Những năm gần đây, thư viện hoạt động đều đặn. Đối tượng bạn đọc thường xuyên tới sinh hoạt là lớp người cao tuổi, sinh viên và thiếu niên, nhi đồng.
Những con số thống kê sau đây cho thấy rõ điều này: Số lượng thẻ đọc sách cấp một năm là gần hai nghìn thẻ; hơn 60 nghìn lượt bạn đọc mỗi năm; lượt sách, báo luân chuyển là 435 nghìn lượt/năm…
Tại sao trong xu thế bùng nổ thông tin như hiện nay, Thư viện vẫn hoạt động hiệu quả? Trả lời câu hỏi này, bà Đài chia sẻ: “Điều làm nên sức hút với các tầng lớp bạn đọc chính là cung cách phục vụ của Thư viện và thứ hai là ở Thái Bình vẫn giữ được văn hóa đọc ăn sâu trong tiềm thức người dân”.
Cung cách phục vụ ở đây được hiểu là “Đem sách đi, không để một chỗ”. Đây là phương thức hoạt động sáng tạo xuất phát từ nhu cầu của thực tiễn cuộc sống nếu thiết chế thư viện muốn tồn tại.
Để hiện thực hóa ý tưởng này, lãnh đạo Thư viện đẩy mạnh hoạt động tại cơ sở bằng việc luân chuyển sách xuống tất cả thư viện tuyến huyện, xã và bưu điện văn hóa xã mỗi năm khoảng gần chục nghìn đầu sách. Phối hợp với các ban, ngành đưa sách tới trại tạm giam phạm nhân, các đồn biên phòng ven biển cho cán bộ, chiến sĩ; phối hợp với ngành giáo dục giới thiệu sách hè cho thiếu niên, nhi đồng và một mô hình mới hình thành vài năm nay được giới trẻ mến mộ, đó là cửa hàng cafe sách, báo miễn phí nằm trên phố Hai Bà Trưng (TP Thái Bình).
Ông Trần Ngọc Ánh, Phó Bí thư chi bộ Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình cho hay: Năm năm nay, mặc dù ngân sách tỉnh cấp không tăng (chỉ khoảng hai tỷ đồng/năm) để chi trả các mặt hoạt động, hội họp, tuyên truyền, in ấn tài liệu…, nhưng Thư viện vẫn đều đặn dành khoảng 200 triệu đồng/năm để mua sách, báo, tạp chí mới góp phần làm phong phú thêm nguồn tri thức, văn hóa đến bạn đọc xa gần.
Cần gìn giữ một thiết chế văn hóa hơn 60 tuổi đời
Bà Vũ Thị Quỳnh Trang, cán bộ Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình, thông tin nhanh cho phóng viên: Hiện tại, thư viện đang lưu trữ, bảo quản một số lượng sách, báo, tạp chí, tư liệu quí hiếm đồ sộ gồm hơn 230 nghìn bản sách, hơn 18 nghìn đơn vị báo. Trong đó, kho ngoại văn có hơn 12 nghìn bản sách tiếng Anh, Nga, Trung, Pháp, tiếng Hán và kho địa chí địa phương có hơn 7.000 tư liệu quí hiếm liên quan đến tỉnh Thái Bình được sưu tầm và bỏ kinh phí mua như các thần tích, thần sắc, hương ước, các luận án, luận văn…
Giữa năm 2015 vừa qua, UBND tỉnh Thái Bình giao cho Thư viện tiếp quản khu nhà hai tầng (Đài Truyền hình Thái Bình cũ) nằm ngay sát khuôn viên Thư viện với diện tích sử dụng khoảng 300 m2 để sử dụng. Sau đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã bỏ ra 250 triệu đồng tu sửa để Thư viện sử dụng làm phòng nghiệp vụ, Kho sách luân chuyển và sách địa chí.
Tuy nhiên, ngày 2-3-2016, UBND tinh có công văn số 551 về việc điều chỉnh quy hoạch Vườn hoa Lê Quý Đôn, TP Thái Bình và lập phương án di chuyển Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình ra khỏi vị trí hiện tại. Trước đó, để xây dựng Đài Tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, tỉnh Thái Bình đã lấy 200 m2 đất thuộc khuôn viên Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình.
Về chủ trương xây dựng Vườn hoa Lê Quý Đôn, cán bộ, nhân viên Thư viện cơ bản đồng tình, ủng hộ vì đây là công trình phúc lợi công cộng, góp phần tô điểm thêm cho diện mạo đô thị mới Thái Bình, tạo cảnh quan hài hòa với công trình Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ mới được khánh thành trong năm 2015.
Nhưng điều băn khoăn là việc điều chỉnh quy hoạch giá như được làm sớm hơn thì sẽ tránh được sự lãng phí không cần thiết số tiền 250 triệu đồng vừa bỏ ra để tu sửa khu nhà, giờ gần như sẽ bị đập bỏ để xây dựng vườn hoa Lê Quý Đôn.
Bên cạnh đó, 26 cán bộ, nhân viên Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình phấp phỏng, lo âu cho tương lai phát triển của đơn vị vì trong thời gian tới chắc chắn Thư viện có tuổi đời hơn 60 năm hoạt động này sẽ phải chịu cảnh “thuê trụ sở làm việc”!
Được biết, trong khi chưa giao đất và chưa có kinh phí để xây dựng Thư viện mới thì UBND tỉnh Thái Bình yêu cầu Thư viện lựa chọn một trong hai tòa nhà (Tòa nhà Viettel phố Trần Hưng Đạo và Tòa nhà HIPT phố Lê Lợi, TP Thái Bình) để thuê làm trụ sở làm việc. Đây thực sự là một trở ngại không nhỏ cho đơn vị vì công năng sử dụng của Thư viện hoàn toàn khác với công năng sử dụng của một cơ quan, đơn vị thông thường, nhất là việc bố trí các kho bảo quản, trưng bày sách, báo và hệ thống phòng đọc phù hợp với không gian cho bạn đọc đến sinh hoạt.
Đã có bao năm gắn bó, thân thuộc với Thư viện Khoa học Tổng hợp tỉnh Thái Bình, những người yêu nghề ở đây mong mỏi chính quyền tỉnh sớm giao đất, bố trí nhanh nguồn kinh phí để bắt tay xây dựng một công trình thư viện mới, đáp ứng kịp thời nhu cầu văn hóa, tinh thần, bồi bổ tri thức của lớp lớp người dân Thái Bình.
Không thể để một thiết chế văn hóa tồn tại hơn 60 năm nay giữa trung tâm thành phố, giờ gặp cảnh hẩm hiu, “ăn chờ, ngồi đợi” như hiện nay!
