Thêm một lựa chọn trong điều trị cai nghiện các dạng thuốc phiện

Theo báo cáo của Bộ Công an, đến cuối năm 2018, cả nước có hơn 225 nghìn người nghiện ma túy đã được lập hồ sơ quản lý. Nghiện ma túy được coi là bệnh mãn tính của não bộ, hiện chưa có thuốc đặc hiệu để chữa khỏi, trong khi đó, các giải pháp cai nghiện lại không cao. Nghiện ma túy sẽ là một gánh nặng về kinh tế và tinh thần rất lớn cho xã hội, nhất là đối với bản thân người nghiện và gia đình nếu tình trạng nghiện kéo dài. Do đó, hiện nay hơn 80 quốc gia trên thế giới đã triển khai điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện cho hàng triệu người bệnh bằng thuốc thay thế, chủ yếu là Methadone, Subuxone và hiện giờ là Buprenorphine.

Theo Cục trưởng Phòng, chống HIV/AIDS ( Bộ Y tế) Nguyễn Hoàng Long, tại Việt Nam, điều trị nghiện ma túy đã được triển khai mười năm qua với 54 nghìn người đang điều trị bằng Methadone và cho kết quả khả quan. Tuy nhiên, đến thời điểm này, tỷ lệ người nghiện bỏ điều trị Methadone có xu hướng tăng, nguyên nhân là do người bệnh hằng ngày phải đi đến các cơ sở y tế để uống thuốc. Với những người ở vùng sâu, vùng xa, giao thông đi lại khó khăn thì tỷ lệ bỏ thuốc Methadone khá cao. Trước tình hình tỷ lệ người bệnh bỏ điều trị cùng với tỷ lệ người nghiện gia tăng, Bộ Y tế triển khai thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Buprenorphine tại TP Hồ Chí Minh (năm 2013) và Hà Nội (năm 2015). Kết quả đánh giá cho thấy, hiệu quả của điều trị Buprenorphine có nhiều ưu điểm như: thuốc được sử dụng bằng cách ngậm dưới lưỡi, có tác dụng kéo dài (72 giờ), do vậy từ hai đến ba ngày người bệnh mới phải đến cơ sở y tế để sử dụng thuốc thay vì phải đến uống thuốc hằng ngày, cho nên sẽ giảm đáng kể thời gian đi lại. Bên cạnh đó, đối với những người bệnh đang điều trị HIV/AIDS bằng thuốc kháng vi-rút (ARV) thì vẫn dùng song song với Buprenorphine, không phải tăng liều và cũng không bị tác dụng phụ.

Với kết quả tốt của thuốc Buprenorphine, Bộ Y tế đã cho triển khai mở rộng ba điểm điều trị tại: Ðiện Biên, Sơn La và Nghệ An và ưu tiên các tỉnh miền núi sau đó sẽ mở rộng trên cả nước. Kết quả báo cáo ban đầu của ba tỉnh cho biết: Người bệnh sau khi sử dụng Buprenorphine đã giảm hoặc ngưng lệ thuộc vào hê-rô-in, thuốc phiện, moóc-phin…; giúp giảm hội chứng cai (đau cơ, đau khớp, lo lắng, bồn chồn, chảy nước mắt, mũi…). Cũng giống như Methadone, Buprenorphine cũng phòng lây truyền qua đường máu trong phòng, chống lây truyền HIV/AIDS, viêm gan B, C. Tuy nhiên, Buprenorphine ít tác dụng phụ hơn so với Methadone.

Anh Ðoàn Thanh Hải (sinh năm 1963) nghiện ma túy từ năm 1990 đến nay, đã trải qua nhiều lần cai nghiện nhưng đều không thành công. Ma túy không chỉ làm cho anh cạn kiệt về kinh tế mà còn bị gia đình, bạn bè xa lánh, xã hội kỳ thị... Thật may mắn, khi tham gia vào nhóm tự lực "Giúp bạn", anh Hải được giới thiệu liệu pháp điều trị mới. Tại cơ sở điều trị Noong Bua ở TP Ðiện Biên Phủ, tỉnh Ðiện Biên, anh được các bác sĩ thăm khám, tư vấn hỗ trợ toàn diện về tâm lý - xã hội, cung cấp các kiến thức về phòng, chống lây nhiễm HIV… cũng như những lợi ích của liệu pháp điều trị bằng Buprenorphine. Hiện nay, anh Hải đã điều trị bằng Buprenorphine được 16 ngày, kết quả khả quan, sau hai ngày điều trị, không còn cảm giác thèm và không sử dụng hê-rô-in nữa; sức khỏe cũng đã tốt lên; tâm lý thoải mái hơn…, anh Hải đã yên tâm điều trị để thời gian tới có thể trở lại hòa nhập cộng đồng, đi làm kiếm tiền để lo cho cuộc sống bản thân và gia đình. Anh Hải là thành viên tích cực tham gia tuyên truyền, vận động những người nghiện ma túy để họ biết và tự nguyện điều trị bằng thuốc thay thế Buprenorphine.

Bên cạnh những điểm tích cực của thuốc Buprenorphine, cũng theo ông Nguyễn Hoàng Long, phương thức sử dụng thuốc này phức tạp hơn so với Methadone. Thuốc Buprenorphine sử dụng đường ngậm dưới lưỡi, tan chậm cho nên người bệnh phải ngồi đợi từ bảy đến mười phút để thuốc tan hết, trong khi Methadone uống xong có thể về luôn. Thuốc có vị đắng, giá cũng đắt hơn khi so sánh cùng liều dùng với Methadone. Tuy nhiên hiện nay thuốc Buprenorphine đang được cấp miễn phí cho nên những người nghiện ma túy có nhu cầu sử dụng thuốc nên đến các cơ sở y tế gần nhất để tìm hiểu lựa chọn loại thuốc phù hợp.