Nước mắt thân nhân liệt sĩ
Buổi trưa nắng cháy ở Quảng Trị, chúng tôi chứng kiến mẹ liệt sĩ Nguyễn Thị Uyên, 80 tuổi, quê ở xã Quảng Thụy, thị xã Ba Ðồn (Quảng Bình) làm việc với Trưởng phòng Người có công, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LÐ - TB và XH) Quảng Trị Nguyễn Ðức Hùng.
Dáng người mảnh khảnh, mái tóc bạc trắng, cầm tờ giấy báo tử đã ố vàng, chữ đậm chữ nhạt, mẹ Uyên ngậm ngùi: "Con nuôi tôi là Nguyễn Ðình Diêu, SN 1943, nhập ngũ đầu năm 1964, là chiến sĩ Trung đoàn 18, Sư đoàn 325. Gia đình tôi nhận giấy báo tử ngày 2-3-1977 ghi nó hy sinh ngày 22-12-1965, tại "chiến trường KBM", "thi hài mai táng tại khu vực riêng của đơn vị gần mặt trận".
Mẹ Uyên kể, qua đồng đội Diêu mới biết anh hy sinh năm Mậu Thân 1968, tại chiến trường Quy Nhơn (Bình Ðịnh). Gia đình đã nhiều lần vào Quy Nhơn, sang các tỉnh lân cận, nhờ cả "thầy" tìm giúp. "Thầy" bảo, hài cốt con tôi đã được đưa về Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, gia đình tôi nhiều lần vào tìm mà vẫn không thấy. "KBM" là đâu, "khu vực riêng gần mặt trận" ở chỗ nào?... Biết quân đội đang phối hợp triển khai việc giải mã, tôi từ Quảng Bình vào, mong sao thấy hài cốt con để đưa về quê cho gần mẹ, gần cha! Ðể các con, cháu được thắp nén hương ngày giỗ, Tết...".
Theo đồng chí Nguyễn Ðức Hùng, tỉnh Quảng Trị hiện có hơn 62.000 liệt sĩ đã được quy tập vào 72 nghĩa trang liệt sĩ, trong đó Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Ðường 9 có 10.556 mộ liệt sĩ (MLS), thì có tới hơn 7.000 mộ chưa đầy đủ thông tin. Trung bình mỗi tháng, Phòng Người có công tiếp và tư vấn cho từ 150 đến 160 thân nhân gia đình liệt sĩ đến hỏi thông tin về việc giám định ADN, tìm MLS, hài cốt liệt sĩ (HCLS)... Dịp 27-7 hằng năm, Nhà đón tiếp thân nhân liệt sĩ của tỉnh có lúc đón tới hơn 300 thân nhân đến thăm viếng, tìm hiểu thông tin.
CCB Trần Ðông Sơ, nhà ở Cụm 7, phường Tứ Liên, quận Tây Hồ (Hà Nội) xúc động kể: "Bố mẹ tôi được sáu anh em trai; chú út là Trần Hữu Thục, sinh năm 1950, nhập ngũ tháng 2-1968, hy sinh ngày 15-7-1970 "tại chiến trường miền nam". Qua nhiều lần dò tìm, gia đình tôi được biết, trước lúc hy sinh, Thục là Tiểu đội trưởng, thuộc Ðại đội 21 Trinh sát, Trung đoàn 8, Sư đoàn 324 (Quân khu 4). Khi trinh sát chuẩn bị cho chiến dịch Cốc Bai thì bị máy bay địch đánh bom, 16 trong số 18 chiến sĩ của tiểu đội đã hy sinh tại điểm cao 1298 (Cốc Muộn), huyện Phong Ðiền (Thừa Thiên - Huế). Gia đình tôi đã nhiều lần nhờ đồng đội, cán bộ địa phương và Ðội TK, QTHCLS lên tìm hài cốt của em và đồng đội. Nhưng địa hình hiểm trở, cứ đi đến ngang đường đành ngậm ngùi quay về...
"Biết em nằm đó mà không sao đưa về được, gia đình rất khổ tâm. Rất mong Ðảng, Nhà nước, quân đội giúp đỡ sớm đưa em tôi cùng 15 liệt sĩ hy sinh ở điểm cao 1298 về nghĩa trang liệt sĩ quê nhà để được an ủi phần nào", CCB Trần Ðông Sơ xót xa.
Nhiều năm gắn bó việc tư vấn cho thân nhân liệt sĩ, Ðại tá CCB Phạm Văn Phủng, Phó Trưởng ban Chính sách, Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam (HTGÐLS Việt Nam), cho biết: "Nhiều mẹ liệt sĩ tuy tuổi cao, sức yếu, quê ở Phú Thọ, Hải Dương, Thái Bình... vẫn lặn lội về đây, rấm rứt, nghẹn ngào trong nước mắt: "Lâu quá rồi! Từ ngày con tôi lên đường chiến đấu, rồi hy sinh ở chiến trường! Hòa bình lâu rồi mà không biết bao giờ mới tìm được hài cốt đưa về... !".
Bốn năm, hơn 500 nghìn phiếu thông tin và...
Dẫu còn lắm gian nan, nhưng có thể coi Chỉ thị 07 là cái la bàn để vượt qua những khó khăn chồng chất. Từ việc khai thông nhận thức, hóa giải những quan niệm "bí mật quân sự" không cần thiết nữa, cho đến đề ra mục tiêu, giải pháp thực hiện, là nỗ lực to lớn của quân đội và các ngành, địa phương, các CCB. Sau bốn năm, CCB cả nước đã cung cấp cho Bộ CHQS 63 tỉnh, thành phố 513.707 phiếu cung cấp thông tin giải mã; chọn lọc được 131.558 phiếu có giá trị giải mã, với 208.924 thông tin giải mã, 36.959 thông tin về liệt sĩ; giúp quân đội tái dựng hệ thống tổ chức các đơn vị...; là chỗ dựa để giải quyết chính sách tồn đọng, nhất là với các trường hợp khi về địa phương bị thất lạc giấy tờ, hồ sơ quân nhân.
Từng tham gia chiến đấu, có thâm niên hàng chục năm làm công tác chính sách, Chủ tịch Hội HTGÐLS Việt Nam, Trung tướng Lê Văn Hân thừa nhận: "Công tác TK, QTHCLS và xác định danh tính HCLS còn thiếu thông tin đặt ra nhiều vấn đề phải làm, có việc phải làm lâu dài" .
"Nhờ Chỉ thị 07 mà nhiều CCB, Ban liên lạc các đơn vị, kể cả thân nhân liệt sĩ đã tìm đến Hội. Từ năm 2011 đến nay, Hội đã tư vấn, hỗ trợ trực tiếp hơn 2.900 thân nhân tìm kiếm thông tin liệt sĩ; hỗ trợ miễn phí 454 trường hợp giám định ADN (hơn 77% cho kết quả đúng); trao kết quả giám định đúng cho 23 thân nhân gia đình liệt sĩ", Trung tướng Lê Văn Hân cho biết.
Tính chất khai thông, đột phá của kết quả giải mã còn giúp tra cứu, xác định khu vực công tác và chiến đấu của các đơn vị, nơi hy sinh, vị trí chôn cất liệt sĩ; tiết kiệm thời gian, giảm bớt khó khăn cho thân nhân liệt sĩ; cơ quan chức năng nắm được thông tin về liệt sĩ ngay tại địa phương, cơ sở.
Ðường dài "kết nối" tri ân
Hơn nửa thế kỷ đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế, cả nước đã có hàng triệu cán bộ, chiến sĩ và đồng bào anh dũng hy sinh, hiện vẫn còn hơn hai trăm nghìn liệt sĩ chưa tìm được hài cốt; hàng chục nghìn MLS và nhiều đơn vị chưa tìm được đầy đủ thông tin... Ðể đưa kết quả giải mã vào cuộc sống, Bộ Quốc phòng tiếp tục triển khai thực hiện Chỉ thị 07 gắn thực hiện "Ðề án TK, QTHCLS từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo". Trong đó, chỉ đạo chuyển giao cơ sở dữ liệu giải mã và phần mềm máy tính về các cơ quan, đơn vị trực thuộc Bộ Quốc phòng và Bộ CHQS các tỉnh, thành phố phục vụ công tác TK, QTHCLS và giải quyết chính sách tồn đọng.
Phó Giám đốc Sở LÐ - TB và XH thành phố Ðà Nẵng Thái Ðình Hoàng cho rằng, kết quả giải mã "cần được kết nối thông tin trên toàn quốc". Giao địa phương quản lý để tư vấn giúp thân nhân liệt sĩ tìm kiếm MLS, HCLS và thăm viếng người thân. Ðể khai thác tốt phần mềm giải mã, cơ quan chức năng, cơ quan quân sự và các đơn vị có liệt sĩ hy sinh phải giải mã được KH, PH đơn vị tại thời điểm cán bộ, chiến sĩ hy sinh. "Ðối với các MLS nằm trong nghĩa trang chưa xác định danh tính, cần lấy mẫu sinh phẩm ADN sớm, nếu để kéo dài, HCLS sẽ phân hủy. Không còn mẫu sinh phẩm thì dù có kết quả giải mã, vẫn sẽ khó xác định danh tính HCLS", đồng chí Hoàng nhấn mạnh.
Theo Ðại tá Thái Văn Thành, Phó Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị, điều cần thiết bây giờ là "sớm có văn bản hướng dẫn thống nhất trong cả nước về giải quyết chính sách tồn đọng gắn với công tác giải mã" để "hạn chế sai sót". Bộ Quốc phòng cần tăng cường quân số giải mã cho các đơn vị. Ðẩy mạnh thông tin, tuyên truyền đi đôi động viên, khuyến khích toàn quân, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tích cực cung cấp thông tin về giải mã.
Thiếu tướng Phạm Thanh Sơn, Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng Quân khu 1 tha thiết: "Từ kết quả giải mã KH, PH đơn vị quân đội trong chiến tranh, đề nghị quan tâm hơn nữa đến việc TK, QTHCLS và giải quyết chế độ chính sách với người có công, thương binh, CCB trong các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh tuyên truyền, vận động nhân dân biên giới tham gia, cần hỗ trợ vật chất giúp đồng bào vùng sâu, vùng xa biên giới, vì trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, nơi đây thường diễn ra các trận đánh ác liệt của quân và dân ta... ".
Tại Hội nghị tổng kết thực hiện Chỉ thị 07 vừa qua, Thượng tướng Nguyễn Thành Cung, Thứ trưởng Quốc phòng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia 1237, Trưởng Ban chỉ đạo thực hiện Chỉ thị 07 nhấn mạnh, thực hiện Chỉ thị 07 phải là nhiệm vụ thường xuyên với tinh thần: "Còn liệt sĩ chưa rõ thông tin thì còn giải mã KH, PH đơn vị" và ngược lại: "Những đơn vị mà thông tin về liệt sĩ còn thiếu hoặc chưa chính xác thì phải bằng nhiều biện pháp xác định bằng được danh tính liệt sĩ".
Mới đây, trong buổi tiếp CCB Sư đoàn 356 - đơn vị lập nhiều thành tích trong bảo vệ biên giới phía bắc 40 năm về trước, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang yêu cầu "phải làm tốt chế độ chính sách với những người có công, quy tập hài cốt những liệt sĩ còn sót lại trên chiến trường, lập đài tưởng niệm các liệt sĩ, trước mắt là với cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 356, sau đó là các đơn vị cùng tham gia bảo vệ đất nước.
Phương châm ấy, chỉ đạo ấy, sẽ góp phần thắp lên niềm tin, làm vợi bớt nỗi đau chiến tranh, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, nhất là thân nhân gia đình liệt sĩ và đông đảo CCB.
* Một số mật danh, ký hiệu đơn vị
Bộ binh: Binh đoàn Quyết thắng: Quân đoàn 1; Binh đoàn Hương Giang: Quân đoàn 2; Binh đoàn Tây Nguyên: Quân đoàn 3; Binh đoàn Cửu Long: Quân đoàn 4... ; Sư đoàn Bình Trị Thiên: Sư đoàn 325; Sư đoàn Sao Vàng: Sư đoàn 3;...
Phòng không - Không quân: Ðoàn Không quân Hải Vân: Sư đoàn Không quân 372; Ðoàn Phòng không Hà Nội: Sư đoàn Phòng không 361...
Pháo binh: Ðoàn Anh Dũng: Lữ đoàn 675; Ðoàn Bến Hải: Lữ đoàn 164...
Công binh: Ðoàn Hải Vân: Lữ đoàn 414 (Quân khu 4); Ðoàn Lũng Lô: Lữ đoàn 219...
Cao xạ: Ðoàn Hoa Lư: Trung đoàn 219; Ðoàn Lê Lợi: Trung đoàn 231...
Ra-đa: Ðoàn Ba Bể: Trung đoàn 291; Ðoàn Sông Mã: Trung đoàn 290...
Nguồn: Cục Quân lực (Bộ Tổng Tham mưu - Bộ Quốc phòng)
(*) Xem Báo Nhân Dân từ số ra ngày 13-10-2014.
