Thiếu thuốc, thiếu vật tư y tế ảnh hưởng không nhỏ đến công tác khám, chữa bệnh tại các địa phương, gây nhiều hệ lụy cho người bệnh. Ngoài nguyên nhân về cơ chế, chính sách trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về đấu thầu thuốc, vật tư y tế tập trung còn có nguyên nhân sợ trách nhiệm của những cá nhân liên quan.
Trước tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế thuộc danh mục bảo hiểm y tế tại các cơ sở y tế công lập, tại Công văn số 2206/BYT-BH ngày 29/4/2002, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn chỉ đạo: Bộ Y tế đề nghị thủ trưởng các đơn vị nghiên cứu, tổ chức thực hiện đầy đủ, đúng các quy định của Luật Bảo hiểm y tế và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để đáp ứng việc khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế; thực hiện đầy đủ các trách nhiệm có liên quan theo quy định của pháp luật về đấu thầu, mua sắm thuốc, vật tư y tế... để cung ứng đầy đủ, kịp thời thuốc, vật tư y tế, bảo đảm quyền lợi của người tham gia bảo hiểm y tế.
Tâm lý sợ... trách nhiệm
Tuy nhiên, qua tìm hiểu thực tế, chúng tôi thấy rõ tâm lý sợ trách nhiệm liên quan việc tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về đấu thầu thuốc tập trung, vật tư y tế tại các cơ sở khám, chữa bệnh và ngành y tế tại các địa phương. Theo bà Lê Thiện Quỳnh Như, Phó Chánh văn phòng Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh, nhân viên y tế có tâm lý lo ngại khi thực hiện các thủ tục mua sắm thuốc vì sợ sai phạm. Nhiều bác sĩ, dược sĩ, kỹ sư rất lo lắng, hoang mang với công việc được giao, cần được sự hỗ trợ, hướng dẫn của các cơ quan chức năng và cần có một hành lang pháp lý rõ ràng hơn để bảo vệ nhân viên y tế.
Theo bác sĩ Hoàng Ngọc Hà, Phó Giám đốc Bệnh viện đa khoa tỉnh Nam Định, bối cảnh phức tạp, "sóng gió" hiện tại của ngành y tế cũng khiến các đơn vị khám, chữa bệnh e dè tổ chức đấu thầu. Một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý trong ngành y tế có tâm lý hoang mang, không biết những gì mình làm có sai sót dẫn đến phải chịu trách nhiệm trước pháp luật hay không...
Theo Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Hà Nam Trương Thanh Phòng, việc đấu thầu hóa chất, vật tư y tế và phương pháp xây dựng giá kế hoạch chưa cụ thể, còn nhiều hạn chế; trong quá trình tổ chức thực hiện phải thường xuyên xin ý kiến của cơ quan cấp trên và các ngành có liên quan, ranh giới giữa đúng và sai rất mong manh.
Ngày 17/6/2022, Bộ Y tế cho biết, nguyên nhân chính dẫn tới thiếu thuốc, vật tư y tế là do tâm lý lo ngại, sợ sai, dẫn đến không dám làm, không dám đấu thầu, mua sắm của một số địa phương và đơn vị, mặc dù Bộ Y tế và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đã thực hiện việc phân cấp thẩm quyền mua sắm, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị.
Một số địa phương giao cho các đơn vị chủ động tự đấu thầu, thay vì đấu thầu tập trung như trước, nhưng các đơn vị vẫn tỏ ra lúng túng. Một số doanh nghiệp, nhà cung cấp cũng e ngại cung ứng hàng hóa cho các đơn vị công lập do liên quan giá chưa hợp lý; thủ tục đấu thầu, thủ tục thanh toán phức tạp, khó khăn… việc hiểu và thực hiện Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, cụ thể là về thẩm quyền quyết định mua sắm từ các nguồn thu của đơn vị sự nghiệp công lập được giao tự chủ về tài chính chưa thống nhất dẫn đến việc đấu thầu, mua sắm của các đơn vị sự nghiệp công lập bị chững lại, chưa tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu cung cấp tài sản, hàng hóa, dịch vụ kể từ khi nghị định có hiệu lực...
Tháo gỡ bằng cách nào?
Nhằm khắc phục tạm thời tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế, thành phố Hải Phòng đã giao Trung tâm Kiểm nghiệm dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm thực hiện đấu thầu mua sắm tập trung các loại thuốc thông thường cho toàn ngành theo danh mục của Bộ Y tế. Số lượng thuốc được tổng hợp từ các đơn vị khám, chữa bệnh và được Ủy ban nhân dân thành phố phê duyệt với giá trị khoảng 800 tỷ đồng/năm, và bảo đảm cung ứng từ 65% đến 67% số lượng thuốc sử dụng tại các đơn vị. Thành phố phân cấp cho các đơn vị chủ động mua sắm theo phê duyệt của Giám đốc Sở Y tế đối với gói thầu dưới 500 triệu đồng và theo phê duyệt của Ủy ban nhân dân thành phố với gói thầu trên 500 triệu đồng. Các quận, huyện được phân cấp mua sắm các gói thầu dưới 100 triệu đồng…
Trong cuộc họp gần đây với Sở Y tế, bà Trần Thị Bích Hằng, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Bình giao cho đơn vị chủ động báo cáo, xin ý kiến Bộ Y tế, Bảo hiểm xã hội Việt Nam về những khó khăn, vướng mắc do quy định, hướng dẫn của bộ, ngành Trung ương liên quan công tác đấu thầu hiện nay. Sở Y tế khẩn trương chỉ đạo Bệnh viện đa khoa tỉnh hoàn thiện các bước tiếp theo của quy trình lựa chọn nhà thầu gói thầu mua sắm hóa chất, vật tư y tế theo đúng quy định hiện hành, sớm có kết quả phê duyệt…
Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Nam Định Trần Huy Đoàn khẳng định: Suốt vài tháng nay, Sở Y tế Nam Định huy động 35 cán bộ thuộc các đơn vị trực thuộc tập trung chấm thầu, làm việc với cường độ cao từ 7 giờ sáng đến 10 giờ tối mỗi ngày để nhanh chóng có kết quả thầu, kịp thời cung ứng thuốc cho 45 đơn vị trên địa bàn tỉnh. Chậm nhất là giữa tháng 7, Sở sẽ hoàn tất hai gói thầu trị giá hơn 800 tỷ đồng, để các đơn vị ký hợp đồng với nhà thầu theo danh mục đã phê duyệt.
Theo Phó Giám đốc phụ trách Sở Y tế Đắk Nông Trần Quang Hào, địa phương đã vận dụng linh hoạt một số quy định hiện hành để có nguồn cung ứng tốt nhất, nhanh nhất, kịp thời khám và điều trị cho người bệnh. Để có sự thống nhất về mặt văn bản chỉ đạo và hướng dẫn nghiệp vụ, các bộ, ngành liên quan cần kiểm tra, rà soát, thống nhất trong chỉ đạo; đồng thời hướng dẫn bằng văn bản cụ thể, nhất là giữa hai ngành y tế và bảo hiểm xã hội để thực hiện đồng bộ trong cả nước, tránh mỗi nơi làm một kiểu, gây khó khăn cho các đơn vị.
Phó Giám đốc Sở Y tế Nghệ An Trần Minh Tuệ cho rằng, thay vì đấu thầu tập trung như trước đây, tỉnh Nghệ An đang chỉ đạo từ năm 2023 trở đi, giao Sở Y tế tổ chức đấu thầu tập trung đối với 129 mặt hàng thuốc theo danh mục đấu thầu tập trung cấp địa phương, còn hơn 1.000 mặt hàng khác sẽ giao các bệnh viện và trung tâm y tế tuyến huyện tự tổ chức đấu thầu cho đơn vị mình.
Theo bác sĩ Phạm Phú Trường Giang, Phó Giám đốc phụ trách Sở Y tế Cần Thơ, Sở Y tế tham mưu trình Ủy ban nhân dân thành phố cho phép các bệnh viện chuyên khoa được mua sắm thuốc theo nhu cầu điều trị của bệnh viện và các loại thuốc trong danh mục bảo hiểm y tế để điều trị cho người bệnh. Riêng vật tư y tế, sinh phẩm xét nghiệm, Sở đã tiến hành thủ tục đấu thầu mua sắm tập trung, dự kiến cuối tháng 6, sẽ có vật tư cung cấp cho các bệnh viện…
Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục kiến nghị Bộ Y tế và các bộ, ngành liên quan sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, cụ thể về quy trình xây dựng danh mục, cách lập dự toán,… nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc về đấu thầu, mua sắm. Sở đã tham mưu trình Ủy ban nhân dân thành phố đề án thành lập Trung tâm mua sắm tập trung.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh Dương Anh Đức cho biết: Dự kiến đề án Trung tâm mua sắm tập trung của ngành y tế sẽ được Ủy ban nhân dân thành phố xem xét phê duyệt trong tháng 7/2022, sau khi được Sở Nội vụ thẩm định. Việc hình thành Trung tâm mua sắm tập trung của ngành y tế sẽ giúp giải quyết những hạn chế nêu trên.
Ngày 14/6/2022, Bảo hiểm xã hội Việt Nam ban hành Công văn số 1576/BHXH-CSYT gửi Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc bảo đảm cung ứng thuốc, vật tư y tế phục vụ khám, chữa bệnh.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề nghị Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố phối hợp Sở Y tế, các cơ sở khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế theo dõi tiến độ đấu thầu thuốc của từng gói thầu tập trung, đấu thầu bổ sung tại Sở Y tế, các cơ sở khám, chữa bệnh để kịp thời có ý kiến, tránh đấu thầu chậm dẫn đến thiếu thuốc phục vụ điều trị và phát sinh việc mua sắm thuốc không đúng quy định; tham gia có hiệu quả quá trình lựa chọn nhà thầu cung ứng thuốc tại các Hội đồng đấu thầu, nhằm lựa chọn nhà thầu đủ năng lực cung ứng thuốc bảo đảm chất lượng, tiết kiệm và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu điều trị theo hướng dẫn của Bảo hiểm xã hội Việt Nam; phối hợp Sở Y tế chỉ đạo và hướng dẫn các cơ sở khám, chữa bệnh trên địa bàn có ngay các giải pháp cung ứng kịp thời, đầy đủ thuốc, vật tư y tế để điều trị cho người bệnh bảo hiểm y tế...; chủ động đề nghị Sở Y tế, các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế tổ chức đấu thầu mua sắm theo hướng dẫn của Bộ Y tế đối với các thuốc thuộc danh mục đấu thầu tập trung cấp quốc gia, thuốc được áp dụng hình thức đàm phán giá khi chưa có kết quả đấu thầu.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng yêu cầu Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố phối hợp Sở Y tế đề nghị các cơ sở khám, chữa bệnh trên địa bàn rà soát kết quả đấu thầu, số lượng vật tư y tế còn tồn và thời gian dự kiến sử dụng hết tại cơ sở khám, chữa bệnh, thời gian dự kiến hoàn thành thủ tục đấu thầu để xây dựng kế hoạch và thực hiện đấu thầu mua sắm, bảo đảm cung ứng đầy đủ, kịp thời vật tư y tế phục vụ khám, chữa bệnh; Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố chủ động cung cấp thông tin về kết quả đấu thầu vật tư y tế tại các địa phương, đơn vị (do Bảo hiểm xã hội Việt Nam đăng tải trên trang thông tin điện tử) để các Hội đồng đấu thầu vật tư y tế trên địa bàn tham khảo, lựa chọn chủng loại vật tư y tế và xây dựng giá kế hoạch phù hợp, đúng quy định của pháp luật đấu thầu…
Tại cuộc họp trực tuyến của Chính phủ ngày 20/6/2022, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chỉ đạo: Việc giải quyết những khó khăn trong mua sắm, đấu thầu không phải chỉ bằng mệnh lệnh hành chính mà phải được tháo gỡ bằng các biện pháp linh hoạt, cụ thể, nhất là hoạt động đấu thầu tập trung. Trên cơ sở tập hợp mọi vướng mắc của địa phương trong mua sắm, đấu thầu thuốc, trang thiết bị, vật tư y tế, Bộ Y tế khẩn trương làm việc với Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư để có văn bản tháo gỡ ngay…
-----------------------------------
(*) Xem Báo Nhân Dân từ số ra ngày 22/6/2022.
* Tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong đấu thầu thuốc, vật tư y tế
