Thận trọng khi đầu tư đường BOT trên địa bàn Bình Phước

Dày đặc trạm thu phí BOT

Nhiều doanh nghiệp và người dân có phương tiện đi từ TP Hồ Chí Minh lên các tỉnh Tây Nguyên và chiều ngược lại luôn than phiền khi phải đi trên một con đường duy nhất nhưng có quá nhiều trạm thu phí. Bị chia thành nhiều khúc, khoảng cách giữa các trạm thu phí dù không bảo đảm khoảng cách 70 km, nhưng vẫn được chấp nhận. Đó là thực tế đang diễn ra trên quốc lộ 14, đoạn từ thị xã Đồng Xoài (Bình Phước) đến TP Plây Cu (Gia Lai). Chỉ tính riêng quốc lộ 14, các phương tiện phải đi qua sáu trạm thu phí tại Gia Lai, Đác Lắc, Đác Nông với mức phí khá cao.

Cụ thể, hành trình từ TP Hồ Chí Minh đi huyện Bù Đăng (Bình Phước), với quãng đường 150 km, nhà xe sẽ phải qua năm trạm thu phí, bình quân chỉ 30 km một trạm. Ngay khi vừa tới đất Bình Phước vài trăm mét, đã có trạm thu phí Tân Lập (huyện Đồng Phú) trấn giữ, chỉ chạy thêm chừng 20 km theo hướng lên Tây Nguyên, tiếp tục gặp trạm thu phí số 2 (huyện Đồng Xoài) - trạm thu phí thứ năm của hành trình từ TP Hồ Chí Minh đi Bù Đăng. Nếu tính kỹ, từ trạm thu phí đầu tiên đến trạm cuối cùng, khoảng cách chỉ là khoảng 100 km! Để “né” các trạm thu phí được bố trí dày đặc theo hướng đường trên, các nhà xe từ TP Hồ Chí Minh đi Bù Đăng tìm cách đi theo hướng Chơn Thành; nhưng vẫn “dính” bốn trạm thu phí.

Theo một lái xe, tại hai tuyến quốc lộ 13 và 14, từ đầu tỉnh Đác Nông đến bến xe Miền Đông (TP Hồ Chí Minh) dài khoảng 330 km nhưng có tới bảy trạm thu phí, trung bình hơn 40 km đặt một trạm, thậm chí một số trạm chỉ có khoảng cách chưa đầy 20 km. Một số người dân cũng tỏ ra bức xúc, cho rằng quốc lộ 14 bố trí quá nhiều trạm thu phí BOT là chưa hợp lý so với điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn của vùng Tây Nguyên.

Ngoài Bù Đăng, nhiều tuyến đường đi về các huyện khác của Bình Phước như TP Hồ Chí Minh đi Phước Bình, Phước Long, Bù Gia Mập,... cũng khiến các nhà xe “đau đầu” vì trạm thu phí dày đặc. Còn nếu từ TP Hồ Chí Minh đi đến cửa khẩu quốc tế Hoa Lư (Bình Phước), chỉ có con đường thuận tiện nhất là quốc lộ 13. Khi lưu thông trên tuyến đường này, các phương tiện đều phải đi qua các trạm thu phí BOT như Lái Thiêu, Suối Giữa (tỉnh Bình Dương), Tân Khai (Hớn Quản, Bình Phước). Với một đoạn tuyến đang tiếp tục được đầu tư xây dựng theo hình thức BOT tại Bình Long (Bình Phước), tuyến quốc lộ 13 sẽ tiếp tục phải “nai lưng” gánh thêm một trạm BOT nữa.

Xét khoảng cách từ trung tâm TP Buôn Ma Thuột (Đác Lắc) đi TP Hồ Chí Minh dài 360 km, “cõng” tới tám trạm thu phí, bình quân mỗi trạm chỉ cách nhau 45 km. Như vậy có thể thấy, phương tiện di chuyển theo các hành trình trên đang “chóng mặt” với việc trả phí đường bộ do mật độ đặt trạm quá dày so với quy định. Theo thông tin từ Sở Giao thông vận tải tỉnh Bình Phước, đến cuối năm 2017, tỉnh đã kêu gọi đầu tư và đưa vào sử dụng năm công trình BOT đường bộ. Năm công trình BOT đã được kêu gọi đầu tư tại Bình Phước tuy chỉ có tổng cộng chiều dài hơn 168 km cầu, đường, song đã có đến bảy trạm thu phí hoàn vốn. Như vậy, trên địa bàn Bình Phước, cứ hơn 24 km lại mọc ra một trạm BOT. Thậm chí, có trường hợp chỉ đầu tư theo hình thức BOT cho 32,3 km đường, nhưng Công ty cổ phần Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng Bình Phước đã được các cấp có thẩm quyền phê duyệt, chấp thuận đặt hai trạm thu phí.

Nguy cơ chồng chéo các dự án BOT

Mới đây nhất, UBND tỉnh Bình Phước lại tiếp tục phê duyệt và khởi công dự án đầu tư xây dựng đường Đồng Phú - Bình Dương trên địa bàn huyện Đồng Phú theo hình thức BOT với tổng vốn đầu tư giai đoạn 1 hơn 1.480 tỷ đồng, tổng chiều dài tuyến đường là hơn 41 km, điểm đầu giao nhau quốc lộ 14 tại Km 946, thuộc địa bàn xã Đồng Tâm (huyện Đồng Phú), điểm cuối gần mỏ đá Tân Lập (ranh giới giữa hai tỉnh Bình Phước và Bình Dương). Dự án này ngay sau khi được phê duyệt đã gây nhiều tranh cãi giữa các cơ quan quản lý và tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn, ảnh hưởng cuộc sống của người dân trong vùng và phương tiện qua lại.

Mục tiêu đầu tư xây dựng đường Đồng Phú - Bình Dương theo phương án được phê duyệt nhằm hoàn thiện mạng lưới giao thông, bảo đảm nhu cầu giao thông vận tải cho Khu đô thị - dịch vụ - công nghiệp Đồng Phú, tạo điều kiện kết nối hạ tầng không gian phát triển kinh tế của các địa phương như TP Hồ Chí Minh, Bình Dương đi Bình Phước và các tỉnh Tây Nguyên. Tuy nhiên, trên thực tế, với mật độ trạm thu phí đã được bố trí dày đặc trước đó, cùng mức thu phí cao đã đẩy giá cước vận tải tăng, làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Nếu đường Đồng Phú - Bình Dương được đưa vào khai thác, số lượng trạm thu phí các dự án BOT tại Bình Phước sẽ càng dày thêm và hiệu quả kinh tế chưa được kiểm chứng rõ ràng. Tuyến đường mới này song song với quốc lộ 14 đoạn từ Cầu 38 đến thị xã Đồng Xoài (Bình Phước) đã được đầu tư nâng cấp, mở rộng theo hình thức BOT.

Dự án BOT Cầu 38 - Đồng Xoài do UBND tỉnh Bình Phước ký hợp đồng số 261/HĐ.BOT-BINHPHUOC từ tháng 8-2009 để thực hiện, sau đó được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chuyển đổi cơ quan nhà nước có thẩm quyền từ UBND tỉnh Bình Phước về Bộ Giao thông vận tải (GTVT) quản lý. Công trình này đã đưa vào khai thác và tổ chức thu phí ổn định từ giữa tháng 5-2015 đến nay. Việc phê duyệt dự án đầu tư tuyến đường mới Đồng Phú - Bình Dương đấu nối vào quốc lộ 14 và đặt trạm thu phí hoàn vốn sẽ phát sinh vấn đề làm giảm doanh thu hoàn vốn và phá vỡ phương án tài chính ban đầu của dự án cũ, khiến nhà đầu tư dự án BOT Cầu 38 - Đồng Xoài trên quốc lộ 14 có nguy cơ phá sản và hợp đồng với Bộ GTVT bị ảnh hưởng. Chính vì vậy, cuối tháng 1 vừa qua, Thứ trưởng GTVT Lê Đình Thọ đã có văn bản hỏa tốc yêu cầu các đơn vị liên quan của Bộ và nhà đầu tư nghiên cứu phương án xử lý trạm thu phí dự án BOT Cầu 38 - Đồng Xoài.

Bộ GTVT nhận định, UBND tỉnh Bình Phước trong quá trình duyệt dự án chưa thỏa thuận với Bộ GTVT việc đấu nối với quốc lộ 14 đoạn qua tỉnh Bình Phước và chưa đánh giá đầy đủ tác động ảnh hưởng đến trạm thu phí của dự án BOT đoạn từ cầu 38 đến TP Đồng Xoài. Do đó, khi tuyến đường BOT Đồng Phú - Bình Dương hoàn thành xây dựng, lưu lượng xe qua trạm thu phí trên quốc lộ 14 (tại Km 957+400) dự kiến có thể giảm đến 70 - 80% vào năm 2020. Điều này làm phá vỡ phương án tài chính của dự án BOT cũ, dẫn tới nguy cơ biến khoản nợ ngân hàng của nhà đầu tư thành nợ xấu.

Trong khi đó, phương án được đưa ra là di dời trạm thu phí nêu trên đến vị trí mới ở Km 942+600 đã gặp phải khó khăn do UBND tỉnh Bình Phước phê duyệt phương án đặt hai trạm thu phí hoàn vốn cho dự án BOT Đồng Phú - Bình Dương chỉ cách nhau hơn 40 km và cách khoảng 8 km so với vị trí điểm đấu nối giữa tuyến Đồng Phú - Bình Dương với quốc lộ 14. Đồng thời, với vị trí đặt trạm mới tại Km 942+600 trên quốc lộ 14, phương tiện ô-tô đi qua đây vào đường Đồng Phú - Bình Dương dài chưa đến 50 km phải đi qua ba trạm BOT.

Ngoài ra, việc đầu tư xây dựng tuyến đường Đồng Phú - Bình Dương theo hình thức BOT sẽ gây ảnh hưởng lớn đến đời sống của người dân chung quanh tuyến đường. Theo báo cáo, tuyến đường đi qua sáu xã của huyện Đồng Phú, diện tích đền bù, giải phóng mặt bằng hơn 2,9 triệu m2 đất. Trong số này, phần lớn là đất của các hộ dân đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hầu hết sử dụng trồng cây lâu năm như cao-su, hồ tiêu, điều,... Vì vậy, UBND tỉnh Bình Phước cần thận trọng nghiên cứu, xem xét tác động toàn diện của dự án BOT mới, nhằm bảo đảm quyền lợi giữa các bên và phía ngân hàng, đồng thời tránh gây những hệ lụy không cần thiết về sau.