Chất lượng hạ tầng giao thông thấp, kết nối thiếu đồng bộ
Thời gian qua, lĩnh vực giao thông nổi lên một số vấn đề liên quan đến đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, nhất là các công trình giao thông trọng điểm, được dư luận xã hội, cử tri đặc biệt quan tâm, được Quốc hội lựa chọn chất vấn.
Giải trình về nhóm vấn đề này, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng cho biết, thời gian qua, Nhà nước đã dành nhiều ngân sách và huy động các nguồn lực để đầu tư hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông. Do đó, hệ thống hạ tầng giao thông đã có sự phát triển nhanh chóng, góp phần giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Tuy nhiên, trong lĩnh vực phát triển kết cấu hạ tầng giao thông còn nhiều hạn chế, bất cập như hệ thống hạ tầng giao thông hiện chất lượng còn thấp, kết nối còn thiếu đồng bộ, còn nhiều nút thắt cần phải giải quyết. Trong đó, xét về đường bộ, tỷ lệ đường cao tốc thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực, mới chỉ có 977 km đường cao tốc trên tổng số 295.000 km đường bộ. Hệ thống đường sắt nước ta được xây dựng cách đây cả trăm năm đã cũ kỹ, lạc hậu, thiếu an toàn. Hệ thống sân bay cảng biển tuy đã có bước phát triển, nhưng tình trạng quá tải tại một số sân bay như Tân Sơn Nhất, Nội Bài đang gia tăng. Giao thông đường thủy nội địa chưa được khai thác hiệu quả
Bên cạnh đó, việc kết nối các loại hình giao thông với nhau cũng như kết nối với các khu vực kinh tế, đô thị còn chậm và thiếu đồng bộ. Việc đầu tư hạ tầng cho vùng Tây Bắc, Đông Bắc, kết nối giao thông giữa khu vực Tây Nguyên với khu vực duyên hải miền Trung, khu vực TP Hồ Chí Minh còn nhiều khó khăn.
Về đầu tư phát triển hạ tầng các đô thị lớn còn chậm, đặc biệt là hệ thống đường sắt đô thị đã ảnh hưởng đến ách tắc giao thông, ô nhiễm môi trường,… Đầu tư cho hạ tầng tại một số khu vực còn chưa đáp ứng yêu cầu của sự phát triển.
Cơ cấu của các loại hình vận tải còn mất cân đối. Hệ thống đường sắt mới đáp ứng được 1,31% tổng lượng vận chuyển hàng hóa và 1,97% tổng lượng hành khách.
Đặc biệt là những tồn tại, hạn chế trong quản lý đầu tư xây dựng các công trình ngành giao thông, như: Tình trạng tăng vốn, đội vốn ở những công trình trọng điểm; Nhiều công trình chậm tiến độ; Chất lượng công trình thấp; Việc quản lý đầu tư vận hành khai thác các dự án BOT giao thông còn nhiều bất cập, gây bức xúc cho người dân; Còn nhiều lo ngại về lựa chọn nhà đầu tư kém năng lực; Công tác quản lý xe vận tải còn nhiều lúng túng, đặc biệt là với xe hợp đồng điện tử; Tình trạng trật tự an toàn giao thông vẫn diễn biến phức tạp cả trong lĩnh vực đường bộ, đường sắt, đường thủy và đường hàng không.
Những giải pháp khắc phục hạn chế, nâng cao chất lượng hạ tầng giao thông
Theo Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, để khắc phục những hạn chế, yếu kém trong thời gian tới, Chính phủ sẽ triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm cải thiện, nâng cao chất lượng hạ tầng giao thông.
 |
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nêu một số giải pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế của ngành giao thông.
Trước hết cần phải đẩy nhanh tiến độ các dự án của ngành giao thông đã được bố trí vốn đầu tư công trung hạn (giai đoạn 2016 – 2020), cũng như các dự án đang dở dang, các dự án đối tác công - tư. Đẩy nhanh công tác lựa chọn nhà thầu để thực hiện đầu tư tuyến cao tốc Bắc-Nam và sân bay Tân Sơn Nhất.
Phó Thủ tướng cho biết, quan điểm của Thủ tướng Chính phủ là phải lựa chọn nhà thầu công khai, minh bạch theo đúng quy định của pháp luật. Ưu tiên các nhà thầu trong nước đủ năng lực. Đối với nhà thầu, nhà đầu tư nước ngoài thì phải là những nhà thầu có năng lực, trách nhiệm, có uy tín được kiểm chứng.
Bên cạnh đó, tập trung tháo gỡ khó khăn để đẩy nhanh tiến độ các dự án cao tốc: Trung Lương - Mỹ Thuận - Cần Thơ, tuyến Bắc Giang - Lạng Sơn; để cơ bản hoàn thành vào năm 2020 theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ. Tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ các dự án đường sắt đô thị, sớm đưa vào vận hành thương mại dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông.
Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ cải tạo nâng cấp các tuyến vận tải thuỷ nội địa đã có vốn, như tuyến kênh Chợ Gạo - là nút thắt của khu vực đồng bằng sông Cửu Long (đã có số vốn ban đầu là 500 tỷ đồng).
Tập trung giải quyết những tồn tại bất cập trong các dự án BOT giao thông, bảo đảm hài hoà lợi ích giữa nhà nước, nhà đầu tư, đặc biệt là lợi ích của người dân. Kiên quyết không đầu tư các dự án mới tại các tuyến độc đạo.
Rà soát lại các quy hoạch về kết cấu hạ tầng giao thông, xác định các “nút thắt lớn” để có kế hoạch đầu tư xây dựng. Đồng thời xây dựng chiến lược, kế hoạch đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông cho các giai đoạn tiếp theo (2021 – 2025; 2025 – 2030).
Đối với tất cả các dự án chưa được bố trí vốn trong đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020, cần phải chuyển sang giai đoạn 2021-2025 thậm chí 2030 trừ trường hợp huy động được vốn xã hội hoá.
Cần tập trung lựa chọn những dự án ưu tiên đầu tư trong giai đoạn 2020, trong đó dự kiến sẽ tập trung vào các nhiệm vụ chính, như: Đặt mục tiêu xây dựng đường cao tốc, nâng tổng số đường cao tốc nước ta đến 2020 là 2.000km và 2030 là 5.000km (trên quy hoạch là 6.500km), đồng thời bố trí vốn nâng cấp, cải tạo các tuyến giao thông hiện có; Cải tạo nâng cấp hạ tầng đường sắt hiện có; Tập trung đầu tư các đoạn kết nối đồng bộ các loại hình giao thông với các khu công nghiệp, khu kinh tế, cảng biển; Xây dựng một số đoạn của tuyến đường sắt tốc độ cao nối liền một số thành phố lớn nếu có đủ điều kiện, nếu không đủ nguồn lực, phải chuyển sang giai đoạn sau năm 2030.
Dự kiến nguồn vốn đầu tư cho giai đoạn 2021-2030, cân đối các nguồn vốn ngân sách và các nguồn vốn huy động xã hội, xác định rõ các công trình dùng vốn ngân sách, các công trình dùng vốn ODA, các công trình dùng vốn xã hội, hoặc vốn hỗn hợp; từ đó làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư.
Cuối cùng cần xác định các cơ chế đặc thù để huy động nguồn lực cho đầu tư hạ tầng giao thông. Đồng thời tăng cường công tác quản lý đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông từ khâu lập, thẩm định, quyết định phê duyệt dự án đầu tư, thiết kế kỹ thuật, tổng mức đầu tư đến khâu lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu có đủ năng lực thực hiện dự án. Trong đó đặc biệt chú trọng quản lý chặt chẽ quá trình thi công, nghiệm thu, bàn giao, đưa công trình vào khai thác sử dụng.
