Đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” (12/1972-12/2022), 50 năm trao trả phi công Mỹ bị bắt giam tại các trại giam miền bắc (1973-2023), Ban Quản lý Di tích nhà tù Hỏa Lò đã tổ chức trưng bày sống lại ký ức một thời oanh liệt đó.
Nhà tù Hỏa Lò vốn được người Pháp xây dựng. Đây là nơi từng giam giữ nhiều chí sĩ yêu nước, chiến sĩ Cách mạng trước năm 1954. Sau này, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, nhà tù được sử dụng làm nơi giam giữ nhiều phi công Mỹ do quân và dân ta bắt được khi máy bay của họ bị bắn cháy trên bầu trời miền bắc. Nhà tù Hỏa Lò bây giờ đã là một di tích, một địa chỉ du lịch nổi tiếng của Thủ đô. Đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” (12/1972-12/2022), 50 năm trao trả phi công Mỹ bị bắt giam tại các trại giam miền bắc (1973-2023), Ban Quản lý Di tích nhà tù Hỏa Lò đã tổ chức trưng bày chuyên đề với chủ đề “Khoảng lặng”. Trưng bày được tổ chức theo 2 phần nội dung: “Những ngày đỏ lửa” và “Sau bức tường đá”.
Phần trưng bày “Những ngày đỏ lửa” tái hiện những ngày cuối năm 1972, cả bầu trời miền bắc rung chuyển trong “vòng cung lửa” của các loại vũ khí hiện đại; từng ngôi nhà, dãy phố Hà Nội, Hải Phòng phải hứng chịu những trận bom rải thảm của máy bay B52, khiến cho “đất rung, ngói tan, gạch nát”.
Nhưng với niềm tin chiến thắng, Hà Nội, Hải Phòng và các thành phố khác đều trở thành "chiến trường" đặc biệt. Nhân dân nhanh chóng thích ứng với cuộc sống vừa sản xuất, vừa chiến đấu. Hệ thống còi báo động, loa phát thanh, kẻng báo động, trạm quan sát máy bay địch được lập ở khắp nơi. Đặc biệt, bằng sự dũng cảm, sáng tạo, bộ đội ra-đa đã “vạch nhiễu tìm thù”; bộ đội phòng không-không quân thành “Rồng lửa”, “Én bạc” xuất kích đánh bại cuộc tập kích chiến lược của địch, góp phần quyết định làm nên kỳ tích “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” của thế kỷ 20.
Ở nội dung “Sau bức tường đá”, trưng bày gợi lại hình ảnh những phi công thuộc lực lượng Không quân và Hải quân Mỹ bị bắt giam tại Nhà tù Hỏa Lò (lúc này có tên là Trại giam Hỏa Lò), trong đó phần lớn là những phi công đã tham chiến trong trận “Điện Biên Phủ trên không” năm 1972. Ở phần trưng bày này, Ban Tổ chức đã giới thiệu hình ảnh, hiện vật về cuộc sống phi công Mỹ trong trại giam. Họ đã được đối xử nhân đạo, được hưởng nhiều chế độ tốt hơn so với cuộc sống người Việt Nam đương thời. Ban Tổ chức cũng đã giới thiệu những lá thư, những bức vẽ họ gửi về gia đình từ Trại giam Hỏa Lò. Đó chính là “khoảng lặng” sau những trận chiến.
Để làm nổi bật từng phần nội dung, trưng bày giới thiệu nhiều hiện vật giá trị, như Huy hiệu Bác Hồ mà phi công Nguyễn Văn Cốc được trao tặng khi bắn rơi máy bay Mỹ năm 1967; máy đo huyết áp, ống nghe của Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai sử dụng để khám bệnh cho người dân sau những trận ném bom của máy bay Mỹ tại Hà Nội, năm 1972; thư của Trung tá Hải quân Walter Eugene Wilber viết gửi con trai trong thời gian ở Trại giam Fafilm đường Nguyễn Trãi (Hà Nội) nhân dịp Giáng sinh, năm 1970...
Bên cạnh đó, trưng bày cũng đã tái hiện nhiều hình ảnh nổi bật của giai đoạn lịch sử những năm 1964-1973 tại miền bắc Việt Nam, với hệ thống đường giao thông hào, chiếc kẻng làm từ vỏ bom, hố tránh bom cá nhân, mũ bện rơm…
Tham quan trưng bày, công chúng được trải nghiệm chui hào giao thông khi có báo động, xem hoạt cảnh tái hiện công tác khẩn trương chuẩn bị sơ tán của nhân dân miền bắc…
Trưng bày “Khoảng lặng” còn là dịp để công chúng và du khách gặp gỡ, giao lưu với các nhân chứng lịch sử, các cựu tù chính trị từng bị bắt giam trong các nhà tù thực dân, đế quốc, như: Thiếu tướng Huỳnh Đắc Hương; Trung tướng Nguyễn Đức Soát; Trung tướng Phạm Tuân; Trung tướng Phạm Phú Thái; thân nhân phi công Mỹ từng bị bắt giam tại Trại giam Hỏa Lò…
Trong những ngày Thủ đô và cả nước kỷ niệm 50 năm Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” (12/1972-12/2022), Trưng bày “Khoảng lặng” tạo cơ hội cho mọi người nhìn lại quá khứ, ôn lại những chiến thắng, những đau thương để thêm trân trọng những gì cha anh đã trải qua, trân trọng hòa bình hiện tại.
