Sở hữu trí tuệ ở Việt Nam: Những cái tên gần giống... sự thật

Tuy nhiên, đây mới chỉ là sự lợi dụng của những cái tên. Trên thị trường hiện nay không hiếm những sản phẩm có chung một công dụng, có nhãn mác giống y hệt nhưng chỉ thay đổi vài chi tiết nhỏ vẫn được bày bán công khai. Loại bỏ ra ngoài những câu chuyện về đạo đức, chỉ tính trên việc kinh doanh đơn thuần, cũng cho thấy giờ đây người ta đã không ngần ngại lợi dụng những thương hiệu lớn để trục lợi cho mình, bất chấp sự an toàn và quyền lợi của người tiêu dùng bị vi phạm trầm trọng. Nhiều vụ vi phạm sở hữu trí tuệ đã và đang gây tranh cãi không dứt, qua đó cho thấy dường như sở hữu trí tuệ vẫn còn là một thứ xa xỉ với nhiều người và là một thứ mới mẻ với các cơ quan chức năng.

Mới đây, một vụ việc gây xôn xao dư luận là sản phẩm thuốc Hoạt huyết dưỡng não của Traphaco đã có mặt trên thị trường 10 năm bỗng nhiên có thêm một... "đứa em song sinh". Nhãn hiệu của Traphaco đã có đăng ký và kiểu dáng bao bì trên hộp được đăng ký độc quyền đến năm 2008. Thế nhưng hiện nay trên thị trường, đặc biệt là thị trường Hải Phòng, Công ty Haipharco đã sản xuất và cho lưu thông một sản phẩm thuốc Hoạt huyết dưỡng não có bao bì ngoài và vỉ thuốc giống hệt với sản phẩm thuốc Hoạt huyết dưỡng não của Traphaco, gây lầm lẫn cho người tiêu dùng và ảnh hưởng đến uy tín của chủ nhãn hiệu.

Vụ việc này đã được Cục Sở hữu trí tuệ tiếp nhận giải quyết và xác định đây là một hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Và theo Cục Sở hữu trí tuệ thì Traphaco hoàn toàn có thể đến các cơ quan có thẩm quyền có những biện pháp buộc chủ thể này chấm dứt việc sử dụng hộp thuốc đó. Và Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cũng đã yêu cầu Công ty Haipharco (Dược Hải Phòng) ngừng ngay việc sản xuất và lưu hành hộp thuốc Hoạt huyết dưỡng não có các yếu tố vi phạm này.

Khi Chi cục quản lý thị trường Hải Phòng đến làm việc với Haipharco, Giám đốc công ty này đã tìm mọi cách từ chối làm việc, kéo dài thời gian và gây khó khăn cho đoàn kiểm tra. Khi Chi cục quản lý thị trường Hải Phòng cho lực lượng đến kiểm tra kho hàng của Haipharco tại Kiến An, Hải Phòng thì bảo vệ kho hàng này kiên quyết không cho mở vì lý do "giám đốc chưa cho mở".

Qua kiểm tra thuốc trên thị trường Hải Phòng, loại thuốc của Haipharco vẫn ngang nhiên lưu hành. Không chỉ có vậy, loại thuốc này còn được phân phối vào các bệnh viện. Tính đến thời điểm cuối năm 2005, Haipharco đã sản xuất 2,5 triệu viên thuốc và 18 nghìn hộp hoạt huyết dưỡng não giống với mẫu mã của Traphaco. Sự việc vi phạm kể trên đã được các cơ quan quản lý về dược phẩm cũng như Cục Sở hữu trí tuệ có kết luận rõ ràng, có yêu cầu xử lý nhưng điều kỳ lạ là đến nay, nó vẫn rơi vào im lặng do phía Sở Y tế Hải Phòng không có những động thái tích cực để giải quyết dứt điểm.

Hiện nay có không ít sản phẩm mà thoạt tiên người ta sẽ thấy có những đặc điểm tương đồng về mẫu mã và cái khác nhau duy nhất chính là... chất lượng. Một vụ việc cũng mới được xử lý gần đây, đó là sản phẩm nước súc miệng đóng chai thật T&B và nước đóng chai nhái nhãn hiệu T&P.

Nhìn hình dáng bên ngoài có thể thấy hai chai nước cùng kích cỡ, cùng một kiểu dáng, cùng luôn cả hình ảnh quảng cáo (miệng cười của một cô gái), cùng công dụng cùng... mã vạch quản lý chất lượng. Thế nhưng, khi lực lượng Quản lý thị trường Hà Nội đến kiểm tra cơ sở sản xuất Hoa Farm (nhà sản xuất nước súc miệng nhái T&P) mới biết sản phẩm này được sản xuất trong một cơ sở tồi tàn và rất mất vệ sinh, hệt một xưởng... rửa xe với những công cụ rất thô sơ. Điểm duy nhất để sản phẩm này cạnh tranh được với sản phẩm xịn là giá cả.

Cùng một chai nước súc miệng, nhưng giá hàng nhái chỉ bằng một phần ba đã "đánh gục" tâm lý ham đồ rẻ của người tiêu dùng, đặc biệt là những người lao động có thu nhập thấp. Đặc điểm chung của những vụ việc này là người tiêu dùng thấy... không phải đi bệnh viện nên cũng tặc lưỡi bỏ qua mà quên mất những công dụng cần thiết cho một loại sản phẩm nhất định.

Hai vụ việc kể trên chỉ là con số nhỏ trong muôn vàn những vụ việc mà các đơn vị thực hiện về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam phải giải quyết. Còn rất nhiều vụ vi phạm mà các đơn vị sản xuất ngại khiếu nại do thủ tục nhiêu khế và nhiều lý do liên quan đến chuyện kinh doanh của họ...

Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam Trần Việt Hùng đã từng trả lời báo chí rằng, hiện nay tình trạng làm hàng giả phổ biến đến mức trên thị trường có mặt hàng gì bán chạy là lập tức có hàng giả. Mỗi năm có tới không dưới 3.000 vụ vi phạm sở hữu trí tuệ bị xử lý hành chính và hơn 100 vụ phạm pháp hình sự. Việc bùng phát nạn hàng giả và tỷ lệ vi phạm sở hữu trí tuệ tại Việt Nam ngày càng tăng cao có những lý do và nguyên nhân cụ thể của nó. Nhưng một trong những lý do cụ thể được đưa ra là chúng ta chưa có được một khung hình phạt đủ mạnh. Vài triệu cho đến vài chục triệu đồng tiền phạt cho hành vi này không đáng là bao so với mức lợi nhuận mà các cơ sở sản xuất hàng nhái có được.

Sự thật thì có một, những cái gần giống thì lại rất nhiều. Và hàng xịn thì chỉ là một, còn những cái gần giống với nó lại xuất hiện ngay bên cạnh ngày càng nhiều hơn, giá cả phải chăng hơn. Một cuộc cạnh tranh không lành mạnh đã và đang diễn ra mà ở đó, trước hết và sau cùng, người tiêu dùng sẽ chịu thiệt hại. Có một cách làm giảm thiểu tình trạng này, như kinh nghiệm của người Ấn Độ, là phạt những kẻ vi phạm gấp hàng nghìn lần so với sản phẩm vi phạm. Bởi như thế sẽ khiến những sản phẩm xịn từ những thương hiệu lớn được coi trọng hơn và được trả lại giá trị chính xác của mình trên thị trường. Tuy nhiên, đó là một con đường dài...