Rap Việt trên hành trình khẳng định vị thế

Gần đây, đã có tới hai chương trình truyền hình lần đầu về rap cùng chiếm sóng giờ vàng ở Việt Nam, đó là Rap Việt và King of Rap, thu hút lượng người xem đông đảo mỗi tập phát sóng. Từ đây, công chúng được nhận diện rõ nét hơn về một thế hệ rapper (người chơi rap) đông và trẻ với nhiều màu sắc cá tính nổi bật. Đó là Binz, JustaTee, BigDaddy, Suboi, Đen Vâu, ICD, Dế Choắt, Pháo, RichChoi, GDucky, Tlinh, Lăng LD, Ricky Star… - những cái tên được dự đoán sẽ còn mang đến nhiều bất ngờ cho rap Việt. Thay vì chỉ đóng vai phụ, tham gia góp giọng trong những sản phẩm âm nhạc của các nghệ sĩ thuộc dòng mainstream (chính thống) như trước, nhiều rapper đã trở thành vai chính với những sản phẩm âm nhạc độc lập, sở hữu vài chục triệu lượt xem trên các nền tảng số. Không ít câu hát ở các bài rap nổi tiếng đã trở thành những trích dẫn được giới trẻ sử dụng một cách phổ biến trên mạng xã hội. Nhiều bài rap Việt liên tục “làm mưa làm gió” ở vị trí tốp đầu trên những bảng xếp hạng âm nhạc cả trong nước và ngoài nước. Rap bùng nổ như một phần không thể thiếu trong nhiều dự án quảng cáo của các nhãn hàng nổi tiếng ở Việt Nam… Ngay cả ở chương trình “Giọng hát Việt nhí thế hệ mới 2021” đang được phát sóng, rap cũng được sử dụng như chất liệu chính trong phần dự thi của các thí sinh nhỏ tuổi… Điều này cho thấy, rap đã làm nên một cuộc cách mạng ngoạn mục chưa từng có sau nhiều năm âm ỉ cháy như một nhánh nhỏ chưa thực sự tìm được chỗ đứng trong bản đồ nhạc Việt. Không ngoa khi dự đoán trong tương lai, sẽ có những thế hệ trẻ lớn lên với những bản nhạc rap. Thời kỳ hưng thịnh của rap Việt từ đây mới bắt đầu…
 
 Lý giải về sự trỗi dậy mạnh mẽ của rap Việt thời gian gần đây, nhiều chuyên gia âm nhạc cho rằng điểm mấu chốt nằm ở sự gặp gỡ giữa thế mạnh về loại hình âm nhạc của rap với tư duy, cảm xúc thẩm mỹ của giới trẻ hiện nay. Rap khác với tất cả những dòng nhạc khác ở sự tự do, phóng khoáng, sự rộng mở của biên độ sáng tạo. Rap cho phép người sáng tác được thể hiện cái tôi một cách trực diện, thẳng thắn thông qua những ca từ chân thực, có tính linh hoạt cao nên dễ tạo ra những tác động mạnh tới người nghe, nhất là giới trẻ - đối tượng luôn có nhu cầu được khẳng định bản thân. Tiết tấu nhanh mang hơi thở thời đại cũng là yếu tố khiến rap dễ tiệm cận sở thích của người trẻ trong nhịp sống số. Thêm nữa, vượt lên những định kiến xấu về rap như là một thứ âm nhạc đường phố, không chính thống, nhiều rapper đã cống hiến cho công chúng những sản phẩm âm nhạc chất lượng. Trong đó, phải nói đến Đen Vâu - gương mặt được coi như “hiện tượng” của rap Việt khi liên tục chinh phục khán giả bằng những bản rap có ca từ đẹp trong Đưa nhau đi trốn, Trời hôm nay nhiều mây cực, Hai triệu năm… Không chỉ dừng lại ở đề tài tình yêu, các rapper trẻ của Việt Nam còn tỏ ra đặc biệt nhạy cảm với nhiều đề tài xã hội. Thời gian qua, những sáng tác tiếp sức cho các y sĩ, bác sĩ trong công cuộc chống dịch, hay thể hiện sự đồng cảm với những khó khăn của đồng bào miền trung… thật sự đã làm xúc động nhiều người nghe. Bên cạnh đó, bằng khả năng sáng tạo, các rapper cũng nỗ lực mang đến sắc màu dân tộc đậm nét cho rap thông qua những tác phẩm lấy cảm hứng từ xẩm, đồng dao, truyền thống văn hóa gia đình Việt... Qua đó, tiếp tục khẳng định rap là “lãnh địa” rộng lớn với nhiều tiềm năng để khai thác, sáng tạo.
 
 Có thể thấy, sự phát triển mạnh mẽ của rap gần đây đã mang đến một hơi thở mới cho đời sống âm nhạc, góp phần hoàn thiện hơn diện mạo nhạc Việt trong bối cảnh giao lưu văn hóa quốc tế. Với sự chắp cánh của công nghệ và truyền thông xã hội, các rapper càng có nhiều điều kiện, cơ hội để tiếp cận và mở rộng đối tượng công chúng. Tuy nhiên, rap có duy trì được độ nóng và tiếp tục tạo được sức ảnh hưởng hay không còn phụ thuộc vào những người sáng tác. Bởi với thế mạnh về ca từ và tiết tấu, rap có độ tự do, táo bạo hơn trong cách thức sáng tạo và thể hiện. Song cũng chính sự tự do này dễ khiến rap rơi vào sự phản cảm nếu người sáng tạo không làm chủ được ngôn ngữ của mình. Thời gian qua, không ít sản phẩm âm nhạc của các rapper ngay khi “trình làng” đã vấp phải phản ứng trái chiều từ dư luận khi đầy rẫy những câu từ ngô nghê, khó hiểu, vô nghĩa. Thậm chí, có những sáng tác còn đưa vào những từ ngữ dung tục, nhạy cảm, những câu chửi thề khó nghe bằng cả tiếng Anh và tiếng Việt… Trong chương trình Rap Kids lên sóng mới đây, một tiết mục trình diễn của rapper nhí cũng khiến nhiều khán giả hoảng hốt vì chứa ca từ, nội dung không phù hợp. Xuất hiện không ít ý kiến lo ngại về sự ảnh hưởng tiêu cực từ những ca từ khó kiểm duyệt của rap…
 
 Từ thực tế nêu trên, đòi hỏi những rapper chân chính muốn đi đường dài phải thể hiện được bản lĩnh của mình trong sử dụng và khai thác ngôn ngữ để chuyển đi những thông điệp có giá trị. Rap vốn không có trường độ hay cao độ, tiết tấu của rap phụ thuộc nhiều vào cách đọc nhanh hay chậm của rapper. Trong khi đó, ngôn ngữ tiếng Việt lại sở hữu hệ thống thanh điệu phong phú với các âm cao thấp khác nhau. Đây là thách thức, nhưng cũng là cơ hội mở ra nhiều tiềm năng sáng tạo để những rapper trẻ thể hiện dấu ấn cá nhân bằng những tác phẩm khai thác vẻ đẹp trong sáng của tiếng Việt, chuyển tải thông điệp ý nghĩa và truyền đi cảm hứng tích cực tới cộng đồng…