Mở rộng vùng sản xuất chuyên canh
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Ngãi Dương Văn Tô cho biết, gần đây nông dân đã chú trọng đầu tư phát triển có trọng tâm đối với các loại cây trồng có thu nhập cao như mía, mì và cây keo. Toàn tỉnh hiện có hơn 17.840 ha mì, dự kiến sản lượng hơn 318.000 tấn. Cây mía hơn 5.000 ha với sản lượng ước khoảng 260.000 tấn. Với cây nguyên liệu keo, đến nay diện tích rừng sản xuất đạt 92.558 ha, trong đó có 63.558 ha rừng cây nguyên liệu giấy. Hằng năm cung cấp cho các nhà máy dăm khoảng 600 nghìn tấn. Nhờ đó, hiện nay các nhà máy chế biến tinh bột mì, nhà máy đường và hàng chục nhà máy sản xuất dăm gỗ đều được bảo đảm nguyên liệu, hoạt động liên tục, đạt hiệu quả kinh tế cao.
Dưới cái nắng ấm áp của những ngày đầu năm, chúng tôi về các huyện Ðức Phổ, Mộ Ðức, Tư Nghĩa, Ba Tơ, Nghĩa Hành, Minh Long, Trà Bồng, Sơn Hà, Sơn Tây, những vùng nguyên liệu trọng điểm của ba loại cây trồng nói trên. Hằng năm, người dân đầu tư hàng tỷ đồng cho công tác ứng dụng những tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất (trong đó chủ yếu khâu làm đất, tạo giống mới và kỹ thuật chăm bón) nên đã tạo bước đột phá về năng suất, sản lượng đối với từng loại cây trồng. Ngay trong vụ mía 2012-2013, Nhà máy đường Phổ Phong đã đầu tư mở rộng nhiều vùng mía tập trung chuyên canh, bảo đảm tăng năng suất, sản lượng và chữ đường. Toàn tỉnh hiện có hơn 5.000 ha mía (trong đó mía chuyên canh hơn 1.400 ha) một nửa diện tích được trồng giống mía mới và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nên năng suất đạt từ 70 đến 80 tấn/ha. Nét mới trong vụ mía năm nay ở Quảng Ngãi là nông dân đã thay đổi được nếp nghĩ, cách làm trong khâu làm đất, tạo giống và chăm bón cây mía. Hàng nghìn hộ đã tham gia trồng mía bằng biện pháp thâm canh, bảo đảm tăng năng suất, chữ đường. Tổng Giám đốc Công ty CP đường Quảng Ngãi Võ Thành Ðàng cho biết, các huyện đã vận động nông dân thực hiện dồn điền, đổi thửa, đưa cơ giới hóa vào đồng mía và thực hiện được hài hòa lợi ích của bốn nhà (nhà nông, nhà máy, nhà khoa học và Nhà nước). Ðây được coi là những yếu tố giúp nông dân làm chủ và có điều kiện đầu tư vào đồng mía chuyên canh tập trung, bảo đảm tăng năng suất, chữ đường, giảm chi phí sản xuất.
Tỉnh Quảng Ngãi đã quy hoạch nhiều vùng sản xuất nguyên liệu ổn định lâu dài và có chính sách hợp lý cho từng loại cây trồng nên đã thu hút được nông dân đầu tư phát triển mạnh vùng nguyên liệu phục vụ công nghiệp chế biến. Ðiển hình là các HTX Bình Tân, Bình Khương (Bình Sơn), Tú Sơn (Mộ Ðức), Tịnh Giang (Sơn Tịnh) và đặc biệt HTX Phổ Nhơn (huyện Ðức Phổ) vụ này có khoảng 200 hộ tham gia trồng gần 250 ha mía, năng suất bình quân đạt 75 tấn/ha. Trao đổi ý kiến với chúng tôi về phát triển vùng nguyên liệu mía chuyên canh, Giám đốc Nhà máy đường Phổ Phong Trần Văn Lợi cho biết: Trong vụ mía năm nay, nhà máy đã cho nông dân mượn vốn trồng mía không tính lãi với hàng chục tỷ đồng (trong đó vùng mía chuyên canh được nhà máy đầu tư khâu làm đất, giống, phân bón và công trồng, chăm bón, thu hoạch mía). Nhà máy ký cam kết với từng hộ trồng mía về năng suất, chất lượng, bảo đảm đạt hơn 80 tấn mía /ha. Vấn đề mà nhà máy quan tâm là xây dựng nhiều vùng mía chuyên canh, bảo đảm thực hiện cho được ba chỉ tiêu: tăng năng suất, chất lượng cây mía, giảm chi phí sản xuất và đạt hiệu quả kinh tế cao (trong đó chỉ tiêu làm cho người trồng mía có lãi là quan trọng nhất). Nhà máy đang khuyến khích nông dân thực hiện dồn điền, đổi thửa, cải tạo đất và đầu tư thâm canh cây mía. Nhiều diện tích sản xuất một vụ lúa trong năm, năng suất thấp đã được nông dân chuyển sang trồng mía.
Ðưa khoa học - kỹ thuật vào trồng trọt
Có thể thấy, nhiều vùng sản xuất tập trung chuyên canh đối với các loại cây công nghiệp ngắn ngày phục vụ cho công nghiệp chế biến đều đã được nông dân quan tâm phát triển có hiệu quả. Trong đó phải kể rằng thành công lớn nhất là đưa khoa học-kỹ thuật vào trồng trọt đã tạo bước đột phá về năng suất, chất lượng đối với từng loại cây trồng. Nhìn lại quá trình sản xuất vài năm trước đây thì nông dân trồng rừng nguyên liệu theo cách quảng canh còn nay đã ứng dụng kỹ thuật trong khâu ươm giống keo hom, chăm bón, tỉa cành đúng quy trình nên đã tạo những cánh rừng xanh ngút ngàn cho sản lượng gỗ cao. Phó Tổng giám đốc Công ty CP nông sản thực phẩm Quảng Ngãi Ngô Văn Tươi cho biết, các nhà máy mì (sắn) của công ty mạnh dạn đầu tư mở rộng diện tích và đưa các giống mì mới có năng suất cao vào sản xuất. Hằng năm, công ty đầu tư hàng tỷ đồng cho khâu tuyển chọn giống mì mới. Năm 2012, công ty đã hợp đồng với Trung tâm Nghiên cứu thực nghiệm nông nghiệp Hưng Lộc (Ðồng Nai) để cung cấp giống mì mới thay dần giống mì K94 đang bị nhiễm bệnh. Các nhà máy mì đang thực hiện chương trình khuyến nông hỗ trợ nông dân sản xuất mì theo mô hình phủ bạc như trồng dưa đã tạo năng suất cao. Ðối với các huyện miền núi phát triển cây mì theo hướng luân canh, xen canh giữa cây mì, cây keo và dưa, đậu. Vụ sản xuất mì năm nay, công ty đã ký hợp đồng bảo hiểm, bao tiêu sản phẩm cho nông dân hơn 6.300 ha mì với giá hơn 1.400 đồng/kg...
Cần có chính sách thu mua nguyên liệu hợp lý
Tuy nhiên, hiện nay nhiều doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh chưa triển khai ký kết các hình thức hợp đồng cho cây trồng phục vụ công nghiệp chế biến. Sự gắn kết giữa doanh nghiệp và người sản xuất không chặt chẽ, giá thu mua nguyên liệu chưa được áp dụng chung cho tất cả các doanh nghiệp nên dẫn đến tình trạng tranh mua, tranh bán, gây bất lợi cho nông dân. Mới đây, UBND tỉnh Quảng Ngãi thống nhất chỉ đạo biện pháp quản lý hoạt động, bảo đảm thu mua nguyên liệu phục vụ công nghiệp chế biến. Nhiều doanh nghiệp chưa ký hợp đồng với nông dân nên không điều tiết được thu hoạch, dẫn đến việc ứ đọng nguyên liệu thường xảy ra tại các nhà máy.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Lê Viết Chữ cho rằng, việc phát triển nguyên liệu mía, mì, keo chưa bền vững. Tỉnh yêu cầu Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Ngãi tham mưu cho tỉnh xây dựng đề án quy hoạch vùng nguyên liệu. Sở phải rà soát đưa ra giá sàn hợp lý để tạo điều kiện thuận lợi trong việc mua bán nguyên liệu, nhằm mang lại lợi ích cao nhất cho người nông dân. Các cơ quan chức năng, doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương quy hoạch vùng sản xuất nguyên liệu tập trung ổn định, chú trọng công tác tuyên truyền đến từng hộ nông dân, sản xuất phải theo quy hoạch, ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật trong sản xuất và tiêu thụ phải theo hợp đồng...
Ðể đạt mục tiêu toàn tỉnh trồng khoảng 6.500 ha mía, 20.500 ha mì và 100 nghìn ha rừng cây nguyên liệu giấy, đến năm 2015 tỉnh Quảng Ngãi cần tiến hành quy hoạch vùng chuyên canh sản xuất nguyên liệu ổn định và có chính sách hỗ trợ nông dân hợp lý, bảo đảm có thu nhập cao. Các ngành nông nghiệp, công ty, nhà máy sớm khắc phục những yếu kém về khâu đầu tư cơ sở hạ tầng cho những vùng chuyên canh sản xuất mía, mì. Tiếp tục thực hiện tốt việc dồn điền, đổi thửa và cho nông dân ứng vốn, tạo giống mới trong sản xuất. Nhà máy có chính sách hỗ trợ vốn cho nông dân cũng như bảo hiểm giá mía, mì ổn định lâu dài... Có như vậy, nông dân sẽ mạnh dạn đầu tư phát triển mạnh vùng nguyên liệu phục vụ cho công nghiệp chế biến có hiệu quả hơn.