Hơn 85% ca nhiễm HIV tại Đồng Tháp từ 15-29 tuổi
N.V.H (sinh năm 1990) bàng hoàng phát hiện bạn tình của mình nhiễm HIV gần một năm trước - đúng thời điểm khi cả hai bàn nhau cùng rời Thành phố Hồ Chí Minh về Đồng Tháp lập nghiệp. H. gần như chết lặng, mang theo một nỗi sợ vô hình khi được tư vấn đi xét nghiệm HIV.
"Kết quả của em âm tính, nhưng bác sĩ nói em phải điều trị Prep để tránh lây nhiễm", H. hắng giọng kể.
H. đã từng nghĩ sẽ chia tay bạn tình, nhưng "nhìn bạn ấy quá thương", H. không nỡ. Vậy là họ vẫn sống chung với nhau, mưu sinh bằng nghề bán nước ép hoa quả ở xã An Long, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp. "Mỗi tháng thu nhập được khoảng 4 triệu đồng, cũng gọi là sống qua ngày chị ạ", H. kể.
H. chọn ở lại với bạn tình, bằng một kết quả suốt cả năm sống cạnh nhau, em không bị lây nhiễm HIV do tuân thủ các tư vấn của bác sĩ về uống Prep và sử dụng bao cao su. 3 tháng một lần, H. và bạn chạy từ An Long chừng hơn 10km về Trung tâm Y tế huyện Tam Nông khám, xét nghiệm, lấy thuốc.
"Mỗi lần test lại là một lần hồi hộp. Em cũng sợ lắm chứ. Nhưng một năm qua tuân thủ đúng quy định uống thuốc Prep, em thấy mình vẫn an toàn. Em nghĩ mình cứ chung tình với bạn của mình thôi, đó là một cách bảo đảm an toàn cho mình", H. bảo.
H. là một trong nhiều trường hợp điều trị Prep hiệu quả, sống an toàn với bạn tình nhiễm HIV mà không bị lây nhiễm thời gian qua.
 |
N.V.H (sinh năm 1990) chia sẻ về quá trình điều trị Prep của mình. |
Bác sĩ chuyên khoa 2 Võ Công Đoàn, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Đồng Tháp cho hay, trong 10 năm gần đây, mỗi năm tỉnh phát hiện khoảng 397 trường hợp nhiễm HIV, trong đó năm 2019 lên tới 416 trường hợp.
Từ năm 2013 đến nay số trường hợp nhiễm HIV dao động không quá 500 trường hợp, nhưng đến các năm gần đây có chiều hướng tăng lên do được sự hỗ trợ từ các nguồn tài trợ, tỉnh đẩy mạnh tiến hành mở rộng tư vấn, xét nghiệm HIV tại các cơ sở y tế tư nhân, trạm y tế xã, phường thị trấn, ngoài cộng đồng thông qua các đợt giám sát trọng điểm, xét nghiệm lưu động và xét nghiệm không chuyên,…
Số trường hợp chuyển AIDS và tử vong có sự biến đổi đáng kể, năm 2013 số trường hợp chuyển AIDS và tử vong cao nhất lần lượt là 390 và 203 trường hợp.
“Năm 2013 tử vong do AIDS đến 203 người, nhưng 10 năm sau, con số này giảm mạnh chỉ còn 69 người. Trên thực tế số trường hợp chuyển AIDS, tử vong giảm rõ rệt nói lên hiệu quả của thuốc điều trị kháng virus (ARV) đóng góp rất lớn. Các trường hợp khi được phát hiện nhiễm HIV nhanh chóng đưa vào điều trị trong ngày. Đây là thành quả điều trị ARV ở Đồng Tháp”, bác sĩ Đoàn cho hay.
Tại Đồng Tháp, số ca nhiễm HIV tập trung chủ yếu ở thành thị và vùng biên giới, như Cao Lãnh, thành phố Cao Lãnh, huyện Lai Vung, huyện biên giới Hồng Ngự... Những năm qua, tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con giảm đáng kể. Hàng năm, có trên 95% thai phụ được xét nghiệm tầm soát HIV. Vì thế, từ năm 2020-2023, không có trường hợp con lây HIV từ mẹ. Tỷ lệ ca nhiễm mới từ nghiện chích ma túy cũng giảm rõ rệt. Tuy nhiên, tỷ lệ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục không an toàn chiếm 99%.
 |
Bác sĩ Nguyễn Ngọc Quý - Phó Trưởng Khoa phòng, chống HIV/AIDS (CDC Đồng Tháp) chia sẻ về sự gia tăng ca nhiễm trong nhóm MSM. |
Bác sĩ Nguyễn Ngọc Quý - Phó Trưởng Khoa phòng, chống HIV/AIDS (CDC Đồng Tháp) cho biết, điều rất đáng quan ngại tại tỉnh Đồng Tháp thời gian gần đây, đó là nhóm từ 15-24 tuổi nhiễm HIV tăng nhanh so với 10 năm trước đó. Trên 85% ca nhiễm HIV nằm trong nhóm tuổi từ 15-29.
Tình hình dịch HIV/AIDS tại Đồng Tháp có tương đồng giữa các tỉnh với đồng bằng sông Cửu Long, đó là số ca nhiễm mới trong nhóm nam quan hệ đồng giới (MSM) tăng mạnh. "Năm 2017, tỷ lệ lây nhiễm qua tình dục không an toàn, chủ yếu trong nhóm MSM chiếm 94,4% và đến năm 2023 tăng lên 99,1%", ông Quý nói.
Việc tăng cường giám sát nhóm MSM, phát hiện sớm đưa vào điều trị Prep, cắt đứt nguồn lây là mục tiêu quan trọng của ngành y tế tỉnh nhà để giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV trong cộng đồng.
"Sáng kiến" phòng, chống HIV/AIDS tại Đồng Tháp
Việc xác định ca nhiễm mới rất quan trọng vì những ca này có tỷ lệ lây nhiễm rất cao. Do đó, từ năm 2023, Đồng Tháp đã thực hiện làm xét nghiệm phát hiện nhiễm mới HIV (Asanté HIV-1 Rapid Recency) để sàng lọc ca nhiễm mới, cũ. Năm 2023, tỉnh tầm soát 426 ca, phát hiện 21 ca nhiễm mới. Riêng quý 1/2024, tỉnh tầm soát 107 ca và phát hiện 4 ca nhiễm mới.
"Những ca mới chưa được điều trị, nồng độ virus rất cao nên tỷ lệ lây nhiễm cao. Do đó, chúng tôi phải truy vết giống như tìm ca liên quan F0 thời Covid-19 nhưng khó hơn nhiều lần so với Covid-19 vì những ca nhiễm mới chủ yếu trong nhóm MSM. Để khống chế đường lây nhanh chóng, chúng tôi phải nhờ tới các cộng tác viên, là các MSM giúp chúng tôi truy vết", Phó Giám đốc CDC Đồng Tháp - ông Võ Công Đoàn cho hay.
Chia sẻ về những điểm sáng của Đồng Tháp những năm gần đây, ông Đoàn cho hay, Đồng Tháp đang hiện đang có 12 phòng khám sàng lọc, trong đó có 2 phòng khám công lập và 10 cơ sở tư nhân; có 7 cơ sở y tế xét nghiệm khẳng định HIV gồm: Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Đồng Tháp, Bệnh viện đa khoa Sa Đéc, Bệnh viện khu vực Hồng Ngự, Bệnh viện khu vực Tháp Mười, Trung tâm y tế Thanh Bình, Trung tâm Y tế Tam Nông, Trung tâm Y tế Lấp Vò. Toàn tỉnh có 1 nhóm CBO (đồng đẳng viên) là nhóm S66_Lotus; 3 nhóm giáo dục viên đồng đẳng.
 |
Bác sĩ chuyên khoa 2 Võ Công Đoàn, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Đồng Tháp. |
Hầu hết những người MSM có nguy cơ đang điều trị PrEP tại các cơ sở y tế tư nhân. “80% khách hàng duy trì điều trị ở y tế tư nhân, cao hơn ở y tế công vì người dân có thể đi khám ngoài giờ, cuối tuần và họ không phải dè chừng sợ gặp người quen tại cơ sở y tế công. Tỷ lệ đóng góp vào điều trị Prep của y tế tư nhân là 66%", ông Đoàn cho hay.
Từ sự thay đổi mô hình lây nhiễm, tỉnh thay đổi chiến lược tìm ca nhiễm trong cộng đồng, chủ yếu dựa mạng lưới tổ chức dựa vào cộng đồng (CBO) như S66 Lotus và thành viên đồng đẳng các nhóm… bằng cách đẩy mạnh truyền thông tạo cầu trực tiếp, trên ứng dụng mạng xã hội...; thực hiện sáng kiến mới trong tìm ca, xét nghiệm cho bạn tình, bạn chích- PNS; tiếp cận mạng lưới-SNS.
Các CBO thường xuyên tham gia có chọn lọc các buổi gặp gỡ nhóm khách hàng, tạo mối liên hệ và kết bạn; đồng thời, tăng số buổi truyền thông nhóm nhỏ. Những "cánh tay nối dài" của cán bộ y tế cũng đã hỗ trợ trực tiếp, đưa khách hàng đi xét nghiệm khẳng định và điều trị ARV hoặc PrEp.
Theo ông Đoàn, hầu hết (98%) tất cả ca nhiễm HIV của tỉnh Đồng Tháp đã và đang có thẻ bảo hiểm y tế để điều trị ARV. Còn khoảng 2% chưa có thẻ bảo hiểm y tế chủ yếu là ca nhiễm mới.
Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thanh Hùng, Phó Giám đốc CDC huyện Tam Nông cho biết, với bệnh nhân không có bảo hiểm y tế, lại có hoàn cảnh khó khăn nên việc đưa bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm lâm sàng cũng còn hạn chế.
"Trong thời gian chờ cấp bảo hiểm y tế từ nguồn ngân sách hỗ trợ thì việc cấp thuốc nguồn Quỹ Toàn cầu cũng là một sự giúp ích lớn đối với cơ sở và bệnh nhân nhưng hiện tại số lượng thuốc cũng không còn nhiều. Hiện cơ sở đang chăm sóc cho 1 bệnh nhân ARV không có bảo hiểm y tế do là người Campuchia nhập cư lâu nhưng chưa được cấp căn cước công dân", bác sĩ Hùng nói.
 |
Tỉnh Đồng Tháp có nhiều sáng kiến trong phát hiện ca nhiễm mới trong cộng đồng. |
Việc giám sát HIV/AIDS được CDC tỉnh lồng ghép với giám sát lao và điều trị methadone. 98% bệnh nhân lao ở Đồng Tháp được tầm soát HIV vì nếu nhiễm HIV, suy giảm miễn dịch, nếu mắc thêm lao thì lây rất nhanh và tử vong nhanh.
Phó Giám đốc CDC Đồng Tháp cho biết, tới đây, CDC tỉnh cũng mong muốn sớm tập huấn cho 1.007 phòng khám tư nhân và 2.135 nhà thuốc trên toàn tỉnh để những người này tham gia vào cộng đồng khống chế dịch.
Đồng thời, CDC tỉnh đang đề xuất cho một cơ sở y tế tư nhân được xét nghiệm khẳng định HIV để triển khai điều trị trong ngày. Bên cạnh đó, đề xuất sớm xây dựng được Phòng khám và điều trị Prep tại khu công nghiệp để tạo thuận lợi cho công nhân được cấp phát thuốc tại chỗ.
