Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến hết năm 2022, giải ngân chính sách hỗ trợ 2% lãi suất mới đạt hơn 134 tỷ đồng, tương đương 0,3% tổng nguồn lực. Trước thực trạng này, Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu các tổ chức tín dụng tiếp tục xác định việc triển khai cho vay hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP là nhiệm vụ trọng tâm, cần khẩn trương, quyết liệt thực hiện với tinh thần, trách nhiệm cao nhất.
Giải ngân “nhỏ giọt”
Theo số liệu thống kê từ Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam), tính đến hết tháng 2/2023, doanh số cho vay hỗ trợ lãi suất 2% theo Nghị định 31/2022/NĐ-CP đạt hơn 84.000 tỷ đồng; dư nợ hỗ trợ lãi suất đạt hơn 44.000 tỷ đồng; số tiền lãi đã hỗ trợ cho khách hàng đạt hơn 256 tỷ đồng, cho 1.784 khách hàng.
Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế Hà Thu Giang chia sẻ, mặc dù ngành ngân hàng đã triển khai nhiều giải pháp với tinh thần quyết liệt, song kết quả hiện chưa đạt được như kỳ vọng. Quá trình nắm bắt, khảo sát cũng như tổng hợp các kết quả triển khai từ các ngân hàng thương mại cho thấy, có nhiều nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả thực hiện.
Đơn cử như: một số khách hàng có nhu cầu hỗ trợ nhưng không thuộc đối tượng; có khách hàng thuộc diện được hỗ trợ nhưng có tâm lý e ngại, nhất là những vấn đề liên quan đến các thủ tục hậu kiểm, thanh tra, kiểm toán, kiểm tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam Nguyễn Văn Thân cho biết: Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tiến độ thực hiện chương trình này diễn ra chậm. Nhưng một trong những lý do lớn nhất khiến doanh nghiệp không mặn mà với gói hỗ trợ lãi suất chính là tâm lý e ngại đối với các thủ tục hậu kiểm, thanh tra, kiểm toán của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, vì đây là hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, nên việc bị thanh tra, kiểm tra là khó tránh.
Chưa kể, khi so sánh phần lợi ích đem lại với công sức của họ bỏ ra, rồi lại phải thanh, kiểm tra khiến cho doanh nghiệp thật sự ái ngại khi tiếp cận gói hỗ trợ này.
Ngoài ra, cũng còn tồn tại nhiều vướng mắc liên quan đến quy định khiến việc triển khai chính sách trên thực tế chưa được như mong muốn. Chính vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Nghị định 31/2022/NĐ-CP được đánh giá là rất cần thiết.
Gỡ nút thắt, khẩn trương cho vay
Hiện nay, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã trình Chính phủ về việc sửa đổi Nghị định số 31/2022/NĐ-CP để tạo điều kiện triển khai thuận lợi hơn. Trước đó, theo lý giải của Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính, vướng mắc lớn tác động đến tiến độ triển khai gói hỗ trợ lãi suất liên quan quy định “có khả năng phục hồi” tại khoản 4 Điều 3 Nghị định 31/2022/NĐ-CP.
Theo đó, nhiều ý kiến cho rằng, các tổ chức tín dụng không thể “đánh giá khả năng phục hồi” của khách hàng mà chỉ có thể đánh giá có đủ điều kiện cho vay hay không mà thôi.
Do vậy, tiêu chí “có khả năng phục hồi” được giới chuyên môn cũng như bản thân các ngân hàng thương mại kiến nghị cần được sửa đổi.
“Nếu quy định trên không thay đổi, dù ngân hàng có mong muốn hỗ trợ họ cũng ngại. Bởi nếu doanh nghiệp không phục hồi, không có đủ khả năng trả nợ chuyển thành nợ xấu thì ngân hàng lại bị quy trách nhiệm. Trong khi còn nhiều ngân hàng vẫn chưa được quyết toán hết từ gói hỗ trợ lãi suất năm 2008-2009, vô hình trung tạo thành gánh nặng đối với họ”, ông Nguyễn Văn Thân cho hay.
Chuyên gia tài chính - PGS, TS Đinh Trọng Thịnh cũng chỉ ra một bất cập nữa khiến gói hỗ trợ chậm giải ngân, đó là phạm vi đối tượng thụ hưởng chính sách hạn chế, chỉ có 11 ngành nghề mà đây là những ngành nghề đang gặp nhiều khó khăn, khả năng thu hồi vốn thấp.
Do đó, cần rà soát lại các đối tượng và mở rộng lĩnh vực, ngành nghề được thụ hưởng chính sách hỗ trợ lãi suất. Bên cạnh đó, ông Thịnh cũng kiến nghị xem xét chuyển nguồn hỗ trợ lãi suất 2% chưa giải ngân được sang nguồn hỗ trợ miễn giảm thuế, phí, lệ phí,... cho các doanh nghiệp trong bối cảnh khó khăn hiện nay để sử dụng nguồn lực hỗ trợ hiệu quả.
Đại diện lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết, cơ quan này đã nắm bắt được đầy đủ các thông tin và đang tích cực phối hợp với các bộ, ngành để đề xuất sửa đổi Nghị định số 31/2022/NĐ-CP, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các tổ chức tín dụng cũng như khách hàng.
Ngân hàng Nhà nước cũng đã đề xuất và đang lấy ý kiến các bộ, ngành có liên quan, báo cáo các cấp có thẩm quyền phương án điều chuyển phần không sử dụng hết sang các chương trình khác có khả năng hấp thụ tốt hơn, sử dụng nguồn lực này hiệu quả hơn.
“Ngân hàng Nhà nước theo dõi sát quá trình triển khai của hệ thống các ngân hàng thương mại để kịp thời xử lý khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi và tối đa nhất cho ngân hàng thương mại cũng như cho doanh nghiệp trong quá trình thực thi chính sách”, bà Hà Thu Giang nêu rõ.
Trước mắt, nhằm tiếp tục đẩy mạnh triển khai chính sách này, Ngân hàng Nhà nước ngày 29/3 đã có công văn yêu cầu các tổ chức tín dụng chủ động tiếp cận, đồng hành, hướng dẫn khách hàng, nhất là các khách hàng thuộc đối tượng và đang có dư nợ thuộc ngành, lĩnh vực được hỗ trợ lãi suất để khách hàng hoàn thiện hồ sơ, thủ tục được hỗ trợ lãi suất theo quy định; tăng cường công tác thông tin, truyền thông, tuyên truyền về chính sách hỗ trợ lãi suất (qua các kênh báo đài, chính quyền địa phương, hiệp hội ngành nghề...), giúp cho các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh hiểu rõ về cách thức để tiếp cận chính sách hỗ trợ lãi suất tại ngân hàng thương mại.
Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng yêu cầu các Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố chỉ đạo các chi nhánh của tổ chức tín dụng trên địa bàn tiếp tục đẩy mạnh triển khai chính sách hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP; đồng thời, tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, hiệp hội địa phương tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền, truyền thông về chính sách; đẩy mạnh kết nối ngân hàng-doanh nghiệp nhằm tăng cường đối thoại trực tiếp giữa ngân hàng thương mại và khách hàng, đặc biệt là khách hàng thuộc đối tượng được hỗ trợ lãi suất để kịp thời tháo gỡ khó khăn, tăng khả năng tiếp cận chính sách; tiếp tục theo dõi tình hình, kết quả thực hiện hỗ trợ lãi suất của chi nhánh các ngân hàng thương mại trên địa bàn; chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan giải đáp, xử lý khó khăn, vướng mắc thuộc thẩm quyền tại địa bàn; kịp thời báo cáo, đề xuất với Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước xử lý các vấn đề phát sinh vượt thẩm quyền…
