Các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ như: Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận… hiện có nhiều làng nghề đã hình thành từ lâu đời, nhiều sản phẩm độc đáo nổi tiếng, trong nước và ngoài nước.
Nhiều làng nghề có lịch sử hình thành lâu đời với các sản phẩm mang đậm nét văn hóa cổ truyền, giữ gìn bản sắc văn hóa riêng của từng địa phương, như làng gốm Bàu Trúc, dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, dệt thổ cẩm Chung Mỹ (tỉnh Ninh Thuận); tại Khánh Hòa có: Gốm nghệ thuật Lư Cấm, dệt chiếu Vĩnh Thái, đan lưới chài Vĩnh Trường, đan võng Nha Trang, hay tại Phú Yên có làng nghề đan thúng chai Phú Mỹ, làng nghề dệt chiếu Phú Tân, làng rượu Quán Đế thị xã Sông Cầu...
Bảo tồn và phát triển làng nghề
Những năm qua, thông qua nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia, các điạ phương đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng khôi phục, phát triển các làng nghề. Điển hình như tỉnh Ninh Thuận đã đầu tư nhiều tỷ đồng để xây dựng kết cấu hạ tầng đường giao thông, cổng làng nghề, nhà trưng bày... Bên cạnh đó, tỉnh đang huy động nhiều nguồn lực triển khai đề án hỗ trợ các làng nghề truyền thống phát triển nhằm tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho lao động nông thôn.
Các làng nghề được hỗ trợ thành lập tổ hợp tác, hợp tác xã sản xuất, hỗ trợ máy móc, thiết bị sản xuất, xử lý môi trường, xây dựng mô hình sản xuất gắn với du lịch.Hiện tỉnh Khánh Hòa có quyết định công nhận 4 làng nghề gồm: Soi trầm hương thôn Phú Hội 1 (xã Vạn Thắng, huyện Vạn Ninh); chế tác đá mỹ nghệ tổ dân phố Phong Phú 1 và trồng hoa cúc tổ dân phố Phong Phú 2 (phường Ninh Giang, thị xã Ninh Hòa); đan giỏ cần xé thôn Suối Cát (xã Cam Hiệp Nam, huyện Cam Lâm).
UBND tỉnh Khánh Hòa đã ban hành Kế hoạch phát triển ngành nghề nông thôn giai đoạn 2021-2025, trong đó đặt mục tiêu hàng đầu là tạo ra những sản phẩm đặc sắc, đặc trưng tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Tại tỉnh Phú Yên, giai đoạn 2016-2020, địa phương đã đầu tư hơn 40 tỷ đồng để đào tạo nghề, ứng dụng khoa học công nghệ, xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề, đẩy mạnh công tác khuyến công và chương trình OCOP…
Đẩy mạnh đầu tư
Mặc dù đã có sự quan tâm, đầu tư nhưng hiện các làng nghề vẫn gặp không ít khó khăn. Công tác đào tạo, truyền nghề chưa hiệu quả, chưa phát huy được vai trò của các nghệ nhân, thợ giỏi; đội ngũ nghệ nhân, thợ giỏi có xu hướng giảm; thiếu bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động của làng nghề; cơ sở hạ tầng làng nghề chưa đồng bộ, thiếu mặt bằng sản xuất, thiếu các công trình hạ tầng phục vụ phát triển du lịch, bảo tồn không gian văn hóa làng nghề. Mẫu mã, bao bì các sản phẩm chưa có sự đầu tư, sáng tạo; công tác xúc tiến thương mại còn hạn chế...
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa Lê Hữu Hoàng, địa phương xác định trong 5 năm tới, sẽ dành khoảng 40 tỷ đồng để phát triển làng nghề; gần 80% số vốn này từ ngân sách nhà nước, còn lại của các chủ thể sản xuất. Hoạt động hỗ trợ của Nhà nước tập trung vào 3 nhiệm vụ chính:
Bảo tồn các nghề truyền thống lâu đời đang có nguy cơ mai một; khôi phục để phát triển một số nghề phát triển cầm chừng và mở rộng, nâng tầm các nghề, làng nghề đang phát triển tốt. Trong thời gian tới, tỉnh sẽ đẩy mạnh triển khai các chính sách hỗ trợ về kinh phí, các hoạt động đào tạo nghề, xúc tiến thương mại, hỗ trợ xây dựng thương hiệu, xác lập quyền sở hữu trí tuệ…
Trong khi đó, tỉnh Ninh Thuận đã ban hành đề án phát triển làng nghề giai đoạn 2021-2030. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận Lê Huyền cho biết, đối với các làng đã có nghề, tỉnh tập trung bảo tồn, lưu giữ nét văn hóa truyền thống trong sản phẩm, bí quyết nghề, thiết kế sản phẩm mới phù hợp với thị trường.
Tỉnh đề ra mục tiêu đến năm 2025 sẽ khôi phục, bảo tồn 5 nghề truyền thống và 2 làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền; công nhận mới 2 nghề truyền thống và phát triển 3 làng nghề gắn với du lịch; có hơn 70% nghề, làng nghề truyền thống hoạt động hiệu quả; 30% số làng nghề có sản phẩm được bảo hộ sở hữu thương hiệu; 80% lao động trong làng nghề được đào tạo, nâng cao kỹ năng nghề, kiến thức công nghệ thông tin cơ bản.
Tỉnh Phú Yên đã ban hành đề án khôi phục, phát triển một số làng nghề tiểu thủ công nghiệp, du nhập phát triển một số nghề mới gắn với phát triển du lịch. Giai đoạn 2021-2025, tỉnh phấn đấu công nhận mới 10 làng nghề; khôi phục, bảo tồn làng nghề có nguy cơ mai một, thất truyền 10 làng nghề, nâng tỷ lệ lao động trong làng nghề được đào tạo nghề 40%; hình thành ít nhất 12 sản phẩm làng nghề tham gia Chương trình OCOP và được gắn sao; 5 làng nghề xây dựng thương hiệu, góp phần nâng thu nhập bình quân của người lao động đạt khoảng 7 triệu đồng/người/ tháng.
Từ các chủ trương, chính sách kịp thời của Đảng và Nhà nước, sự quyết tâm của các địa phương, trong những năm qua, công tác phát triển làng nghề trên địa bàn các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ đã góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, khai thác hiệu quả nguồn nguyên liệu, lao động sẵn có tại địa phương, từng bước cải thiện và nâng cao đời sống của người dân.
