Dự án bổ sung thuật ngữ tiếng Việt trong CNTT của nhóm Vietkey

Sau đây là cuộc trao đổi với kỹ sư Đặng Minh Tuấn, trưởng nhóm Vietkey xung quanh chủ đề này.

- Anh và bạn bè vừa đưa lên các diễn đàn tin học lớn của Việt Nam (Javavietnam.org, diendantinhoc.org...) một dự án mới rất được chú ý liên quan đến ngôn ngữ Việt (dichthuat.vietkey.net). Có phải anh muốn khai thác hết những khía cạnh "Việt"  trong CNTT?

- Trong quá trình bản địa hoá, nhóm Vietkey gặp rất nhiều khó khăn trong việc dịch các thuật ngữ sang tiếng Việt. Con số khoảng 300 từ trong tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6695:2000 là quá ít. Tìm tra trong các từ điển tin học, thấy thiếu rất nhiều. Những từ tìm được phần lớn lại là những cụm từ mang tính chất giải nghĩa hoặc nếu có thuật ngữ tương đương thì lại có rất nhiều tác giả, nhiều từ điển dịch nghĩa khác nhau, không thống nhất.

Nhóm Vietkey đã mất rất nhiều thời gian trong việc dịch thuật (tổng số dữ liệu ngôn ngữ tiếng Việt trong các sản phẩm bản địa hoá của Vietkey lên tới xấp xỉ 100 MB). Trong nhiều trường hợp nhóm phải sáng tạo ra các thuật ngữ mới. Lúc đó chúng tôi đã mơ ước có một bộ tiêu chuẩn như TCVN 6695:2000 nhưng với số từ lên tới hàng nghìn.

- Anh có thể mô tả chi tiết về dự án www.dichthuat.vietkey.net?

- Đây không đơn thuần là một website. Chúng tôi coi đây là một môi trường, một công cụ nhằm thực hiện bước đầu tiên cho việc biên soạn chuẩn tiếng Việt trong CNTT. Chúng tôi đã đưa toàn bộ dữ liệu về TCVN 6695:2000 và khoảng 200 thuật ngữ mà javavietnam.org và diendantinhoc.org đã tập hợp được. Thời gian tới, chúng tôi sẽ đưa thêm các dự án bản địa hoá như KDE, Gnome...

Người sử dụng có thể tra cứu các thuật ngữ, bổ sung trực tuyến thuật ngữ (những từ không biết đề nghị các bạn bổ sung ngữ nghĩa cho thuật ngữ, bình luận, bình bầu, đánh giá về mức độ chính xác của các thuật ngữ...). Những công cụ đó tạo nên khả năng làm việc nhóm (điều mà các dự án khác thiếu), tranh thủ sức mạnh và ý kiến của cộng đồng để phát triển số lượng và tính chính xác của thuật ngữ.

Tôi cho rằng, ngôn ngữ mang tính chất quy ước được số đông cộng đồng thừa nhận. Do vậy, dự án này có thành công hay không sẽ phụ thuộc vào cộng đồng và cần sự hỗ trợ quảng bá của các cơ quan thông tấn báo chí.

Chúng tôi dự định, nếu có những kết quả khả quan, sẽ đề xuất với Tổng cục Đo lường Chất lượng (TCĐLCL), để cơ quan này tiếp tục tiến hành những bước tiếp theo trong việc định chuẩn. TCVN 6695:2000 đã được ban hành từ bốn năm nay. Theo quy định, cứ 5 năm TCĐLCL sẽ phải rà soát lại các tiêu chuẩn đã ban hành. Bây giờ đã là thời điểm thuận lợi.

- Liệu đây có phải chỉ là bức xúc của cá nhân anh và nhóm Vietkey? Phải chăng việc chuẩn hoá thuật ngữ tiếng Việt trong CNTT có thực sự mang lại lợi ích lớn trong khi tiếng Anh đang dần trở nên thông dụng?

- Đó là một bức xúc của chúng tôi và của rất nhiều người. Đã có không ít dự án của cộng đồng và của công ty lớn về việc dịch các thuật ngữ tin học. Ngay cả một hãng lớn như Microsoft cũng đã bắt tay làm việc này. Do số lượng từ quy định trong TCVN 6695:2000 quá ít, đặc biệt khi CNTT là một lĩnh vực phát triển với tốc độ cực cao. Các công nghệ mới, khái niệm mới, thiết bị mới... liên tục được ra đời và kèm theo nó là những thuật ngữ mới. Đó là chưa nói tới việc phổ biến và quảng bá nội dung bộ tiêu chuẩn này tới cộng đồng và người phát triển chưa thật tốt.

Về phía người dùng, khi gặp các phương án dịch khác nhau của cùng một thuật ngữ sẽ cảm thấy hoang mang, lúng túng và mất thời gian để nhớ và chuyển đổi tương đương. Đôi khi gặp những thuật ngữ dịch không chuẩn sẽ tạo ra thành kiến không tốt cho người sử dụng đối với các sản phẩm giao diện tiếng Việt.

Trong công tác biên dịch sách, tài liệu, nếu không có sự thống nhất về thuật ngữ sẽ gây khó hiểu cho người đọc, cản trở việc phổ cập tin học tới cộng đồng.

- Xin cảm ơn anh!