Cùng ăn, cùng ở, cùng làm việc với anh em công nhân cho nên đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã đồng cảm với nỗi thống khổ của họ, đồng thời cũng sớm nhận ra sức mạnh to lớn của đội ngũ công nhân lao động (CNLĐ) trong đoàn kết đấu tranh chống áp bức, bóc lột, tiến tới giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp. Đồng chí đã trực tiếp tham gia, vận động, tổ chức thành phong trào đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân.
Tháng 9-1927, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh tham gia lớp huấn luyện chính trị do Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tổ chức tại Quảng Châu. Tại khóa học, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh hiểu rõ về vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam, về sự cần thiết phải thiết lập khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên cơ sở liên minh công nông. Cũng từ đây, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên do đồng chí Nguyễn Ái Quốc sáng lập, nhanh chóng được trang bị những lý luận cơ bản về cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, kiên định lập trường của giai cấp công nhân trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng sau này.
Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trực tiếp tham gia giảng dạy nhiều lớp huấn luyện cán bộ, tuyên truyền giác ngộ lý luận cho công nhân và các tầng lớp cần lao. Đồng thời, yêu cầu cán bộ làm công tác dân vận, công vận phải sâu sát với phong trào; lắng nghe yêu cầu, nguyện vọng của quần chúng, từ đó tuyên truyền, vận động họ tham gia vào các cuộc đấu tranh cách mạng. Thực hiện “Vô sản hóa”, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đưa cán bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên vào làm việc, hoạt động trong các nhà máy, hầm lò, đồn điền, thực hiện “ba cùng” với anh em công nhân. Bản thân đồng chí trực tiếp làm thợ tại Nhà máy Ca-rông Hải Phòng.
Từ năm 1928, đồng chí là Ủy viên Kỳ bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Bắc Kỳ, được phân công phụ trách khu Duyên Hải (bao gồm Hải Phòng, Kiến An, Vùng mỏ), kiêm Bí thư Tỉnh bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Hải Phòng. Với nhiệt tình cách mạng và năng lực tổ chức cao, chỉ trong một thời gian ngắn, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã thành lập nhiều tổ chức cơ sở (chi bộ Thanh niên) ở nhiều vùng. Tại Hải Phòng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh ngày đêm lăn lộn trong các xóm thợ, nhà máy, xí nghiệp để vận động và giác ngộ công nhân. Đi đến đâu, ngoài việc gây dựng tổ chức Thanh niên, đồng chí đều rất quan tâm gây dựng tổ chức Công hội trong công nhân.
Cuối năm 1928, phong trào đấu tranh cách mạng phát triển đã khá mạnh ở Bắc Kỳ, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh viết tập tài liệu 16 trang với tiêu đề "Tổ chức Công hội" nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tài liệu được tổ chức bí mật in ấn lưu hành rộng rãi trong công nhân. Tháng 3-1929, đồng chí cùng những thành viên tích cực của Kỳ bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Bắc Kỳ họp tại số nhà 5D, phố Hàm Long, Hà Nội, thành lập chi bộ cộng sản đầu tiên ở trong nước, gồm tám đồng chí. Đầu tháng 4-1929, đồng chí thành lập chi bộ Cộng sản đầu tiên ở thành phố Hải Phòng. Ngày 17-6-1929, tại số nhà 312, phố Khâm Thiên, Hà Nội, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh tham gia thành lập tổ chức Đông Dương Cộng sản Đảng. Với những đóng góp tích cực trong phong trào công nhân, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng, được phân công phụ trách công tác vận động công nhân.
Qua thực tiễn đấu tranh, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là người thấm nhuần sâu sắc tư tưởng của Nguyễn Ái Quốc về Công đoàn, đó là: “Công hội trước hết là để công nhân đi lại với nhau cho có cảm tình, hai là để nghiên cứu với nhau, ba là để sửa sang cách sinh hoạt của công nhân cho khá hơn bây giờ, bốn là để giữ gìn quyền lợi cho công nhân, năm là để giúp cho thế giới”.
Trước yêu cầu đòi hỏi của phong trào công nhân, thực hiện Nghị quyết của BCH T.Ư Đông Dương Cộng sản Đảng, ngày 28-7-1929, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh triệu tập Đại hội đại biểu công nhân các tỉnh Bắc Kỳ tại số nhà 15, phố Hàng Nón, Hà Nội. Đồng chí trực tiếp soạn thảo và trình bày báo cáo tình hình phong trào công nhân, phương hướng, nhiệm vụ công tác công vận trong thời gian tới. Đại hội quyết định thành lập Tổng Công hội đỏ Bắc Kỳ, tổ chức tiền thân của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam ngày nay. Bầu Ban Chấp hành lâm thời gồm bảy đồng chí, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được bầu làm Hội trưởng lâm thời, phụ trách tờ báo Lao động, Tạp chí Công hội đỏ. Ngày 28-7 sau này được lấy làm ngày truyền thống của tổ chức Công đoàn Việt Nam.
Tại Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản, thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng chí được chỉ định tham gia vào Ban Chấp hành T.Ư lâm thời, cử làm Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ, trực tiếp là Bí thư Tỉnh bộ Hải Phòng (gồm Hải Phòng, Kiến An, Quảng Yên, Hòn Gai).
Đến tháng 4 năm 1931, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị thực dân Pháp bắt khi đang hoạt động tại Nghệ An. Trong nhà tù Hỏa Lò, với khí phách kiên cường của Người Cộng sản, đồng chí vẫn dành thời gian, tập trung sức viết cuốn “Công nhân vận động” chuyển ra T.Ư. Trong tác phẩm này, Nguyễn Đức Cảnh một lần nữa khẳng định, mục đích của Đảng Cộng sản là làm cách mạng vô sản, phá tan chế độ tư bản, áp bức bóc lột, xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa và chủ nghĩa cộng sản. Sự nghiệp ấy chỉ có giai cấp công nhân mới là người tổ chức và đi đến thắng lợi.
Nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp, những đóng góp to lớn của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đối với giai cấp công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam, càng thấy rõ hơn bản lĩnh, trí tuệ, phẩm chất cách mạng và năng lực tổ chức tài tình của nhà cách mạng tiền bối, lãnh tụ xuất sắc của giai cấp công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam. Gần 90 năm qua, giai cấp công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam không ngừng lớn mạnh về số lượng, nâng cao về chất lượng, đa dạng về cơ cấu. Với hơn 17 triệu cán bộ, công chức, viên chức, lao động đang có mặt ở tất cả các lĩnh vực và ngành nghề kinh tế của đất nước, đã và đang làm ra hơn 75% sản phẩm cho xã hội và đóng góp hơn 65% GDP cho đất nước, giai cấp công nhân Việt Nam đang thật sự là lực lượng nòng cốt đóng góp to lớn cho sự phát triển của đất nước.
Nhằm giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ đoàn viên, công nhân, viên chức, lao động, từ năm 2007, Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã quyết định lập giải thưởng nhằm tôn vinh những công nhân lao động tiêu biểu, xuất sắc mang tên Giải thưởng Nguyễn Đức Cảnh.
Kỷ niệm 110 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, lãnh tụ xuất sắc của giai cấp công nhân, Chủ tịch đầu tiên của tổ chức Công đoàn Việt Nam, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, trong không khí cán bộ, đoàn viên, công nhân viên chức, lao động, các cấp Công đoàn cả nước đang tích cực thi đua lao động sản xuất, học tập và công tác, lập thành tích cao nhất mừng Đảng quang vinh, mừng Xuân Mậu Tuất, hướng đến Đại hội Công đoàn Việt Nam lần thứ XII.
Đây là dịp để đông đảo đội ngũ cán bộ công đoàn, đoàn viên, người lao động, các cấp công đoàn cả nước, học tập, ôn lại tấm gương đạo đức cao quý và những đóng góp, cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đối với giai cấp công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam, tạo động lực mới trong việc xây dựng giai cấp công nhân, tổ chức Công đoàn Việt Nam lớn mạnh, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
