Phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với công tác tòa án luôn mang ý nghĩa thời sự, chính trị trong công cuộc đổi mới và cải cách tư pháp ở nước ta.

Ngay từ những ngày mới giành được chính quyền (1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặc biệt chú trọng đến công tác tòa án. Người coi tòa án là cơ quan trọng tâm của ngành tư pháp, tư pháp là một hệ thống trọng yếu của chính quyền. Khi mới thành lập, các tòa án gặp rất nhiều khó khăn, thiếu thốn. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của Ðảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngành tòa án đã nhanh chóng thực hiện tốt nhiệm vụ xét xử, trừng trị nghiêm khắc các phần tử phản động, dập tắt âm mưu nổi loạn, cướp chính quyền của địch, góp phần cùng các lực lượng khác bảo vệ Ðảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ nhân dân.

Sau Cách mạng Tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh bận trăm công nghìn việc do phải lãnh đạo toàn quốc tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp, nhưng Người luôn chăm lo, quan tâm đến mọi hoạt động của tòa án. Tháng 2-1948, Hội nghị tư pháp toàn quốc được triệu tập, nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh không đến dự hội nghị được. Bác đã gửi một bức thư đến hội nghị, ân cần căn dặn: Các bạn là những người phụ trách thi hành pháp luật. Lẽ tất nhiên các bạn phải nêu cao cái gương "phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư" cho nhân dân noi theo. Ðã là người cán bộ tòa án, thì phải "Phụng công", là phải biết trách nhiệm của mình được Nhà nước và nhân dân giao cho quyền thực thi pháp luật, làm việc để phụng sự đất nước, phụng sự nhân dân. Là người cầm cân nảy mực, cán bộ Tòa án phải "Thủ pháp" là lẽ đương nhiên và cần phải thực thi pháp luật cho rõ ràng, minh bạch, khách quan, cho "Chí công, vô tư" theo đúng quy định của pháp luật. Bác coi việc phát triển ngành tư pháp là cơ sở để xã hội phát triển. Người từng nói Tư pháp có tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt người dân mới có được hệ thống pháp luật bảo vệ nhân dân, có được ánh sáng Ðảng dìu dắt. Song song với tinh thần kiên quyết đấu tranh xử lý tội phạm, đấu tranh chống những hành vi xâm hại đến danh dự, uy tín của Ðảng, của Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng thể hiện truyền thống khoan dung, nhân đạo của dân tộc. Bác nhắc nhở cán bộ tư pháp về phương châm xử lý cán bộ vi phạm pháp luật: "Không được vì công mà quên lỗi; không được vì lỗi mà quên công".

Tại Hội nghị cán bộ ngành tư pháp năm 1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: Trong công tác xử án phải công bằng, liêm khiết, trong sạch. Như thế cũng chưa đủ. Không thể chỉ hạn chế hoạt động của mình trong khung Tòa án. Phải gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân. Giúp dân, học dân để giúp mình thêm liêm khiết, thêm công bằng. Thêm nữa là phải luôn luôn cố gắng học tập lý luận, học tập đường lối, chính sách của Chính phủ. Theo Bác, người cán bộ tòa án cũng là con người nên không thể tránh được những thiếu sót. Muốn làm tốt công tác xử án thì ngoài phải liêm khiết, trong sạch thì người cán bộ tòa án phải hiểu được tâm tư, nguyện vọng, khúc mắc của người dân, qua đó sẽ giúp dân, cảm hóa dân và học ở dân những đức tính tốt đẹp, những kinh nghiệm nhằm giúp cho công tác xét xử tốt hơn. Năm 1950, trong không khí khẩn trương chuẩn bị cho Chiến dịch Biên giới, lớp nghiên cứu chính trị, pháp lý cho gần 100 cán bộ tư pháp từ liên khu 5 trở ra đã được tổ chức tại một cánh rừng ở chiến khu Việt Bắc. Lớp học vinh dự được Bác Hồ đến thăm và căn dặn nhiều điều quý báu. Sau khi phân tích sự khác biệt giữa Tòa án của ta và của đế quốc, Bác nói: Xét xử đúng là tốt, nhưng nếu không phải xét xử thì càng tốt hơn. Với những quan điểm chỉ đạo của Bác đã mở đầu cuộc Cải cách tư pháp lần thứ nhất ở nước ta trên cơ sở quan điểm tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng, tăng cường cán bộ công - nông, đẩy mạnh việc học tập chủ nghĩa Mác - Lê-nin, rèn luyện "óc pháp lý mới". Sau đó, Bộ Tư pháp đã trình lên Chủ tịch Hồ Chí Minh dự án Sắc lệnh Cải cách bộ máy tư pháp và Luật Tố tụng với những mục đích rất rõ ràng là bộ máy tư pháp cần được "dân chủ hóa", "để công việc xét xử được nhanh chóng và gần dân hơn", "thủ tục tố tụng cần được hợp lý và giản dị hơn". Với ý nghĩa đó, ngày 22-5-1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 85 về cải cách bộ máy tư pháp, xây dựng nên những nguyên tắc tiến bộ đầu tiên cho nền tư pháp non trẻ của nước ta.

Sau hòa bình lập lại, ngày 22-3-1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp đến dự và nói chuyện với Hội nghị Tư pháp toàn quốc lần thứ 10. Bác nói: Cán bộ Tòa án cần góp phần thực hiện đúng đắn nền pháp chế XHCN của nước ta, bảo vệ chế độ dân chủ nhân dân, quyền lợi của nhân dân; đồng thời phải ngăn ngừa, trừng trị những kẻ âm mưu phá hoại chế độ, phá hoại lợi ích của nhân dân, phá hoại công cuộc đấu tranh thống nhất Tổ quốc... Ngành tư pháp muốn khắc phục khó khăn phải đoàn kết nhất trí thực sự, muốn đoàn kết thực sự phải dựa trên cơ sở lập trường vững vàng, tư tưởng sáng suốt, nội bộ dân chủ, phải giúp đỡ nhau học tập tiến bộ, thật thà phê bình, tự phê bình. Ðoàn kết sẽ giúp sức mạnh tập thể được nhân lên, giúp các cá nhân vượt qua mọi khó khăn, có sức mạnh đoàn kết thì việc khó mấy cũng vượt qua được. Người còn chỉ rõ, ngành tòa án muốn làm tốt cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chính quyền, với các cơ quan tư pháp khác để hoàn thành nhiệm vụ của Ðảng và nhân dân giao cho. Ngày 17-4-1967, tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 1966 của ngành tòa án, toàn thể Hội nghị đã thảo bản Quyết tâm thư của toàn ngành tòa án nhân dân kính gửi lên Chủ tịch Hồ Chí Minh với nội dung: ngành tòa án tiến hành xét xử tốt, đồng thời tăng cường tuyên truyền, giáo dục chính sách pháp luật trong cán bộ và nhân dân nhằm phòng ngừa phạm pháp... Ngành tòa án quyết tâm hoàn thành thật tốt mọi nhiệm vụ công tác, trên cơ sở ra sức đẩy mạnh hơn nữa phong trào thi đua yêu nước trong toàn ngành, nhằm tăng cường nền chuyên chính vô sản, tăng cường pháp chế XHCN, giữ vững trật tự an ninh...

Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trải qua các giai đoạn lịch sử, những quy định về ngành tòa án nhiều lần được cải cách, sửa đổi đã dần hoàn thiện và nâng cao vị trí, vai trò của ngành tòa án. Trong quá trình xây dựng và phát triển, ngành tòa án nhân dân đã có những đóng góp to lớn vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Ðảng, bảo vệ chế độ và cuộc sống bình yên của nhân dân. Thông qua hoạt động xét xử, ngành TAND đã góp phần đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự và an toàn xã hội, bảo vệ công lý, tuyên truyền pháp luật cho nhân dân. Tuy nhiên, thời gian qua, tình trạng suy thoái về phẩm chất, đạo đức của một số cán bộ, thẩm phán đã làm ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của ngành tòa án. Vì vậy, việc thấm nhuần lời dạy của Người đối với ngành tòa án vẫn còn nguyên giá trị lý luận, thực tiễn, luôn có tính thời sự và đã trở thành những tư tưởng chỉ đạo mang ý nghĩa chiến lược cho hoạt động của ngành tòa án.

Trong giai đoạn hiện nay, nước ta đang tiến hành cải cách tư pháp nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN nên Tòa án nhân dân có vị trí, vai trò rất quan trọng trong hệ thống bộ máy Nhà nước nói chung và trong các cơ quan tư pháp nói riêng. Ðể làm tốt vai trò của mình, ngành tòa án đang tích cực thực hiện công cuộc cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 08/NQ-T.Ư và Nghị quyết 49/NQ-T.Ư của Bộ Chính trị nhằm "xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, hiện đại, bảo vệ công lý". Học tập lời dạy của Bác, ngành tòa án nhân dân đang tích cực đổi mới tổ chức và xây dựng ngành. Trong đó, đẩy mạnh việc đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức phẩm chất, nâng cao tinh thần trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ, công chức ngành tòa án, đặc biệt là đội ngũ thẩm phán; xây dựng cơ sở vật chất và trang bị phương tiện cho công tác xét xử nhằm nâng cao năng lực, hiệu quả công tác xét xử của Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự các cấp.

Chặng đường 65 năm qua, các thế hệ cán bộ, công chức ngành TAND đang ngày càng lớn mạnh nhằm đáp ứng mọi nhiệm vụ, góp phần giữ vững an ninh chính trị, bảo vệ pháp chế XHCN. Hiện nay, các thế hệ cán bộ, công chức, nhân viên ngành tòa án tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" với khẩu hiệu thi đua là "Phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư" với phương châm "Gần dân, học dân, hiểu dân, giúp dân"  để ngành tòa án nhân dân thật sự là công cụ sắc bén của Nhà nước pháp quyền XHCN, là chỗ dựa tin cậy của nhân dân.