Làm giàu từ nghêu
Trong căn nhà bề thế, khang trang, đầy đủ tiện nghi tại ấp Cây Bàng (xã Tân Thành, huyện Gò Công Ðông) trị giá hơn một tỷ đồng, vừa làm nhà ở, vừa là nơi cho bà con ven biển Gò Công sơ tán trú ngụ mỗi khi bão đến, ông Võ Văn Mánh tâm sự: "Cơ ngơi này chính từ nghêu mà có. Tôi giàu lên nhờ nghêu. Do đó, hễ chuyện gì cần chia sẻ, giúp đỡ cho bà con vùng biển quê mình thì phải sẵn sàng hết lòng".
Từ năm 1990 trở về trước, vùng quê Tân Thành nói riêng và các xã ven biển Gò Công nói chung còn nghèo lắm. Ðất đai bị nhiễm mặn quanh năm, cây lúa chỉ làm được một vụ, nhưng rất bấp bênh vì triều cường. Hệ thống giao thông thì lầy lội, khó đi. Trường, trạm, điện đều thô sơ, tạm bợ, cho nên đời sống người dân thật cơ cực, vất vả, phải đi làm thuê, làm mướn khắp nơi kiếm sống. Từ khi con nghêu xuất hiện, nghề nuôi nghêu đã giúp người dân các xã ven biển Gò Công đổi đời - Chủ tịch UBND xã Tân Thành Ngô Phi Trường đã khẳng định. Sau năm 1990, Nhà nước đưa vào quản lý và khai thác nguồn tài nguyên từ nghêu. Lúc đó, để tạo nguồn thu nhập cho người dân, trên diện tích gần hai nghìn ha, xã đã chia đều cho các hộ, mỗi hộ 0,3 ha để người dân liên kết lại nuôi nghêu thương phẩm. Ðồng thời, đối với diện tích 350 ha nghêu giống ở hai cồn ông Mão và ông Liễu, nếu nằm trong sân của dân thì khi khai thác người dân được hưởng 50%, Bhà nước 50%. Người dân xã đã tập trung quay về bám biển, phát triển nghề nuôi nghêu, ổn định cuộc sống.
Ông Trần Văn Chỉ, "triệu phú" nuôi nghêu ở ấp Tân Phú, Tân Thành cho biết: Con nghêu ở đây, không những giúp ngư dân làm giàu mà còn giải quyết lao động nhàn rỗi. Mỗi năm, theo thống kê của xã, có hơn 100 nghìn lao động ở xã và các xã ven Tân Thành như Tần Ðiền, Phước Trung, Kiểng Phước... đến cào, chăm sóc, quản lý và vận chuyển nghêu... Cứ đến mùa thu hoạch nghêu là vùng Tân Thành náo nhiệt, mỗi ngày thu hút từ ba đến bốn nghìn lao động từ các xã trên về cào nghêu cho chủ sân, bình quân mỗi lao động thu nhập cũng khá cao, khoảng năm giờ đồng hồ là được 100 nghìn đồng. Vào tháng 4 âm lịch hằng năm, ngư dân mua giống nghêu với kích cỡ 900 con/kg về thả. Trung bình một ha đất bãi bồi cần lượng giống khoảng hai tấn. Sang tháng 9, tháng 10 âm lịch năm sau (chu kỳ nuôi 18 tháng) thì thu hoạch. Vụ nghêu năm 2011, trên diện tích 6 ha, ông Trần Văn Chỉ thu hoạch 60 tấn nghêu thương phẩm, giá bán 31 nghìn đồng/kg, sau khi trừ đi chi phí, còn lãi ròng 560 triệu đồng. Ngoài ra, những hộ nuôi giỏi ở xã như ông Võ Văn Mánh (Cây Bàng), Nguyễn Minh Toàn (Tân Phú), Võ Thị Hạnh (Cầu Muống) mỗi năm lợi nhuận đạt vài tỷ đồng.
Ðể nghề nuôi nghêu phát triển bền vững
Hơn hai mươi năm qua, nghề nuôi nghêu trên vùng đất bãi bồi ven biển Gò Công đã giúp đời sống người dân vùng biển Tân Thành không ngừng được nâng cao, bộ mặt nông thôn khởi sắc. Chủ tịch UBND xã Tân Thành Ngô Phi Trường cho biết: Hiện nay, hầu hết nhà cửa của người dân được xây dựng kiên cố, tường hóa, ngói hóa; hệ thống điện, nước sạch đầy đủ; hệ thống giao thông liên xã, liên ấp được đầu tư xây dựng, nhựa hóa hoàn chỉnh; chợ, trường học, trạm y tế đều khang trang, sạch đẹp..., tất cả đều có sự góp phần rất lớn từ nghề nuôi con nghêu. Hiện xã có 3.700 ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó, 1.845 ha nuôi nghêu thương phẩm và 1.279 đất lúa, địa phương vẫn xác định nuôi nghêu là ngành kinh tế chủ lực. "Mỗi năm từ nguồn lợi của nghêu, xã thu ngân sách đưa vào nguồn thu khác bình quân hơn hai tỷ đồng, tập trung chủ yếu cho việc tiếp tục đầu tư xây dựng, chỉnh trang cơ sở hạ tầng. Ðây là một trong những điều kiện thuận lợi để xã sớm đạt các tiêu chí về xây dựng nông thôn mới". Chủ tịch Ngô Phi Trường cho biết.
Hiệu quả, lợi ích từ con nghêu mang lại cho ngư dân Tiền Giang trong thời gian qua đã rõ ràng. Thế nhưng, hai vụ nghêu năm 2011-2012, nuôi nghêu ở Gò Công chết hàng loạt, gây thiệt hại mỗi năm hơn 200 tỷ đồng mà chưa rõ nguyên nhân khiến người nuôi nghêu hoang mang, lo lắng. Ông Nguyễn Quốc Minh, ấp Cây Bàng, xã Tân Thành cho biết: Ngày trước, nuôi nghêu mang lại thu nhập cao bởi chi phí thấp, năng suất, sản lượng cao, giá trị kinh tế lớn, ít rủi ro. Thêm nữa, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, nghề nuôi nghêu luôn đối mặt với các thách thức: giá đầu vào tăng cao, nghêu bệnh chết... Hai năm trở lại đây, năm nào cũng vậy, cứ vào độ tháng 12 âm lịch năm trước đến tháng 3 âm lịch năm sau, nghêu nuôi vùng ven biển Gò Công lại chết hàng loạt, thiệt hại nặng. Người nuôi cho là do ô nhiễm nguồn nước, nắng nóng kéo dài, nồng độ mặn tăng cao. Còn ngành chức năng cũng tích cực lấy mẫu xét nghiệm nhưng chưa tìm được nguyên nhân thuyết phục, cũng như cách phòng tránh hiệu quả.
Trước thực trạng nêu trên, nhằm giúp ngư dân an tâm tái vụ sản xuất nghêu thương phẩm, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Tiền Giang đã kết hợp với các viện, trường, các nhà khoa học điều tra tìm rõ nguyên nhân gây ra hiện tượng nghêu chết hàng loạt, đồng thời, chủ động trong việc phòng ngừa rủi ro trên nghêu nuôi trong năm 2012. Theo đó, Sở khuyến cáo người nuôi nghêu cần căn cứ vào vị trí, điều kiện sân bãi nuôi nghêu của từng hộ để chọn thời gian, kích cỡ và mật độ thả giống cho phù hợp, tốt nhất mật độ thả giống trong khoảng từ 200 đến 300 con/m2 với cỡ giống 300 con đến 600 con/kg để thả nuôi, người nuôi nghêu không nên thả giống vào thời điểm từ tháng 1 đến tháng 3 âm lịch để tránh thiệt hại; theo dõi kỹ biến động mặt bãi (hiện tượng phá bãi) cũng như lượng phù sa bồi lắng.
Tuân thủ khuyến cáo của ngành chức năng, cộng với kinh nghiệm nuôi nghêu nhiều năm, cho nên vụ nghêu năm nay bà con trúng mùa, được giá, giải quyết được nợ nần, có điều kiện mở rộng việc đầu tư tái vụ cho mùa nghêu năm sau. Bà con đã rút ngắn lại thời gian thu hoạch (chỉ từ tám đến mười tháng kể từ khi thả nuôi), bằng cách thả nuôi với mật độ thưa, con giống phải đạt kích cỡ từ 300 đến 500 con/kg để kịp thu hoạch trong năm, chậm nhất là trước Tết Nguyên đán hằng năm, nhằm tránh tình trạng nghêu chết thường rơi vào thời điểm đầu năm âm lịch. Với cách làm này, vụ nghêu năm 2012 ngư dân Gò Công thu hoạch trung bình 20 tấn/ha, nếu tính giá trung bình của thời điểm hiện tại là 25 nghìn đồng/kg, ngư dân thu nhập 500 triệu đồng/ha, lãi bình quân 250 triệu đồng/ha. Tuy nhiên, theo người nuôi nghêu thì đây chỉ là thành công bước đầu. Bà con mong các ngành chức năng nhanh chóng điều tra làm rõ nguyên nhân nghêu chết bất thường, cũng như việc tăng cường tần suất quan trắc cảnh báo môi trường vùng nuôi nghêu để tìm ra giải pháp, hướng phát triển nghề nuôi nghêu một cách bền vững.
